Ludzka wola Chrystusa w ujęciu teologów kapadockich IV wieku
Abstrakt
Artykuł poświęcono kwestii ludzkiej woli Chrystusa w myśli teologów kapadockich IV wieku w kontekście wczesnochrześcijańskiego rozwoju doktryny o naturach Chrystusa. Jego celem jest ukazanie roli i znaczenia ludzkiej woli Chrystusa w chrystologii Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu i Grzegorza z Nyssy. Wszyscy trzej myślicielepodkreślali pełnię człowieczeństwa Chrystusa, a każdy a nich w pewnym stopniu sygnalizował lub zwracał uwagę na istnienie i funkcję Jego ludzkiej woli. Refleksja teologów kapadockich stanowiła istotny krok w rozwoju chrystologii, kładąc fundamenty nauczania, że Chrystus jako prawdziwy człowiek musiał posiadać autentyczną ludzką wolę, która pozostawała w doskonałej harmonii z Jego wolą boską. Ta koncepcja wpłynęła na dalsze debaty teologiczne i odegrała istotną rolę w późniejszym sformułowaniu doktryny o dwóch wolach w Chrystusie w Bizancjum w VII wieku.
Słowa kluczowe:
Chrystus, chrystologia, natura, wola, osoba, Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu, Grzegorz z Nyssy, BizancjumBibliografia
Apollinaris Von Laodicea und Seine Schule texte und Untersuchungen, t. 1, red. H. Lietzmann, Tübingen 1904.
Athanasius Alexandrinus, De incarnatione Verbi Dei, PG 25, 96D-197A.
Athanasius Alexandrinus, Orationes contra Arianos, PG 26, 12‐525A.
Athanasius Alexandrinus, Tomus ad Antiochenos, PG 26, 796A-809C.
Basilius Magnus, Adversus Eunomium, PG 29, 497A-773A.
Basilius Magnus, De Spiritu Sancto, red. B. Pruche, SCh 17bis, Paris 1968.
Basilius Magnus, Epistolae, PG 32, 220A-1112D.
Basilius Magnus, Homiliae in Psalmos, PG 29, 209A-493C.
Didymus Alexandrinus, Commentarii in Zachariam, red. L. Doutreleau, SCh 85, Paris 1962.
Doctrina Patrum de Incarnatione Verbi, red. F. Diekamp, Münster 1907.
Gregorius Nazianzus, Epistolae theologicae, red. P. Gallay – M. Jourjon, SCh 208, Paris 1974.
Gregorius Nazianzus, Orationes (1‐3), red. J. Bernardi, SCh 247, Paris 1978.
Gregorius Nazianzus, Orationes (38‐41), red. C. Moreschini – P. Gallay, Sch 358, Paris 1980.
Gregorius Nazianzus, Orationes theologicae, tł. H.J. Sieben, FCh 22, Freiburg – Basel – Wien – Barcelona – Roma – New York 1996.
Gregorius Nyssenus, Antirrheticus adversus Apollinarium, red. F. Mueller, GNO 3/1, Leiden 1958, s. 131‐233.
Gregorius Nyssenus, Contra Eunomium, red. W. Jaeger, GNO 1/1, Leiden 1960, s. 3‐409; GNO 2/2, Leiden 1960, s. 3‐311.
Gregorius Nyssenus, De oratione dominica, red. J. F. Callahan, GNO 7/2, Leiden – New York – Köln 1992, s. 1‐74.
Gregorius Nyssenus, De tridui inter mortem et resurrectionem Domini nostri Iesu Christi spatio, red. E. Gebhardt, GNO 9/1, Leiden 1967, s. 273‐306.
Gregorius Nyssenus, Orationes de beatitudinibus, red. J.F. Callahan, GNO 7/2, Leiden – New York – Köln 1992, s. 77‐170.
Gregorius Nyssenus, Refutatio confessionis Eunomii, red. W. Jaeger, GNO 2/2, Leiden 1960, s. 312‐410.
Bathrellos D., The Byzantine Christ: Person, Nature, and Will in the Christology of Saint Maximus the Confessor, New York 2004. (Crossref)
Beeley C.A., Gregory of Nazianzus: On the Trinity and the Knowledge of God. In Your Light We Shall See Light, Oxford – New York 2008. (Crossref)
Beeley C.A., ‘Let This Cup Pass from Me’ (Matth. 26:39): The Soul of Christ in Origen, Gregory Nazianzen, and Maximus Confessor, w: Papers presented at the Sixteenth International Conference on Patristic Studies held in Oxford 2011, red. M. Vinzent, Studia Patristica 63, Leuven 2013, s. 29‐43.
Beeley C.A., The Early Christological Controversy: Apollinarius, Diodore, and Gregory Nazianzen, „Vigiliae Christianae” 65/4 (2011) s. 376‐407. (Crossref)
Berthold G.C., The Cappadocian Roots of Maximus the Confessor, w: Maximus Confessor: Actes du Symposium sur Maxime le Confesseur, Fribourg, 2‐5 septembre 1980, red. F. Heinzer – C. Schönborn, Fribourg 1982, s. 50‐59.
Bouteneff P.C., Placing the Christology of Didymus the Blind, w: Cappadocian Writers. Other Greek Writers, red. M.F. Wiles – E.J. Yarnold, Studia Patristica 37, Leuven 2001, s. 389‐395.
Dragas G.D., ̓Ενανθρώπησις, or ἐγένετο ἄνθρωπος. A neglected aspect of Athanasius Chrsitology, w: Monastica et Ascetica, Orientalia, E Saeculo Secundo, Origen, Athanasius, Cappadocian Fathers, Chrysostom, Augustine, red. E.A. Livingstone, Studia Patristica 16, Berlin 1985, s. 281‐294.
Farrel J.P., Free Choice in St. Maximus the Confessor, South Canaan 1989.
Frend W.H.C., The Rise of the Monophysite Movement. Chapters in the History of the Church in the Fifth and Sixth Centuries, Cambridge 2008.
Grelier H., Comment décrire l’humanité du Christ sans introduire une quaternité en Dieu? La controverse entre Grégoire de Nysse et Apollinaire de Laodicée, w: Gregory of Nyssa: The Minor Treatises on Trinitarian Theology and Apollinarism. Proceedings of the 11th International Colloquium on Gregory of Nyssa (Tübingen, 17‐20 September 2008), red. V.H. Drecoll – M. Berghaus, Supplements to Vigiliae Christianae 106, Leiden – Boston 2011, s. 541‐556. (Crossref)
Grillmeier A., Christ in Christian Tradition, t. 1: From the Apostolic Age to Chalcedon (451), Atlanta 1975.
Kashchuk O., Logos-Sarx Christology and the Sixth-Century Miaenergism, „Vox Patrum” 67 (2017) s. 197‐223. (Crossref)
Kelly J.N.D., Early Christian Doctrines, London 1968.
Léthel F.M., Théologie de l’agonie du Christ. La liberté humaine du Fils de Dieu et son importance sotériologique mises en lumière par saint Maxime le Confesseur, Théologie Historique 52, Paris 1979. (Crossref)
Louth A., Athanasius’ Understanding of the Humanity of Christ, w: Monastica et Ascetica, Orientalia, E Saeculo Secundo, Origen, Athanasius, Cappadocian Fathers, Chrysostom, Augustine, red. E.A. Livingstone, Studia Patristica 16, Berlin 1985, s. 309‐318.
Maspero G., Trinity and Man: Gregory of Nyssa’s „Ad Ablabium”, Supplements to Vigiliae Christianae 86, Leiden – Boston 2007. (Crossref)
Maximus Confessor: Actes du Symposium sur Maxime le Confesseur, Fribourg, 2‐5 septembre 1980, red. F. Heinzer – C. Schönborn, Fribourg 1982.
Meredith A., Gregory of Nyssa, London – New York 1999. (Crossref)
Orton R., Struggling with Christology: Apolinarius of Laodicea and St. Gregory of Nyssa, „Vox Patrum” 68 (2017) s. 243‐251. (Crossref)
Parente P., Uso e significato del Θεοκτίητος nella controversia monotelitica, „Revue des Études Byzantines” 11 (1953) s. 241‐251. (Crossref)
Radde-Gallwitz A., Gregory of Nyssa’s Doctrinal Works. A Literary Study, Oxford Early Christian Studies, red. G. Clark – A. Louth, Oxford 2018. (Crossref)
Sesboüé B., Treść tradycji: reguła wiary i symbole (II-V wiek), w: Historia dogmatów, t. 1: Bóg zbawienia, red. B. Sesboüé – J. Wolinski, tł. P. Rak, Kraków 1999, s. 63‐120.
Strękowski S., Wcielenie Syna Bożego w utworach św. Grzegorza z Nyssy, „Vox Patrum” 38‐39 (2000) s. 199‐212. (Crossref)
The Brill Dictionary of Gregory of Nyssa, red. L.F. Mateo-Seco – G. Maspero, tł. S. Cherney, Supplements to Vigiliae Christianae 99, Leiden – Boston 2010.
Turcescu L., Hypostasis, w: The Brill Dictionary of Gregory of Nyssa, red. L.F. Mateo-Seco – G. Maspero, tł. S. Cherney, Supplements to Vigiliae Christianae 99, Leiden – Boston 2010, s. 403‐407.
Turcescu L., Person, w: The Brill Dictionary of Gregory of Nyssa, red. L.F. Mateo-Seco – G. Maspero, tł. S. Cherney, Supplements to Vigiliae Christianae 99, Leiden – Boston 2010, s. 591‐596.
Vigorelli I., ΣΧΕΣΙΣ and ὉΜΟΟΥΣΙΟΣ in Gregory of Nyssa’s Contra Eunomium: Metaphysical Contest and Gains to Trinitarian Thought, „Vox Patrum” 68 (2017) s. 165‐177. (Crossref)
Widok N., Kerygmatyczny wymiar nauczania o Wcieleniu u Grzegorza z Nazjanzu, „Vox Patrum” 38‐39 (2000) s. 185‐198. (Crossref)
Widok N., „Physis” w pismach Grzegorza z Nazjanzu. Studium z teologii patrystycznej, Opole 2001.
Widok N., Priorytetowe znaczenie formuły trynitarnej μία φύσις – τρεῖς ίδιότητες w nauczaniu Grzegorza z Nazjanzu, „Vox Patrum” 49 (2006) s. 707‐724. (Crossref)
Widok N., Stanowisko Grzegorza z Nazjanzu wobec formuły trynitarnej μία ούσία – τρεῖς ὑποστάσεις, „Vox Patrum” 44‐45 (2003) s. 221‐233. (Crossref)
Zachhuber J., Human Nature in Gregory of Nyssa. Philosophical Background and Theological Significance, Leiden – Boston 2014.
Ukrainian Catholic University https://orcid.org/0000-0001-6302-1851
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
