Miejsce i kontekst odniesień do pism św. Augustyna z Hippony w "Liber de divinis officiis" Ruperta z Deutz OSB
Waldemar Pałęcki
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2154-9356
Abstrakt
Teologowie średniowiecza w imię zasady jednomyślności (unanimitas) powoływali się w swoich dziełach na pisma Ojców Kościoła, aby uwiarygodnić swój przekaz. Przykładem są traktaty objaśniające alegorycznie liturgię, wśród których znajduje się Liber de divinis officiis Ruperta z Deutz OSB (1075/76-1129). Problemem badawczym jest wskazanie miejsc, w których Rupert z Deutz bezpośrednio odwołuje się do pism św. Augustyna oraz ich kontekst w objaśnianej przez niego liturgii rzymskiej. Strukturę przeprowadzonej analizy stanowią miejsca występowania odniesień do św. Augustyna zgodnie z konstrukcją dzieła Ruperta z Deutz. W artykule zastosowano metodę historyczno-krytyczną, uzupełnioną o analizę kontekstową i opisową. W wyniku analizy stwierdzono, że Rupert niekiedy nieco inaczej interpretuje myśl św. Augustyna (np. interpretacja wymiarów krzyża) czy używa argumentacji Biskupa z Hippony do innych treści teologicznych (np. objaśnianie oktawy Wielkanocy). Bezpośrednie odniesienia oparł on na następujących pismach św. Augustyna: De civitate Dei, De doctrina christiana, De fide et symbolo, Enarrationes in Psalmos, Epistula 265, In Iohannis euangelium tractatus. Artykuł ukazuje recepcję nauczania św. Augustyna w średniowieczu na przykładzie Liber de divinis officiis Ruperta z Deutz w odniesieniu do objaśniania liturgii rzymskiej.
Słowa kluczowe:
Augustyn z Hippony, teologia średniowieczna, alegoria, liturgiaBibliografia
Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, CCL 47-48.
Augustinus Hipponensis, De doctrina christiana ChrL 32, 1-167.
Augustinus Hipponensis, De fide et symbolo, CSEL 41, 1-32.
Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, CCL 38-39.
Augustinus Hipponensis, Ep. LV ad inquisitiones Januarii liber secundus, PL 33, 204‑223.
Augustinus Hipponensis, Ep. 265, CSEL 57, 638-646.
Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, CCL 36.
Gregorius Magnus, Homiliae in evangelia, CCL 141.
Justinus Martyr, Apologia I pro Christianis, PG 6, 327-440.
Liber Sacramentorum Romanae Aecclesiae ordinis anni circuli (Cod. Vat. Reg. lat. 316/Paris Bibl. Nat. 7193, 41/56 Sacramentarium Gelasianum), red. L.C. Mohlberg, Roma 1960.
Rupertus Tuitiensis, Commentaria in Evangelium s. Ioannis, PL 169, 201-827.
Rupertus Tuitiensis, Liber de divinis officiis, CCM 7.
Arduini M.L., Neue Studien über Rupert von Deutz, Siegburg 1985.
Arduini M.L., Ruperto di Deutz tra riforma della Chiesa ed escatologia, „Recherches de theologie ancienne et medievale” 49 (1982) s. 90-120.
Auf der Maur H., Feiern im Rhythmus der Zeit I. Herrenfeste in Woche und Jahr, t. 5: Gottesdienst der Kirche. Handbuch der Liturgiewissenschaft, red. H.B. Meyer, Regensburg 1983.
Beinert W., Rupert v. Deutz, w: Lexikon des Mittelalters, t. 7, München 1995, k. 1107.
Benedykt XVI, Audiencja generalna: Rupert z Deutz (9.12.2009), „L’Osservatore Romano. Wydanie polskie” 320/2 (2010) s. 49-51.
Casel O., Art und Sinn der ältesten christlichen Osterfeier, „Jahrbuch für Liturgiewissenschaft” 14 (1938) s. 1-78.
Casel O., Das christliche Festmysterium, Paderborn 1941.
Czyżewski B., Osobowość kaznodziei na przykładzie „De doctrina christiana” i „De pastoribus” św. Augustyna, w: Refleksja Ojców Kościoła nad słowem Bożym, red. B. Częsz, Teologia Patrystyczna 6, Poznań 2009, s. 55-73.
D’Onofrio G., Historia Teologii. Epoka średniowieczna, t. 2, tł. W. Szymona, Kraków 2005.
Darrell Jackson B., The Theory of Signs in St. Augustine’s De doctrina christiana, „Revue des Etudes Augustiniennes” 15 (1969) s. 9-49. (Crossref)
Deutz H. – Deutz I., Einleitung, w: Rupert von Deutz, Liber de divinis officiis. Der Gottesdienst der Kirche, Erster Teilband, red. H. Haacke, Freiburg – Basel – Wien – Barcelona – Rom – New York 1999, s. 21-130.
Engelbert P., Rupert v. Deutz, w: Lexikon für Theologie und Kirche, t. 8, Freiburg – Basel – Wien 1993, k. 1366-1367.
Gigilewicz E., Krzyż, V. Formy, w: Encyklopedia Katolicka, t. 10, Lublin 2004, k. 30-34.
Hesbert R.J., Antiphonale missarum sextuplex, Roma 1935.
Hesbert R.J., Corpus antiphonalium officii, t. 1, Roma 1963.
Jaśkiewicz S., „Virgo Mater” w kazaniach na Boże Narodzenie św. Augustyna, „Vox Patrum” 80 (2021) s. 139-160. (Crossref)
Jungmann J.A., Missarum sollemnia. Eine genetische Erklärung der römischen Messe, t. 1, Wien 1962, s. 579-580.
Magoga A., La teologia di Ruperto di Deutz, w: Il mondo delle scuole monastiche. XII secolo, red. I. Biffi – M. Burger – A. Chiappini, Milano 2010, s. 79-135.
Magrassi M., Teologia e storia nel pensiero di Ruperto di Deutz, Studia Urbaniana 2, Roma 1959.
Meyer H. – Suntrup R., Lexikon der Zahlenbedeutungen im Mittelalter, München 1987. (Crossref)
Nocoń A., Obraz Boga w apoftegmatach ojców pustyni, „Vox Patrum” 70 (2018) s. 93‑105. (Crossref)
Nocoń A., Zagadnienie pokoju w „Objaśnienia Psalmów” św. Augustyna, „Vox Patrum” 44-45 (2003) s. 119-129. (Crossref)
Pałęcki W., The Time of Preparation for the Pasch in the Light of Medieval Allegory, „Verbum Vitae” 38/2 (2020) s. 131-149. (Crossref)
Righetti M., L’anno Liturgico, Manuale di storia liturgica, t. 2, Milano 1969.
Sajdek W., Plotyn, w: Encyklopedia Katolicka, t. 15, Lublin 2011, k. 824-826.
Słomka J., Opisy wróżb i praktyk magicznych w „Państwie Bożym” św. Augustyna, w: Zabobony, czary i magia w Kościele starożytnym, red. M. Ożóg – N. Widok, Opole 2013, s. 139-151.
Sokołowski P., Rupert z Deutz, w: Encyklopedia Katolicka, t. 17, Lublin 2012, k. 597‑598.
Stępień T., Wiara szukająca zrozumienia w aspekcie praktyki dążenia ku szczęściu w ujęciu Platona, Plotyna i św. Augustyna, „Vox Patrum” 61 (2014) s. 441-456. (Crossref)
Suntrup R., Die Bedeutung der liturgischen Gebärden und Bewegungen in lateinischen und deutschen Auslegungen des 9. bis 13. Jahrhunderts, München 1978.
Szram M., Nowacjanie, w: Encyklopedia Katolicka, t. 14, Lublin 2010, k. 26.
Sulowski J., Wprowadzenie, w: św. Augustyn, O nauce chrześcijańskiej, tł. J. Sulowski, PSP 22, Warszawa 1979, s. 7-15.
Wróbel M., Namiotów Święto, w: Encyklopedia Katolicka, t. 13, Lublin 2009, k. 690‑691.
Wróbel T., Koncepcja miłosierdzia na podstawie Państwa Bożego św. Augustyna, „Ateneum Kapłańskie” 168/3 (2017) s. 488-500.
Zahajkiewicz M., Expositio missae, w: Encyklopedia Katolicka, t. 4, Lublin 1989, k. 1467-1468.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin https://orcid.org/0000-0002-2154-9356
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
