Obraz "paradisus terrestris" w łacińskiej poezji wczesnochrześcijańskiej
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza wybranych obrazów raju ziemskiego w poezji wczesnochrześcijańskiej pod kątem przeplatania się obrazowania biblijnego oraz zaczerpniętego z literatury klasycznej. Analizie poddane zostały passusy z De ave Phoenice Laktancjusza, De iudicio Domini Pseudo-Tertuliana, Cento Vergilianus de laudibus Dei Faltonii Betity Proby, Cathemerinon Prudencjusza, Alethii Wiktoriusza, Laudes Dei Drakoncjusza oraz z De spiritalis historiae gestis Awita. Poeci obok źródeł biblijnych: obrazów Edenu, „ogrodu Bożego” z Księgi Ezechiela oraz Nowego Jeruzalem z Apokalipsy, sięgali do poezji pogańskiej, w szczególności do opisu Pól Elizejskich VI księgi Eneidy Wergiliusza oraz Złotego Wieku w I księdze Metamorfoz Owidiusza. Powtarzającymi się charakterystykami ziemskiego raju były: położenie na wschodzie, na wysokiej górze, wieczna wiosna, brak niebezpiecznych zjawisk atmosferycznych, natura niosąca sama z siebie owoce, źródło, z którego wypływają cztery rajskie rzeki. Paradisus terrestris wypełniony był światłem, przyjemnym zapachem i muzyką. Częstym mieszkańcem raju ziemskiego był mityczny ptak feniks, symbol zmartwychwstania, które otworzy na powrót drogę do raju rodzajowi ludzkiemu.
Słowa kluczowe:
raj ziemski, paradisus terrestris, łacińska poezja wczesnochrześcijańska, locus amoenusInstytucje wspierające:
Stypendysta korzystający ze wsparcia finansowego Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP).Bibliografia
Ambrosius, De paradiso, ed. K. Schenkl, CSEL 32/1, Vienna 1897, s. 263‐336.
Augustinus, De Genesi contra Manichaeos, PL 34, 173‐220.
Avitus, De spiritalis historiae gestis, Avitus, The Fall of Man: De Spiritalis Historiae Gestis Libri I‐III, ed. D.J. Nodes, Toronto 1985. (Crossref)
Dracontius, Laudes Dei, Dracontius, Œuvres, tome I: Louanges de Dieu, Livres I et II, ed. C. Moussy – C. Camus, Paris 2002.
Lactantius, De ave Phoenice, ed. S. Brandt, CSEL 27/1, Vienna 1893, s. 135‐147.
Muza chrześcijańska. T. 2: Poezja łacińska starożytna i średniowieczna, opr. M. Starowieyski, tł. M. Brożek et al., Kraków 1992.
Ovidius, Metamorphoses, ed. R.J. Tarrant, Oxford 2004.
Owidiusz, Metamorfozy, t. 1, opr. S. Stabryła, tł. A. Kamieńska, Wrocław 2004.
Proba, Cento Vergilianus de laudibus Christi, Faltonia Betitia Proba, Cento Vergilianus, ed. A. Fassina – C.M. Lucarini, Berlin – Boston 2015. (Crossref)
Prudentius, Cathemerinon, ed. M.P. Cunningham, CCL 126, Turnhout 1966, s. 1‐72.
Prudencjusz Aureliusz Klemens, Poezje, tł. i opr. M. Brożek, Warszawa 1987.
Pseudo-Tertullianus, De iudicio Domini, PL 2, 1089‐1098.
Tertullianus, Apologeticus adversus gentes pro Christianis, PL 1, 257‐536.
Vergilius, Aeneis, ed. G.B. Conte, Berlin – New York 2009. (Crossref)
Publiusz Wergiliusz Maro, Eneida, tł. T. Karyłowski, Wrocław 2004.
Vetus latina, ed. B. Fischer, Genesis. Vetus latina. Die Reste der altlateinischen Bibel, Freiburg 1951‐1954.
Victorius, Alethia, Victorius, Alethia, ed. K. Schenkl, CSEL 16/1, Vindobonae 1888.
Victorius, Alethia. Precatio e primo libro, ed. I. D’Auria, Napoli 2014.
Duncan J.E., Milton’s Earthly Paradise. A Historical Study of Eden, Minneapolis 1972.
Gacia T., Topos locus amoenus w łacińskiej poezji chrześcijańskiego antyku, „Vox Patrum” 28 (2008) s. 187‐198. (Crossref)
Giamatti A., The Earthly Paradise and the Renaissance Epic, Princeton 1966.
Hecquet-Noti N., L’auteur et son public. Les différentes lectures de l’épopée biblique selon Avit de Vienne, w: Poetry, Bible and Theology from Late Antiquity to the Middle Ages, red. M. Cutino, Berlin – Boston 2020, s. 27‐39. (Crossref)
Sawicka J., Feniks. Chrześcijańska interpretacja mitu u Laktancjusza, Warszawa 2000.
Sokolski J., Staropolskie zaświaty. Obraz piekła, czyśćca i nieba w renesansowej i barokowej literaturze polskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wrocław 1994.
Van den Broek R., The Myth of the Phoenix According to Classical and Early Christian Traditions, Leiden 1972. (Crossref)
University of Wrocław https://orcid.org/0000-0003-1293-1358
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
