Myśl historyczna Diodora Sycylijskiego a recepcja "Biblioteki Historycznej" przez autorów chrześcijańskich
Abstrakt
Artykuł analizuje powody wzrostu popularności Biblioteki Historycznej Diodora Sycylijskiego wśród wczesnochrześcijańskich pisarzy. Dzieło Diodora jest jednym z najważniejszych źródeł literackich dla historii starożytnej, a mimo to zostało niemal całkowicie zignorowane przez pogańskich autorów w starożytności. Tym bardziej intrygujące są przyczyny nieoczekiwanego zainteresowania ze strony chrześcijańskich autorów. Po pierwsze, artykuł krótko omawia wczesną recepcję dzieła Diodora zarówno przez pogańskich, jak i chrześcijańskich pisarzy, aż do okresu bizantyjskiego. Następnie przedstawia przyjęte przez Diodor euhemerystyczne spojrzenie na a mitologię, uważane zwykle za główny powód popularności Biblioteki wśród chrześcijańskich autorów, którzy wykorzystywali ją do wykazania fałszu pogańskich bogów. Nie negując znaczenia euhemeryzmu, artykuł wskazuje na inne aspekty dzieła Diodora, które chrześcijańscy autorzy mogli również uznać za atrakcyjne. Należą do nich przede wszystkim linearna (w przeciwieństwie do cyklicznej) koncepcja czasu przyjęta przez Diodora, jego zainteresowanie dostarczaniem czytelnikom moralnych lekcji oraz jego decyzja o połączeniu wszystkich ludów oikoumene w jedną narrację historyczną. Artykuł przedstawia hipotezę, że przekonanie Diodora, iż historia i historycy, niemal jak kapłani „boskiej opatrzności”, wspierają rozwój ludzkości, również mogło być atrakcyjne dla pisarzy chrześcijańskich.
Słowa kluczowe:
Diodor Sycylijski, Euzebiusz z Cezarei, Ojcowie Kościoła, historiografia greckaBibliografia
Athenaeus, Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum libri XV, ed. G. Kaibel, Lipsiae 1887‐1890.
Atenajos. Uczta Mędrców, tł. K. Bartol, Poznań 2010.
Claudius Aelian, Claudii Aeliani Varia Historia, ed. M.R. Dilts, Lipsiae 1974.
Clemens Alexandrinus, Les Stromates. Stromate VII, ed. A. Le Boulluec, Paris 1997.
Diodorus Siculus, Bibliotheca Historica, Books 1‐2.34, t. 1, ed. C.H. Oldfather, LCL 279, Cambridge 1933, tł. M. Wróbel, Diodorus Siculus, Aegyptiaca (Bibliotheca Historica I)/Diodor Sycylijski, Starożytności Egipskie (Biblioteka Historyczna I), Fontes Historiae Antiquae 32, Poznań 2020; Books 4.59‐8, t. 3, ed. C.H. Oldfather, LCL 340, Cambridge 1939, tł. I. Musialska, Diodorus Siculus, Aegyptiaca (Bibliotheca Historica V), Diodor Sycylijski, Starożytności Egipskie (Biblioteka Historyczna V), Poznań 2018; Books 33‐40. Index, t. 12, ed. C.H. Oldfather, LCL 423, Cambridge 1967.
Euagrius Scholasticus, The Ecclesiastical History of Evagrius Scholasticus, tł. M. Withby, Liverpool 2000.
Minucius Felix, Octavius, w: Tertullian, Minucius Felix. Apology. De Spectaculis. Minucius Felix: Octavius, ed. T.R. Glover – G.H. Rendall, LCL 250, Cambridge 1931. (Crossref)
Photius, Bibliotheca, w: Photius, Bibliothèque, t. 4, ed. R. Henry, Paris 1971.
Focjusz. Biblioteka, tom 4. „Kodeksy” 238‐248, tł. O. Jurewicz, Warszawa 1996.
Plinius Maior, Historia Naturalis. Books 24‐27, ed. W.H.S. Jones, LCL 393, Cambridge 1956.
Tertullianus, Ad Nationes, w: Tertulliani Opera I, ed. E. Dekkers et al., Turnhout 1954, s. 9‐75.
Tertullianus, Apologeticum, w: Tertulliani Opera I, ed. E. Dekkers et al., Turnhout 1954, s. 77‐171.
Tertullianus, De Corona, w: Tertulliani Opera II, ed. E. Dekkers et al., Turnhout 1954, s. 1037‐1065.
Chamoux F., Introduction générale, w: Diodore de Sicile: Bibliothèque Historique. Introduction générale, Livre I, red. F. Chamoux, Paris 1993, s. I-LXXVII.
Dudziński A., Współczesne studia nad Diodorem Sycylijskim, „In Gremium” 15 (2021) s. 27‐43. (Crossref)
Green P., Diodorus Siculus, Books 11‐12.37.1. Greek History 480‐431 BC the Alternative Version, Austin 2006.
Keiss-Dolańska, D., ‘Praeparatio Evangelica’ Euzebiusza z Cezarei, „Universitas Gedanensis” 26 (2014) s. 53‐105.
Keiss-Dolańska D., Praeparatio Evangelica Euzebiusza z Cezarei jako antologia. Zakres i sposób wykorzystania greckich tekstów starożytności, Gdańsk 2019.
Kudasiewicz J., Historia czy ekonomia zbawienia?, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 28/1 (1981) s. 87‐102.
Muntz C., Diodorus Siculus and the World of the Late Roman Republic, Oxford 2017. (Crossref)
Sacks K., Diodorus Siculus and the First Century, Princeton 1990. (Crossref)
Schwartz E., Diodoros (38), w: Real-Encyklopädie der klassischen Altertumswissenschaft V 663‐704.
Zecchini G., La conoscenza di Diodoro nel tardantico, w: Mito Storia Tradizione. Diodoro Siculo e la storiografia classica, red. E. Galvagno – C. Molè Ventura, Catania 1991, s. 347‐359 = „Aevum” 61 (1987) s. 43‐52.
Jagiellonian University https://orcid.org/0000-0003-1519-7478
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
