Autorytet świętego Augustyna w Marcina Kromera dyskusji z Reformacją
Agnieszka Dziuba
John Paul II Catholic University of Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5069-1642
Abstrakt
Marcin Kromer był jednym z pierwszych polskich humanistów, który aktywnie włączył się w walkę z reformacją. W polskich rozmowach i w ich łacińskiej, znacznie obszerniejszej, wersji podjął się nie tylko obalenia teologicznych wywodów Marcina Lutra i jego zwolenników, ale przede wszystkim dał kompetentny wykład ówczesnej nauki Kościoła katolickiego. Świetnie znający tekst Pisma Świętego wraz z komentarzami, oczytany w pismach Ojców Kościoła i teologów późniejszej epok aż do czasów sobie współczesny, znakomicie orientował się też w książkach swoich adwersarzy. Erudycja Kromera pozwoliła mu stworzyć przede wszystkim w łacińskich Rozmowach obraz duchownego (Monachus), który z odwagą i bez wahania zbija argumenty przeciwników i jasno wyjaśnia zawiłości katolickiej teologii. Spośród autorytetów, po których pisma i poglądy najczęściej sięga Kromer jest Augustyn, pisarz niezwykle ważny dla samego Lutra. Autor dialogu wykorzystuje postać Biskupa z Hippony w różny sposób. Czasami jego imię pojawia się wśród innych piszących na dany temat, czasami jest on „wyznacznikiem czasu”. Najczęściej jednak jego pisma dostarczają argumentów w dyskusji nad rozumieniem i interpretacją Pisma Świętego, nad sakramentem chrztu, a przede wszystkim cytaty z jego dzieł pojawiają się, gdy jest mowa o Tradycji Kościoła, o soborach i hierarchii w Kościele. O tym, jak wysoko ceni sobie Kromer Augustyna, świadczy fakt, że samodzielnie tłumaczy niektóre jego myśli na język polski. W ten sposób nieznające łaciny społeczeństwo polskie po raz pierwszy styka się ze słowami afrykańskiego biskupa. Nie bez znaczenia jest także zauważenie i docenienie przez Kromera stylu Augustyna. Polski pisarz sięga niekiedy po udane frazy z dzieł Biskupa z Hippony, by ozdobić i wzbogacić elokucyjnie własne zdania. Można zatem stwierdzić, że widoczny autorytet Augustyna w dialogach Kromera jest wykorzystywany przez humanistę w różnorodny i erudycyjny sposób.
Słowa kluczowe:
Marcin Kromer, Augustyn, Ojcowie Kościoła, argumentum ex authoritate, dysputa, Kontrreformacja, retorykaBibliografia
Martinus Cromerus, De falsa nostri temporis et vera Christi religione, libri duo primi, de quattuor Polonica lingua ante octo et novem annos conscriptis atque editis nunc recens Latina lingua donati et aucti, [Dilingen] 1559.
Martinus Cromerus, Monachus, sive de religione libri quattuor, binis distincti dialogis, opr. A. Dziuba – W. Kopek – K. Mogielnicki, red. J. Pigoń, Staropolski dramat i dialog religijny 6, Lublin 2021.
Marcin Kromer, Rozmowy Dworzanina z Mnichem, opr. J. Dąbkowska-Kujko – P. Kociumbas, red. E. Buszewicz, Staropolski dramat i dialog religijny 5, Lublin 2021.
Andreae I., Ad Friderici Staphyli confictaset calumniae plenas antilogias responsio, Francoforti 1558.
Stanisław Hozjusz, De expresso Dei Verbo, [Dillingen] 1558.
Marcin Luter, O soborach i Kościele, tł. J. Gryniakow: „Z problemów Reformacji” 6 (1993) s. 193-271.
Augustyn z Hippony, O chrzcie (De baptismo contra Donatistas libri septem), tł. A. Żurek, Kraków 2006.
Barański Ł. - Sojka J., Historia i teologia luterańskiej odnowy Kościoła w Niemczech w XVI wieku, cz. 2, Bielsko-Biała 2017.
Barycz H., Marcin Kromer, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 15/3, Wrocław 1970, s. 319.
Dziuba A., Habent sua fata libelli. Losy dzieła „De cardinalibus operibus Christi, „Vox Patrum” 79 (2021) s. 83-98. (Crossref)
Dziuba A., Topika historiograficzna Marcina Kromera na podstawie opisu wyprawy bukowińskiej („De origine…liber XXX), w: Biskup Marcin Kromer (1512-1589) w Służbie Kościoła, ojczyzny i ziemi bieckiej, red. W. Kret, S. Zych, Biblioteka Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II 24, Biecz 2013, s. 135-145.
Fijałek J., Przekłady pism św. Grzegorza z Nazyanzu w Polsce, wiadomość bibliograficzna i patrystyczna, „Polonia Sacra” 1 (1918) s. 132-133.
Finkiel L., Marcin Kromer, historyk polski XVI w. Rozbiór krytyczny, Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny 16, Kraków 1883.
Korolko M., Retoryczna sztuka Rozmów Dworzanbina z Mnichem Marcina Kromera, „Studia Warmińskie” 26 (1989) s. 47-68.
Krakowiak Cz., Egzorcyzmy chrzcielne w liturgii rzymskiej, „Seminare” 36/4 (2015) s. 27-39. (Crossref)
Nawracała T., Między prezbiterem a kapłanem. Kilka uwag o zmianie słownictwa w teologii kapłaństwa, „Studia Gdańskie” 39 (2016) s. 31-47.
Urban-Godziek G., Kromer romansopisarz. Materia historyczna i literacka w „Historii prawdziwej o przygodzie żałosnej książęcia Jana i królewny Katarzyny” (zagadnienia genologiczne), w: Marcin Kromer. Polski Liwiusz z Biecza, red. A. Obrębski, Gorlice 2014, s. 86-101.
Walewski C., Marcin Kromer, Warszawa 1883.
Wysocki M., Marcin Kromer – polski Liwiusz? Czyli rzecz o narracji kromerowej Historii, w: Biskup Marcin Kromer (1512-1589) w Służbie Kościoła, ojczyzny i ziemi bieckiej, red. W. Kret - S. Zych, Biblioteka Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II 24, Biecz 2013, s. 111-133.
Wysocki M., Koncepcja historiografii Marcina Kromera – polskiego Liwiusza, „Rocznik Dobromiejski” 2 (2008) s. 245-260.
Wysocki M., Marcin Kromer – polski Liwiusz? Czyli rzecz o bohaterze kromerowej Historii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 3 (2012) s. 505-519.
Wysocki M., Marcin Kromer – polski Liwiusz? Czyli rzecz o stylu kromerowej Historii, „Roczniki Humanistyczne” 61/3 (2013) s. 31-43.
Żurek A., Katecheza eucharystyczna św. Augustyna, „Vox Patrum” 57 (2012) s. 853-862. (Crossref)
Żurek W.W., Marcin Kromer – Biskup Warmiński, w: Biskup Marcin Kromer (1512-1589) w Służbie Kościoła, ojczyzny i ziemi bieckiej, red. W. Kret - S. Zych, Biblioteka Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II 24, Biecz 2013, s. 85-99.
John Paul II Catholic University of Lublin https://orcid.org/0000-0002-5069-1642
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
