Zwierzęta w interpretacji symbolicznej "Formulae spiritalis intellegentiae" Eucheriusza z Lyonu

Tomasz Skibiński

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie image/svg+xml , Polska
https://orcid.org/0000-0001-5509-0865


Abstrakt

Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza interpretacji symbolicznej zwierząt, jaką Eucheriusz z Lyonu zawarł w swoim dziele Formulae spiritalis intellegenatiae. Zostało podjęte zagadnienie zainteresowań i wiedzy Eucheriusza na polu interpretacji symbolicznej zwierząt, wykorzystanych przez niego źródeł a także samej treści interpretacji. Podstawowe źródło badań to określone w temacie Formulae spiritalis intellegentiae, które jest skonfrontowane przede wszystkim z drugim dziełem egzegetycznym – Instructiones. Badania ukazują, że Eucheriusza ma zasadniczo dobrą wiedzę o zwierzętach biblijnych, którą zawdzięcza w dużej mierze wykorzystanym źródłom. Jego interpretacja podejmuje kilka zasadniczych tematów: są to zagadnienia teologiczne, według których autor interpretuje zwierzęta jako symbole Chrystusa Ducha Świętego, albo przeciwnie, diabła (demonów, bożków). Częste są także interpretacje antropologiczne, w których zwierzęta są symbolami ludzi ocenianych pozytywnie lub negatywnie ze względów moralnych lub doktrynalnych. Zwierzęta mogą także symbolizować Pismo Święte i rodzaje jego interpretacji. Adresami dzieł Eucheriusza są jego synowie Saloniusz i Weraniusz, późniejsi biskupi. Dzieła były też przeznaczone dla szerszego grona odbiorów, i jest w nich widoczne, że Eucheriusz zakładał u czytelników pewną biegłość i znajomość Pisma św. oraz jego interpretacji i nie widział konieczności podawania zbyt szczegółowych i fundamentalnych wyjaśnień.

Słowa kluczowe:

Eucheriusz z Lyonu, egzegeza, zwierzęta, symbolika, Biblia



Ambrosius Mediolanensis, Expositio Evangelii secundum Lucam, ed. M. Adriaen, CCL 14, Turnhout 1957.

Ambroży z Mediolanu, Wykład Ewangelii według św. Łukasza, tł. W. Szołdrski, PSP 16, Warszawa 1977.

Animali simbolici. Alle origini del bestiario cristiano, t. 1-2, ed. M.P. Ciccarese, Biblioteca Patristica 39, 44, Bologna 2002-2007.

Caius Plinius Secundus, Naturalis historiae libri XXXVII, post Ludovici Iani obitum recognovit et scripturae discrepantia adiecta edidit Carolus Mayhoff, t. 2: Libri VII-XI, Lipsiae 1906.

Gajusz Pliniusz Sekundus, Historia Naturalna (wydanie dwujęzyczne); t. 2: Antropologia i Zoologia, Księgi VII-XI, tł. I. Mikołajczyk, Toruń 2019.

Eucherius Lugdunensis, Formulae spiritalis intellegentiae, w: Eucher de Lyon, Œuvres exégétiques. Clés pour l’intelligence spirituelle. Instructions , ed. M. Dulaey, Sources Chrétiennes 618, Paris 2021, s. 92-259.

Eucheriusz z Lyonu, Dzieła egzegetyczne. Zasady rozumienia duchowego. Wyjaśnienia, tł. i red. T. Skibiński, PSP 84, Warszawa 2023.

Eucherius Lugdunensis, Instructionum libri duo, w: Eucher de Lyon, Œuvres exégétiques. Clés pour l’intelligence spirituelle. Instructions , ed. M. Dulaey, Sources Chrétiennes 618, Paris 2021, s. 260-561.

Bardski K., Chrześcijańska lektura Starego Testamentu w kluczu symboliki literackiej, „Rocznik Teologiczny” 57/4 (2015) s. 447-457.

Bosak P.C., Leksykon wszystkich zwierząt biblijnych. Słownik – konkordancja, Kraków 2018.

Ciccarese M.P., „Formam Christi genere”. Osservazioni sul simbolismo cristologico degli animali, „Annali di Storia dell’Esegesi” 8/2 (1991) s. 565-587.

Ciccarese M.P., Bibbia, bestie e Bestiari: l’interpretazione cristiana degli animali dalle origini al Medioevo, w: Animali tra mito e simbolo, ed. A.M.G. Capomacchia, Roma 2009, s. 73-124.

Ciccarese M.P., Il simbolismo antropologico degli animali nell’esegesi cristiana antica. Criteri e contenuti ermeneutici, „Annali di Storia dell’Esegesi” 7 (1990) s. 529-567.

Couto-Ferreira M.E. (rec.), Animali tra mito e simbolo, ed. Anna Maria Gloria Capomacchia, Roma, Carocci, 2009, pp. 126, „Rivista degli studi orientali. Nuova Serie” 83/4 (2010) s. 455-460.

Curti C., „Spiritalis intelligentia”. Nota sulla dottrina esegetica di Eucherio di Lione, w: Kerygma und Logos. Beiträge zu den geistesgeschichtlichen Beziehungen zwischen Antike und Christentum: Festschrift für Carl Andresen, red. A.M. Ritter, Göttingen 1979, s. 108-122.

Dulaey M., Eucher exégète: l’interprétation de la Bible en Gaule du Sud dans la première moitié du Ve siècle, w: Mauritius und die thebäische Legion, Saint Maurice et la lé gion thé baine, Actes du colloque de Fribourg, Saint Maurice et Martigny, 478 Les déserts de L’Occident 17-20 septembre 2003 , ed. O. Wermelinger – P. Bruggisser – B. Näf – J.-M. Roessli, Paradosis. Beiträge zur Geschichte der altchristlichen Literatur und Theologie 49, Fribourg 2005, s. 67-93.

Dulaey M., La bibliothèque de Lérins dans les premières dé cennies du IVe s. d’après l’oeuvre d’Eucher de Lyon, „Augustinianum” 46 (2006) s. 187-230.

Elfassi J. (rec.), Isidore de Séville, Étymologies. Livre VII. Dieu, les anges, les saints. Texte é tabli par Jean-Yves Guillaumin, traduit et commenté par Jean-Yves Guillaumin et Pierre Monat, Paris, Les Belles Lettres, 2012 (Auteurs Latins du Moyen Âge), 262 pages, „Archivum Latinitatis Medii Aevi” 72 (2014) s. 410-415.

Elfassi J., Isidore de Séville connaissait-il les Formulae d’Eucher de Lyon?, w: Felici curiositate. Studies in Latin Literature and Textual Criticism from Antiquity to the Twentieth Century. In Honour of Rita Beyers, red. G. Guldentops – Ch. Laes – G. Partoens, Turnhout 2017, s. 377-382.

Jóźwiak M.M., lluminatrix – stella maris – domina? (św. Hieronim). Patrystyczna interpretacja imienia Maria – wybrane hipotezy, „Vox Patrum” 80 (2021) s. 161-176.

Lo Giudice C., L’impiego degli animali negli spettacoli romani: venatio e damnatio ad bestias, „Italies. Litté rature – civilisation – socié té ” 12 (2008) s. 361-395, w: https://doi.org/10.4000/italies.1374 (dostęp: 15.06.2024).

Mandolfo C., Sulla Praefatio programmatica delle Formulae spiritalis intellegentiae e sulla terminologia esegetica di Eucherio di Lione, „Sileno” 38 (2012) s. 151-180.

Mandolfo C., The Exegetical Doctrine of Eucherius Lugdunensis: Theory and Praxis, „Sileno” 41 (2015) s. 231-262.

Merkelbach R., Drache, w: Reallexikon für Antike und Christentum, t. 4, red. E. Dassmann et al., Stuttgart 1959, s. 226-227.

Morta K., Biblijny re’em, „Kaliskie Studia Teologiczne” 1 (2002) s. 145-151.

Morta K., Świat egzotycznych zwierząt u Solinusa, Wrocław 2004.

Morta K., Z badań nad źródłami opisów zwierząt u Solinusa, „Classica Wratislaviensia” 27 (2007) s. 77-88.

Ogden D., Drakōn. Dragon Myth and Serpent Cult in the Greek and Roman Worlds, Oxford 2013.

Pałucki J., Świeccy adresaci listów Paulina z Noli, „Vox Patrum” 42-43 (2002) s. 253-260.

Pintus G.M., Il bestiario del diavolo; l’esegesi biblica nelle „Formulae spiritalis intellegentiae” di Eucherio di Lione, „Sandalion” 12-13 (1989-1990) s. 99-113.

Pochwat J., Specyfika głównych ośrodków życia monastycznego w Galii w IV i V wieku, „Polonia Sacra” 21/3 (2017) s. 107-128.

Pricoco S., Eucherio di Lione, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, t. 1, ed. A. Di Berardino, Genova – Milano 2006, k. 1819-1822.

Pricoco S., Lé rins (Lerino) , w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, t. 2, ed. A. Di Berardino, Genova – Milano 2006, k. 2793-2794.

Skibiński T., Leryn, w: Nowy Słownik Wczesnochrześcijańskiego Piśmiennictwa, red. M. Starowieyski – J.M. Szymusiak, Poznań 2022, s. 653-655.

Skibiński T., Eucheriusz z Lyonu, w: Nowy Słownik Wczesnochrześcijańskiego Piśmiennictwa, red. M. Starowieyski – J.M. Szymusiak, Poznań 2022, s. 318-321.

Skibiński T., L’interpretazione della Scrittura in Eucherio di Lione, Roma 1995.

Skibiński T., Wprowadzenie, w: Eucheriusz z Lyonu, Dzieła egzegetyczne. Zasady rozumienia duchowego. Wyjaśnienia, red. T. Skibiński, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 84, Warszawa 2023, s. 7-19.

Skibiński T., Zasady interpretacji Pisma św. w świetle Praefatio do Formulae spiritalis intellegentiae Eucheriusza z Lyonu, w: Bóg Ojciec i przełom wieków w myśli patrystycznej, red. I. Salamonowicz-Górska – J. Naumowicz – S. Strękowski, Warszawa 2001, s. 236-255.

Weidmann C., Zwei Weihnachtspredigten des Eucherius von Lyon, w: Edition und Erforschung lateinischer patristischer Texte. 150 Jahre CSEL. Festschrijtfür Kurt Smolak zum 70. Geburtstag, ed. V. Zimmerl-Panagl – L.J. Dorfbauer – C. Weidmann, Berlin 2014, s. 111-138.

Wysocki M., The Symbolism of Biblical Birds in the Letters of Paulinus of Nola, w: The Bible in the Patristic Period, red. M. Szram – M. Wysocki, Studia Patristica 103, Leuven – Paris – Bristol 2021, s. 165-173.

Zalewski D., Idea contemptus mundi u Eucheriusza z Lyonu, „Vox Patrum” 57 (2012) s. 793-805.

Żurek A., „Nawróceni chrześcijanie” – duchowość galijskich arystokratów IV-V wieku, „Vox Patrum” 55 (2010) s. 809-820.

Pobierz

Opublikowane
2024-12-15


Skibiński, T. (2024). Zwierzęta w interpretacji symbolicznej "Formulae spiritalis intellegentiae" Eucheriusza z Lyonu. Vox Patrum, 92, 161–180. https://doi.org/10.31743/vp.17381

Tomasz Skibiński  tskibinski@sac.org.pl
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie image/svg+xml https://orcid.org/0000-0001-5509-0865


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.