Rola i zadania ksieni według Reguły św. Donata
Bogdan Stanisław Czyżewski
Adam Mickiewicz University in Poznań , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6040-5523
Abstrakt
Św. Donat, (590/596-670), autor Reguły dla dziewic żyjących w galijskim klasztorze Joussa-Moutier (Jussanum monasterium), należał do znaczących postaci Kościoła pierwszych wieków. Był metropolitą galijskiego Besançon (Vesontium), uczestniczył w trzech ważnych synodach kościelnych, założył też klasztor pod wezwaniem św. Pawła. Jego Reguła nie jest dziełem oryginalnym, ponieważ stanowi kompilację trzech znanych Reguł, które wyszły spod ręki św. Benedykta, św. Cezarego z Arles i św. Kolumbana. Mimo to warto się z nią zapoznać, by dojść do przekonania, że Donat na podstawie trzech utworów potrafił napisać dobrą, dostosowaną do żeńskiego klasztoru Regułę, zarówno pod względem przepisów jak i dopasowania słownictwa odnoszącego się do kobiet. Prawodawca wiele miejsca poświęca ksieni (abbatissa), która była odpowiednikiem opata (abbas) we wspólnocie męskiej. Musiała odznaczać się wieloma przymiotami duchowymi i moralnymi, znać Pismo Święte, przestrzegać Reguły, być dla sióstr prawdziwą matką, która potrafi napominać i karcić z miłością, stawiać wymagania i kochać, a przede wszystkim zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności przed Bogiem za podejmowane w klasztorze decyzje.
Słowa kluczowe:
ksieni, reguła, Donat, klasztor, siostryBibliografia
Benedictus, Regula, PL 66, 215‐930.
Święty Benedykt z Nursji, Reguła, tł. B. Turowicz, w: „Reguła Mistrza”. „Reguła” św. Benedykta, ŹM 40, Kraków 2006, s. 387‐503.
Caesarius Arelatensis, Regula virginum, ed. G. Morin, Opera omnia, t. 1, Maredsous 1937.
Reguła dla dziewic świętego Cezarego biskupa, tł. M. Borkowska, ŹM 50, Kraków 2013, s. 405‐448.
Columbanus, Regula caenobialis, w: Sancti Columbani Opera, ed. G.S.M. Walker, Dublin 1957.
Św. Kolumban, Reguła klasztorna, tł. S. Kalinkowski, ŹM 50, Kraków 2013, s. 715‐738.
Donatus, Regula ad virgines, PL 87, 273‐298.
La Règle de Donat pour l’abbesse Gauthstrude. Texte critique et synopse des sources, tł. A. de Vogüé, „Benedictina” 25 (1978) s. 219‐313.
Reguła dla dziewic św. Donata, biskupa Vesontium, tł. B. Spieralska, ŹM 50, Kraków 2013, s. 603‐666.
Jonas de Bobio, Vita Columbani, ed. B. Krusch, Monumenta Germaniae Historica, Hanover-Lipsk 1905.
Jonasz z Bobbio, Żywot Kolumbana, tł. A. Mikołajczak, PSP 60, Warszawa 1995, s. 185‐220.
Regula Magistri, PL 88, 943‐1052.
Reguła Mistrza, tł. T.M. Dąbek, w: „Reguła Mistrza”. „Reguła” św. Benedykta, ŹM 40, Kraków 2006, s. 73‐371.
Aigran R., Saint Donat, „Catolicisme” 3 (1952) s. 1015‐1017.
Bardy G., Donat (saint), w: Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique, t. 3, Paris 1957, k. 1573‐1577.
Carpinello M. – Canopi A.M., Riflessioni su alcune divergenze tra la Regola per le vergini di Cesario di Arles e la Regola benedettina, „Benedictina” 43 (1996) s. 251‐257.
De Vogüé A., Les Règles monastiques anciennes (400‐700), Typologie des sources du Moyen Âge 46, Brepols 1985.
De Vogüé A., Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’antiquité. Première partie. Le monachisme latin, t. 11, Paris 2007, s. 14‐21.
Despréz V. – De Vogüé A., Règles monastiques d’Occident: IVe-VIe siècle, d’Augustin à Ferréol, Vie monastique 9, Bégrolles-en-Mauges Maine-et-Loire, Abbaye de Bellefontaine 1996.
Diem A., Das Ende des Monastischen Experiments. Liebe, Beichte und Schweigen in der Regula cuiusdam ad virgines (mit einer Übersetzung im Anhang), w: Female vita religiosa between Late Antiquity and the High Middle Ages. Structures, developments and spatial contexts, red. G. Melville – A. Müller, Vita Regularis, Abhandlungen 47, Berlin – Münster 2011, s. 81‐136.
Gobry I., Les moines en Occident, t. 2: De saint Martin à saint Benoît. L’enracinement, Paris 1985.
Hanslik R., Regula Donati, w: Fifth International Conference on Patristic Studies held in Oxford 1967, red. F.L. Cross, Studia Patristica 10/1, Berlin 1970, s. 102‐104.
Heinzelmann M., Donatus, hl., Bischof von Besançon (ca. 625/626-ca. 660), w: Lexikon des Mittelalters, t. 3, red. R.-H. Bautier, München – Zürich 1986, k. 1237‐1238.
Helvétius A.-M., L’organisation des monastères féminins à l’époque mérovingienne, w: Female vita religiosa between Late Antiquity and the High Middle Ages. Structures, developments and spatial contexts, red. G. Melville – A. Müller, Vita Regularis, Abhandlungen 47, Berlin – Münster 2011, s. 151‐169.
Kuźmak K., Donat z Besançon, w: Encyklopedia Katolicka, t. 4, Lublin 1989, k. 109.
Marillier J., Donato, BS 4, Roma 1964, k. 785‐786.
Moyse G., Les Origines du monachisme dans le diocèse de Besançon (Ve-Xe siècles), „Bibliothèque de l’École de Chartre” 131/2 (1973) s. 297‐410. (Crossref)
Muschio G., „Psallere et legere”. Zur Beteiligung der Nonnen an der Liturgie nach den frühen gallischen Regulae ad Virgines, w: Liturgie und Frauenfrage. Ein Beitrag zur Frauenforschung aus liturgiewissenschaftlicher Sicht, red. T. Berger – A. Gerhards, St. Ottilien 1991, s. 77‐125.
Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. M. Starowieyski – J.‐M. Szymusiak, Poznań 2018.
Starowieyski M., Wstęp, w: Reguła dla dziewic św. Donata, biskupa Vesontium, ŹM 50, Kraków 2013, s. 595‐599.
Toucas A., w: Dizionario degli istituti di perfezione, t. 7, red. G. Pellicia – G. Roca, Roma 1983, k. 1574‐1575.
Zelzer M., Die „Regula Donati” als frühestes Zeugnis des „monastischen Gebrauchstextes” der „Regula Benedicti”, w: Il monachesimo tra eredità e aperture: atti del simposio „Testi e Temi nella Tradizione del Monachesimo Cristiano”, red. D. Hombergen – M. Bielawski, Studia Anselmiana 140, Roma 2004, s. 753‐763.
Adam Mickiewicz University in Poznań https://orcid.org/0000-0002-6040-5523
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
