Misterium śmierci wg "Prognosticum Futuri Saeculi" Juliana z Toledo
Dariusz Antoni Kasprzak
Pontifical University of John Paul II in Kraków , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0137-3514
Bogdan Zbroja
Pontifical University of John Paul II in Kraków , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9125-3913
Abstrakt
Pierwsza księga traktatu Juliana z Toledo pt. Prognosticum futuri saeculi jest poświęcona misterium ludzkiej śmierci. To kwestia eschatologicznie, ale i egzystencjalnie ważna dla każdego. Myśl eschatologiczna trzydziestego pierwszego biskupa Toledo (sprawował ten urząd w latach 380-390), także ta dotycząca tajemnicy śmierci dalej pozostaje nieznana współczesnym teologom. Postanowiliśmy zatem prześledzić i przemyślenia Juliana dotyczące misterium śmierci, skomentować je i określić, czy wynikają one z tekstu biblijnego, czy są bardziej wnioskowaniem religijnym wysnutym na podstawie tradycji chrześcijańskiej. Doszliśmy do wniosku, że w swym podstawowym ujęciu Julianowy opis misterium mortis wynika z prawd wiary chrześcijańskiej, zawartych objawieniu publicznym przekazanym Kościołowi w objawieniu biblijnym oraz w objawieniu Tradycji Kościoła. Śmierć dla Juliana jest konsekwencją grzechu ludzkiego, stanowi oddzielenie duszy od ciała, ale nie należy się jej obawiać, gdyż dla wierzących jest ona oczyszczeniem z grzechów, wyjściem na spotkanie z Chrystusem w wieczności. Nie jest to myśl oryginalna, gdyż bp Toledo bazuje przede wszystkim na tezach teologicznych wcześniejszych ojców Kościoła (głównie: Augustyna z Hippony oraz Cypriana z Kartaginy). Na dwadzieścia dwie tezy zawarte Prognosticum futuri saeculi liber I, w dwudziestu jeden z nich stosuje on argumentację teologiczną, a tylko w jednej argumentacja jest ściśle biblijna. Kiedy bp Toledo odwołuje się do tekstu Pisma świętego, to czyni to, by uzasadnić wcześniej postawioną tezę z Tradycji. Natomiast zasługą Juliana jest sama konstrukcja traktatu, w sposób zwięzły i prosty, czasami może zbyt dydaktyczny i upraszczający, przekazuje on zarys katechezy o tym, że chrześcijanin nie powinien bać się śmierci.
Słowa kluczowe:
Julian z Toledo, Prognosticum futuri saeculi, tajemnica śmierci, argumentacja teologiczna i biblijnaBibliografia
Aurelius Augustinus, De Civitate Dei, NBA 5/2, ed. D. Gentili – A. Trapè, Roma 1988.
Gregorius Magnus, Dialogorum libri IV de miraculis patrum Italicorum, w: Opere di Gregorio Magno, t. 4, ed. A. de Vogüé, SCh 251, 260, 265, Paris 1978‐1980 (ed. B. Calati – A. Stendardi, Roma 2000).
Gregorius Magnus, Moralia in Iob, w: Opere di Gregorio Magno, t. 1‐3, ed. M. Adriaen, Roma 1997.
Isidorus Hispalensis, Etymologiarum sive originum, t. 2: Libros XI-XX, ed. W.M. Lindsay, Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Oxoni 1911.
Isidorus Hispalensis, Sententiarum libri tres, PL 83, 537‐738.
Iulianus Toletanus, Prognosticum futuri saeculi, ed. J.N. Hillgarth, CCSL 115, Turnhout 1976; tł. T. Stancati, Prognosticum futuri saeculi. Il preanuncio del mondo che verrà, Napoli 2012.
Andrade Alves C., A Escatologia cristã no Prognosticum futuri saeculi de Juliano de Toledo, „Atualidade Teologica” 23/62 (2019) s. 403‐433. (Crossref)
Wohltätigkeit im antiken und spätantiken Christentum, red. A. Müller, Patristic Series 16, Leuven 2021.
Castro Caridad E., The First Treatise on Christian Eschatology – The Prognosticon of Julian of Toledo, w: Expecting the End of the World in Medieval Europe. An Interdisciplinary Study, red. I. Sanmartín – F. Peña, London 2024, s. 83‐104. (Crossref)
Czyżewski B.S., Postawa chrześcijanina wobec śmierci w świetle „De mortalitate” św. Cypriana z Kartaginy, „Vox Patrum” 91 (2024) s. 113‐130. (Crossref)
Fitzmyer J.A., First Corinthians. A New Translation with Introduction and Commentary, The Anchor Yale Bible Commentaries, New Haven – London 2008.
García Herrero G., Notas sobre el papel del Prognosticum futuri saeculi de Julián de Toledo en la evolución de la idea medieval del purgatorio, „Antigüedad y Cristianismo” 23 (2006) s. 503‐513.
Giannini S., Percorsi metalinguistici nell’Alto Medioevo: Giuliano dio Toledo e la teoria della grammatica, Milano 1996.
Girard J.M., La mort chez saint Augustin. Grandes lignes de l’évolution de sa pensée, telle qu’elle apparaît dans ses traités, Paradosis 34, Fribourg Suisse 1992.
Hillgarth J.N., St. Julian of Toledo in the Middles Ages, „Journal of The Warburg and Courtauld Institutes” 29 (1958) s. 7‐26. (Crossref)
Júlio da Silva C., La perspectiva escatológica de San Julián de Toledo en un intento de comparación con Joseph Ratzinger, „Ecclesia” 38 (2024) s. 329‐362.
Kasprzak D., Biografia św. Juliana z Toledo (642‐690) w świetle krytycznej analizy źródeł, „Verbum Vitae” 43/1 (2025) s. 151-163. (Crossref)
Kasprzak D., Patrystyczno-biblijna argumentacja kwestii eschatologicznych w traktacie Juliana z Toledo „Prognosticum futuri saeculi”, „Vox Patrum” 89 (2024) s. 149‐174. (Crossref)
Kasprzak D., Rozumienie śmierci w nauczaniu ojców i pisarzy Kościoła, „Verbum Vitae” 24 (2014) s. 151‐171. (Crossref)
Madoz J., Fuentes teolόgico-literarias de san Julián de Toledo, „Gregorianum” 33 (1952) s. 399‐417.
Maestre Yenes M.A.H., Ars Juliani Tolertani Episcopi. Una gramática latina de la España visigoda, Toledo 1973.
Stasiak S., List do Rzymian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Nowy Komentarz Biblijny – Nowy Testament 6, Częstochowa 2020.
Szostek T., Funkcjonowanie exemplum w systemie retoryki starożytnej, „Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej” 77/1 (1986) s. 45‐51.
Terka M., Spotkanie ze śmiercią jako doświadczenie nie-obecności w świetle „Wyznań” św. Augustyna, „Vox Patrum” 78 (2021) s. 269‐292. (Crossref)
Wicki N., Das „Prognosticon futuri saeculi” Julians von Toledo als Quellenwerk der „Sentenzen” des Petrus Lombardus, „Divus Thomas” 31 (1953) s. 349‐360.
Wood J., Individual and Collective Salvation in Late Visigothic Spain, „Studies in Church History” 45 (2009) s. 74‐86. (Crossref)
Wysocki M., Eschatologiczna nagroda w pismach św. Cypriana, „Roczniki Historii Kościoła” 56/1 (2009) s. 33‐48.
Pontifical University of John Paul II in Kraków https://orcid.org/0000-0003-0137-3514
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
