Klemens Aleksandryjski, "Kobierce" VII 16, 94, 5: „ἡ ψυχική εὐτονία” i jej znaczenie dla „ὁ τῆς ἀληθείας ἐραστής” – kilka uwag filologicznych
Abstrakt
Artykuł analizuje enigmatyczne zdanie z VII księgi Kobierców Klemensa Aleksandryjskiego: „Myślę, że kochającemu prawdę potrzebna jest przynależna duszy eutonia.” Autor podejmuje dwie kluczowe kwestie: kim według Klemensa jest "kochający prawdę" oraz czym w tym kontekście jest "przynależna duszy eutonia" Artykuł podzielony jest na cztery części. Zastosowana metoda obejmuje analizę filologiczną oraz interpretację historyczno-porównawczą. Klemens redefiniuje zarówno pojęcie prawdy, jak i jej kochanka względem dialogów Platona: prawda nie jest już światem idei, lecz samym Chrystusem, a kochający prawdę to nie filozof, lecz chrześcijański gnostyk dążący do zjednoczenia z Bogiem poprzez poznanie, ćwiczenie i modlitwę. Eutonia oznacza stan wewnętrzny związany z wewnętrznym napięciem (tonos), który umożliwia opanowanie namiętności i wspiera drogę do gnozy. Do źródeł pierwotnych należą Kobierce Klemensa, dialogi Platona oraz fragmenty autorów stoickich i średnioplatońskich. Zamiarem autora jest wskazanie pewnych tropów i propozycji przy próbie interpretacji tytułowego zdania z dzieła Klemensa.
Słowa kluczowe:
Klemens Aleksandryjski, eutonia, Stromata, miłośnik prawdy, gnostyk, gnoza, tonosBibliografia
Anaxagoras, Testimonia, w: Die Fragmente der Vorsokratiker, t. 2, ed. H. Diels – W. Kranz, Berlin 1966.
Chrysippus, Fragmenta logica et physica, w: Stoicorum veterum fragmenta, t. 2, ed. J. von Arnim, Leipzig 1968.
Chrysippus, Fragmenta moralia, w: Stoicorum veterum fragmenta, t. 3, ed. J. von Arnim, Leipzig 1968.
Cleanthes, Testimonia et fragmenta, w: Stoicorum veterum fragmenta, t. 1, ed. J. von Arnim, Leipzig 1968.
Clemens Alexandrinus, Stromata, ed. L. Früchtel, t. 1-6, GCS 15, Leipzig 1906; t. 7-8, GCS 17, Leipzig 1909, s. 3-102.
Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, tł. J. Niemirska-Pliszczyńska, t. 1-2, Warszawa 1994.
Dioscorides Pedanius, De materia medica, w: Pedanii Dioscuridis Anazarbei de materia medica libri quinque, t. 1-3, ed. M. Wellmann, Berlin 1958.
Heron Alexandrinus, Pneumatica, w: Heronis Alexandrini opera quae supersunt omnia, t. 1, ed. W. Schmidt, Leipzig 1899.
Iosephus Flavius, De bello Iudaico, w: Flavii Iosephi opera, t. 6, ed. B. Niese, Berlin 1895.
Philo Iudaeus, De somniis, w: Philonis Alexandrini opera quae supersunt, t. 3, ed. P. Wendland, Berlin 1962.
Philo Iudaeus, De specialibus legibus, w: Philonis Alexandrini opera quae supersunt, t. 5, ed. L. Cohn, Berlin 1962.
Philo Mechanicus, Belopoeica, w: Philons Belopoiika, ed. H. Diels – E. Schramm, Berlin 1919.
Plato, Respublica, w: Platonis opera, t. 4, ed. J. Burnet, Oxford 1968.
Plato, Symposium, w: Platonis opera, t. 2, ed. J. Burnet, Oxford 1967.
Plutarchus, De defectu oraculorum, w: Plutarchi moralia, t. 3, ed. W. Sieveking, Leipzig 1972.
Plutarchus, De facie in orbe lunae, w: Plutarchi moralia, t. 5/3, ed. M. Pohlenz, Leipzig 1960.
Plutarchus, De tuenda sanitate praecepta, w: Plutarch’s moralia, t. 2, ed. F.C. Babbitt, Cambridge 1962.
Posidonius, Fragmenta, w: Posidonios. Die Fragmente, t. 1, ed. W. Theiler, Berlin 1982.
Rufus Medicus, De partibus corporis humani, w: Oeuvres de Rufus d’Éphèse, ed. C. Daremberg – C.É. Ruelle, Paris 1963.
Stobaeus, Anthologium, w: Ioannis Stobaei anthologium, ed. C. Wachsmuth – O. Hense, Berlin 1958.
Zeno, Testimonia et fragmenta, w: Stoicorum veterum fragmenta, t. 1, ed. J. von Arnim, Leipzig 1968, s. 1-72.
Ashwin-Siejkowski P., Clement of Alexandria: A Project of Christian Perfection, London 2008.
Choufrine A., Gnosis, Theophany, Theosis: Studies in Clement of Alexandria’s Appropriation of His Background, New York 2002.
Drączkowski F., Szkic chrystologii Klemensa Aleksandryjskiego w świetle onomastyki pierwszej księgi „Pedagoga”, „Vox Patrum” 6 (1984) s. 101-125. (Crossref)
Hägg F.F., Clement of Alexandria and the Beginnings of Christian Apophaticism, New York 2006. (Crossref)
Hestir B.E., A Conception of Truth in „Republic V”, „History of Philosophy Quarterly” 17/4 (2000) s. 311-332.
Hestir B.E., Plato and the Split Personality of Ontological „Alētheia”, „Apeiron: A Journal for Ancient Philosophy and Science” 37/2 (2004) s. 109-150. (Crossref)
Klibengajtis T., Chrystus „wiedzą”, „gnozą” i „pokarmem”. Tytuły logo-chrystologiczne a prawda według Klemensa z Aleksandrii, „Analecta Cracoviensia” 35 (2003) s. 151-167.
Lengauer W., Erosk Greków, Kraków 2023.
Lilla S., Clement of Alexandria: A Study in Christian Platonism and Gnosticism, London 1971.
Mrugalski D., Metamorfozy platońskiej „metafory słońca” (Respublica 509b) w hetero i ortodoksyjnej teologii (I-III w.): gnostycyzm, Klemens z Aleksandrii i Orygenes, „Vox Patrum” 68 (2018) s. 21-58. (Crossref)
Osborn E., Clement of Alexandria, Cambridge 2008.
Pawłowski W., Klemens Aleksandryjski, Wypowiedzi profetyczne, „Vox Patrum” 93 (2025) s. 167-188. (Crossref)
Reeve C.D., Plato on Love, Indianapolis 2006.
Runia D.T., Philo in Early Christian Literature: A Survey, Assen 1993.
Smith W., Gymnasium, w: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, red. J. Murray, London 1875, s. 579-584.
Torri P., Homoiōsis Theōi: A Study of the Telos in Middle Platonism, Leuven 2017, w: https://hdl.handle.net/2434/497472 (dysertacja).
Jagiellonian University https://orcid.org/0000-0002-0860-8809
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
