Świętość eremity Piotra Galaty według Teodoreta z Cyru
Dominika Łucja Budzanowska-Weglenda
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9030-9583
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest zbadanie, jak Teodoret z Cyru w Historia religiosa ukazuje syryjskich ascetów i ich praktyki prowadzące do świętości – zwłaszcza w biografii Piotra z Antiochii, zwanego Piotrem Galatą, któremu autor poświęcił część dzieła. Przypomniano krótko postać autora. Przede wszystkim artykuł stanowi analizę fragmentów rozdziału IX Historia religiosa (w języku greckim i polskim przekładzie), w którym Teodoret zawarł biografię Piotra, jego pochodzenie, cel wyprawy do Palestyny, opis jego ascetycznego stylu życia, kiedy osiadł w Antiochii, życzliwych kontaktów eremity z jej mieszkańcami, w tym wieloletniej relacji z rodziną Teodoreta, cudów, życia Słowem Bożym i modlitwą. Nie pominięto szerszego kontekstu związanego z Kościołem Syrii w wieku IV i życiem innych tamtejszych ascetów.
Słowa kluczowe:
Teodoret z Cyru, Historia religiosa, święty Piotr Galata, mnich-eremita, asceza, wczesny monastycyzm syryjski, Historia mnichów syryjskichBibliografia
Herodotus, Historiae, ed. A.D. Godley, Cambridge 1920.
Hieronymus, Commentarium in Epistulam Beati Pauli ad Galatas, ks. II, PL 26, 353‐355, 357.
Joannes Chrysostomus, Quales ducendae sint uxores, PG 51, 225‐242, tł. T. Krynicka, „Vox Patrum” 53‐54 (2009) s. 604‐621.
Plato, Leges, ed. J. Burnet, Oxford 1903.
Theodoretus Cyrensis, Historia religiosa, PG 82, 1283‐1522, ed. P. Canivet – A. Leroy-Molinghen, SCh 234, 257, Paris 1997‐1979.
Teodoret Biskup Cyru, Dzieje miłości Bożej. Historia mnichów syryjskich, tł. K. Augustyniak, ŹM 7, Kraków 1994.
Abdalla M., Antiochia i Aleksandria. Z dziejów relacji apostolskich Kościołów Syro-Mezopotamskiego i Koptyjskiego, „Człowiek i Teologia. Kwartalnik Wydziału Teologicznego UMK” 44/4 (2018) s. 143‐162. (Crossref)
Altaner B. – Stuiber A., Patrologia. Życie, pisma i nauka Ojców Kościoła, tł. P. Pachciarek, Warszawa 1990.
Atiya Aziz A., Historia Kościołów wschodnich, Warszawa 1979.
Azéma Y., La date de la mort de Théodoret de Cyr, „Pallas” 31 (1984) s. 137‐155. (Crossref)
Augustyniak K., Historia mnichów syryjskich, w: Teodoret biskup Cyru, Dzieje miłości Bożej. Historia mnichów syryjskich, ŹM 7, Tyniec 1994, s. 37‐50.
Banaszak M., Historia Kościoła, t. 1: Starożytność, Warszawa 1989.
Brock S.P., Early Syrian Asceticism, „Numen” 1/20 (1973) s. 1‐19. (Crossref)
Canivet P., Le monachisme Syrien selon Théodoret de Cyr, Paris 1977. (Crossref)
Daniélou J. – Marrou H.I., Historia Kościoła, t. 1: Od początków do roku 600, tł. M. Tarnowska, Warszawa 1984.
Dybski H., Monastycyzm wPalestynie i Syrii wświetle źródeł patrystycznych IVi Vwieku, „Vox Patrum” 42 (2002) s. 411‐436. (Crossref)
Filipowski M., Dieta w życiu ascetycznym Ojców pustyni, „Studia Theologica Varsaviensia” 1/55 (2018) s. 201‐218. (Crossref)
Harmless W., Chrześcijanie pustyni. Wprowadzenie do literatury wczesnego monastycyzmu, tł. M. Höffner, Kraków 2009.
Jurewicz O., Historia literatury bizantyńskiej. Zarys, Wrocław 1984.
Kasprzak D., Ojcostwo duchowe w myśli patrystycznej – zarys zagadnienia, „Polonia Sacra” 20/3 (2016) s. 101‐121. (Crossref)
Kłoczowski J., Od pustelni do wspólnoty. Grupy zakonne w wielkich religiach świata, Warszawa 1987.
Kokoszko M. – Dybała J. – Jagusiak K. – Rzeźnicka Z., Dieta monastyczna w świetle nauki medycznej. Teodoret z Cyru i medycy o soczewicy, „Vox Patrum” 62 (2014) s. 297‐329. (Crossref)
Kokoszko M. – Dybała J. – Jagusiak K. – Rzeźnicka Z., Dieta mnichów syryjskich. Komentarz do terminu artos kachrydias (ἄρτος καχρυδίας) w Historia religiosa Teodoreta z Cyru, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 8/3 (2016) s. 123‐156. (Crossref)
Koralewski J., Mądrość pustyni. Życie pustelnicze od monastycyzmu przedchrześcijańskiego do VI wieku, Poznań 2010.
Laboa J.M. – R. Cemus et al., Mnisi Wschodu i Zachodu. Historia monastycyzmu chrześcijańskiego, tł. G. Jaworska – K. Malecha, Warszawa 2009.
Lampe G.W.H., A Patristic Greek Lexikon, Oxford 1976.
Longosz S., Szkoła antiocheńska, w: Literatura Grecji starożytnej, t. 2: Proza historyczna, krasomówstwo, filozofia i nauka, literatura chrześcijańska, red. H. Podbielski, Lublin 2005, s. 1061‐1067.
Malingrey A.-M., Chrześcijańska literatura grecka, tł. i opr. M. Starowieyski, Tarnów 1995.
Manzanares C.V., Pisarze wczesnochrześcijańscy I-VII w., tł. E. Burska, Warszawa 2001.
McKinnon J.W., Desert Monasticism and the Later Fourth-Century Psalmodic Movement, „Music & Letters” 4/75 (1994) s. 505‐521. (Crossref)
Miazek-Męczyńska M., „Do mycia twarzy rano służy woda”, czyli Owidiuszowe zalecenia dla kochanków z zakresu higieny osobistej, w: Czystość i brud. Higiena w starożytności, red. W. Korpalska – W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2013, s. 13‐26.
Michalski M., Antologia literatury patrystycznej, t. 2, Warszawa 1982.
Millar F., Theodoret of Cyrrhus: a Syrian in Greek dress, w: From Rome to Constantinople: Studies in Honour of Averil Cameron, red. H. Amirav – R. Barend, Leuven 2007, s. 105‐125.
Misiarczyk L., Antyczny monastycyzm syryjski, „Studia Płockie” 40 (2012) s. 83‐96.
Nadobnik W., Kościół męczennika Dionizego w Cyrze (Nebi Huri, Syria) – próba identyfikacji, „Symbolae Philologorum Posnanensium Graecae et Latinae” 23/2 (2018) s. 57‐64. (Crossref)
Nin M., Główne kierunki duchowości monastycyzmu syryjskiego, tł. A. Jankowski, w: Duchowość starożytnego monastycyzmu. Materiały z Międzynarodowej Sesji Naukowej, Kraków-Tyniec, 16‐19 listopada 1994. Wykłady otwarte, red. M. Starowieyski, Kraków 1995, s. 31‐60.
Rey-Coquais J.-P., Kyrrhos Syria, w: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, red. R. Stillwell et al., Princeton 1976, w: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0006:id=kyrrhos (dostęp: 19.07.2024).
Roberson R.G., Chrześcijańskie Kościoły Wschodnie, tł. K. Bielawski – D. Mionskowska, Bydgoszcz 1998.
Rousseau P., Moses, monks, and mountains in Theodoret’s Historia religiosa, w: Il monachesimo tra eredità e aperture, red. M. Bielawski – D. Hombergen, Rome 2004, s. 323‐346.
Rousseau P., The identity of the ascetic master in the „Historia religiosa” of Theodoret of Cyrrhus: a new ‘paideia’?, „Mediterranean Archaeology” 11 (1998) s. 229‐244.
Simonetti M., Między dosłownością a alegorią, tł. T. Skibiński, Myśl Teologiczna 26, Kraków 2000, s. 157‐203.
Siniscalco P. et al., Starożytne Kościoły Wschodnie. Historia i literatura, tł. K. Piekarz, Kraków 2013.
Špidlík T. – Gargano I., Duchowość Ojców greckich i wschodnich, tł. J. Dembska, red. J. Naumowicz, Kraków 1997.
Szczur P., Antiochia Syryjska jako ośrodek ascezy i monastycyzmu w drugiej połowie IV w., „Vox Patrum” 70 (2018) s. 45‐69. (Crossref)
Starowieyski M. – Szymusiak J.M., Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, Poznań 2022.
Todt K.P., Tabula Imperii Byzantini, t. 15, Wien 2015. (Crossref)
Urbainczyk T., ‘The devil spoke Syriac to me’: Theodoret in Syria, w: Ethnicity and culture in late antiquity, red. S. Mitchell – G. Greatrex, London 2000, s. 253‐265. (Crossref)
Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 1, red. E. Wipszycka, Warszawa 1982.
Vööbus A., History of asceticism in the Syrian Orient: a contribution to the history of culture in the Near East, CSCO 184, Louvain 1958.
Vööbus A., The contribution of ancient Syrian Christianity to the west European culture, „Journal of Assyrian Academic Society” 1 (1988) s. 8‐14.
Vööbus A., The Origin of Monasticism in Mesopotamia, „Church History” 4/20 (1951) s. 27‐37. (Crossref)
Wipszycka E., Charakter i formy ascetyzmu syryjskiego, w: Wstęp, w: Teodoret biskup Cyru, Dzieje miłości Bożej. Historia mnichów syryjskich, ŹM 7, Tyniec 1994, s. 9‐36.
Żelazny J., Koncepcja świętości w chrześcijaństwie syryjskim, w: Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa, t. 8, red. A. Głowa – B. Iwaszkiewicz-Wronikowska, Lublin 2013, s. 65‐72.
Żelazny J., Literatura patrystyczna kręgu języka syryjskiego, Kraków 2012.
Żelazny J., Monastycyzm syryjski i mezopotamski w ujęciu ks. Stefana Siwca, w: Historia monastycyzmu orientalnego, red. A. Uciecha, Katowice 2014, s. 59‐69.
Żelazny J., Zarys literatury patrystycznej kręgu języka syryjskiego, Orientalia Christiana Cracoviensia Monographiae 2, Kraków 2011.
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw https://orcid.org/0000-0002-9030-9583
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
