Pisarze wczesnochrześcijańscy na temat antykoncepcji
Abstrakt
Artykuł podejmuje problem obecności i oceny moralnej antykoncepcji we wczesnym chrześcijaństwie. Analizie poddano wypowiedzi autorów chrześcijańskich od II do VI wieku, odróżniając je od świadectw dotyczących aborcji czy dzieciobójstwa. Metodą historyczno-filologiczną zbadano sposób argumentowania Ojców Kościoła: od wskazań na naturalną celowość aktu seksualnego (Atenagoras, Klemens Aleksandryjski, Laktancjusz), przez potępienie praktyk ubezpładniających (Hipolit, Augustyn), po uznanie antykoncepcji za zabójstwo lub świętokradztwo (Hieronim, Chryzostom, Cezary z Arles). Wskazano także na penalizację tych działań w synodalnym prawodawstwie zachodniego chrześcijaństwa (Marcin z Bragi). Przedmiotem badań były teksty patrystyczne, m.in. pisma Augustyna, Hieronima, Jana Chryzostoma i Cezarego z Arles. Głównym wnioskiem jest uznanie praktyk antykoncepcyjnych za działania głęboko sprzeczne z porządkiem stworzenia, oceniane jako poważne wykroczenie moralne. Artykuł stanowi wkład w badania nad etyką małżeńską i postrzeganiem cielesności w starożytności chrześcijańskiej.
Słowa kluczowe:
antykoncepcja, moralność małżeńska, prokreacja, starożytność chrześcijańskaBibliografia
Athenagoras Atheniensis, Legatio pro christianis, ed. B. Pouderon, SCh 379, Paris 1992, s. 70-209.
Atenagoras z Aten, Prośba za chrześcijanami. O zmartwychwstaniu umarłych, tł. S. Kalinkowski, Warszawa 1985, s. 27-80.
Augustinus Hipponensis, De nuptiis et concupiscentia I, NBA 7/1, Roma 2002, s. 394-448, tł. K. Kościelniak, Pisma świętego Augustyna o małżeństwie i dziewictwie. Przekład i komentarz, red. A. Eckmann, Lublin 2003, s. 345-390.
Augustinus Hipponensis, De nuptiis et concupiscentia II, ed. C.F. Urba – I. Zycha, CSEL 42, Pragae – Vindobonae – Lipsiae 1902, s. 251-319.
Augustinus Hipponensis, De bono coniugali, NBA 7/1, Roma 2002, s. 10-62, tł. W. Eborowicz, Pisma świętego Augustyna o małżeństwie i dziewictwie. Przekład i komentarz, red. A. Eckmann, Lublin 2003, s. 75-116.
Augustinus Hipponensis, Contra Faustum Manichaeum, ed. I. Zycha, CSEL 25, Pragae – Vindobonae – Lipsiae 1891, s. 249-797.
św. Augustyn, Przeciw Faustusowi. Księgi I-XXI, tł. J. Sulowski, PSP 55, Warszawa 1991.
Caesarius Arelatensis, Sermones, ed. G. Morin, CCL 103, Turnholti 1953.
Cezary z Arles, Kazania do ludu (1-80), tł. S. Ryznar, ŹMT 57, Kraków 2011.
Clemens Alexandrinus, Paidagogos, ed. H.-I. Marrou, SCh 108, Paris 1991.
Klemens Aleksandryjski, Wychowawca, tł. M. Szarmach, Toruń 2012.
Clemens Alexandrinus, Stromata, ed. O. Stählin – L. Früchtel – U. Treu – P. Descourtieux – A. Le Boulluec, SCh 608, Paris 2020.
Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, tł. J. Niemirska-Pliszczyńska, t. 1-2, Warszawa 1994.
Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, tł. A. Lisiecki – A. Caba, ŹMT 70, Kraków 2013.
Hieronymus Stridonensis, Epistula 22, ed. H. Pietras, tł. J. Czuj, Hieronim ze Strydonu, Listy, ŹMT 54, Kraków 2010, s. 82-113; tł. B. Degórski, Św. Hieronim, Listy do Eustochium, ŹM 33, Kraków 2004, s. 111-190.
Hippokrates, De mulierum affectibus, w: Hippocrates, t. 11, ed. P. Potter, Loeb classical library 538, Cambridge – London 2018.
Hippolytus, Refutatio omnium haeresium, Patristische Texte und Studien 25, Berlin – New York 1986, tł. M. Michalski, Antologia Literatury Patrystycznej, t. 1, Warszawa 1975, s. 184-195; M. Starowieyski, Aborcja i życie nienarodzonych w starożytności chrześcijańskiej, „Warszawskie Studia Teologiczne” 22/1 (2009) s. 134.
Iohannus Chrysostomus, In epistolam ad Romanos homiliae, PG 60, Paris 1862.
Jan Chryzostom, Homilie na List św. Pawła do Rzymian, tł. T. Sinko, Kraków 1998.
Iohannus Chrysostomus, In Sanctum Matthaeum Evangelistam homiliae, PG 57-58, Paris 1862.
Św. Jan Chryzostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza, tł. A. Baron – J. Krystyniacki, cz. 1, ŹMT 18, Kraków 2000; cz. 2, ŹMT 23, Kraków 2001.
Lactantius, Divinae institutiones, ed. C. Ingremeau, SCh 509, Paris 2007.
Origenes, In Genesim homiliae, ed. L. Doutreleau, SCh 7, Paris 1985.
Orygenes, Homilie o Księdze Rodzaju. Homilie o Księdze Wyjścia, tł. S. Kalinkowski, ŹMT 64, Kraków 2012, s. 21-165.
Braccara II (572), II: Capitula collecta a Martino Episcopo Bracarensi, tł. A. Caba, Dokumenty synodów od 553 do 600 roku, opr. H. Pietras, ŹMT 83, Kraków 2020, s. 50-71.
Capitula ex Orientalium Patrum Synodis, tł. M. Rola, Marcin z Bragi, Dzieła, Kęty 2008, s. 310-351.
Concilium Nicaenum I (325), tł. T. Wnętrzak, Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 1, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 24, s. 24-47.
Constitutiones Apostolorum, tł. S. Kalinkowski, Konstytucje Apostolskie, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 42, Kraków 2007.
Elvira (306), tł. A. Baron – H. Pietras, Dokumenty synodów od 50 do 381 roku, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 37, Kraków 2006, s. 39-61.
Saliq, Seleucia-Ctesifonte (486), tł. R. Zarzeczny, Dokumenty synodów od 431 do 504 roku, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 62, Kraków 2011, s. 291-299.
Broudéhoux J.P., Mariage et famille chez Clément d’Alexandrie, Paris 1970. (Crossref)
Brown P., Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie, tł. I. Kania, Kraków 2006.
Hopkins K., Contraception in the Roman Empire, „Comparative Studies in Society and History” 8/1(1965) s. 124-151. (Crossref)
Kamczyk W., Miłość i pożądliwość cielesna w doktrynie św. Augustyna, „E-patrologos” 3/3 (2017) s. 47-61.
Kuryłowicz M., Prawo i obyczaje w starożytnym Rzymie, Lublin 1994.
Longosz S., Antykoncepcja i aborcja w ocenie św. Jana Chryzostoma, „Roczniki Teologiczne” 54/10 (2007) s. 279-301.
Longosz S., Ojcowie Kościoła a przerywanie ciąży, „Vox Patrum” 8 (1985) s. 232-273. (Crossref)
Orzeszyna J., Antykoncepcja, w: Encyklopedia bioetyki. Personalizm chrześcijański, red. A. Muszala, Radom 2007, s. 43-53.
Pietras H., Sobór Nicejski (325). Kontekst religijny i polityczny. Dokumenty. Komentarze, Kraków 2013.
Starowieyski M., Wstęp. Marcin z Bragi i jego dzieło, w: Marcin z Bragi, Dzieła, Ad Fontes 6, Kęty 2008, s. 9-104.
Starowieyski M., Aborcja i życie nienarodzonych w starożytności chrześcijańskiej, „Warszawskie Studia Teologiczne” 22/1 (2009) s. 117-147.
Żurek A., Małżeństwo i prokreacja według Cezarego z Arles, „Vox Patrum” 12-13 (1987) s. 427-439. (Crossref)
University of Silesia in Katowice https://orcid.org/0000-0002-6861-7360
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
