Czy to jest przyjaźń czy to jest kochanie? Związki jednopłciowe a antyczna wizja przyjaźni w kontekście współczesnych dyskusji nad relacją Auzoniusz - Paulin z Noli - Sulpicjusz Sewer
Marcin Wysocki
John Paul II Catholic University of Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5448-5566
Abstrakt
W różnego rodzaju opracowaniach pojawiają się stwierdzenia wskazujące na relacje homoseksualne łączące Auzoniusza, Paulina z Noli i Sulpicjusza Sewera. Na podstawie analizy treści i formy ich zachowanych pism, poglądów antropologicznych zawartych w zachowanych dziełach oraz podejścia do kwestii homoseksualizmu w kulturze antycznego Rzymu takie twierdzenia należy zweryfikować negatywnie. Istniejące źródła nie wskazują na relacje homoseksualne pomiędzy nimi, zaś przesłanki na podstawie których wysnuwane są takie wnioski wynikają z pobieżnego i wybiórczego traktowania źródeł. Erotyczne odniesienia czy wyrazy tęsknoty istniejące w przesyłanych listach to elementy literackiej konwencji i podjętej gry literackiej, zaś istniejące głębokie relacje opisywane w tychże listach mają dotyczą zwykłych ludzkich relacji uczeń-nauczyciel i przyjaciele, przestawiane zaś w dziełach literackich są również prezentowane za pomocą retorycznych środków literackich na co nakłada się chrześcijańskie rozumienie przyjaźni i miłości.
Słowa kluczowe:
przyjaźń, relacje homoseksualne, Paulin z Noli, Auzonius, Sulpicjusz SewerBibliografia
Augustinus, Epistulae, CSEL 34/1-2, 44, 57, ed. A. Goldbacher, Vienna 1895-1911.
Św. Augustyn, Listy (1-75), tł. W. Eborowicz, Pelplin 1983.
Ausonius, Epistulae, ed. R.P.H. Green, The Works of Ausonius, Oxford 1991.
Cicero M. Tullius, De natura deorum, ed. H. Rackham, LCL 268, Cambridge 1933. (Crossref)
Cicero M. Tullius, Laelius de amicitia, ed. C.F.W. Mueller, Lipsiae 1904.
Cicero M. Tullius, Tusculanae Disputationes, ed. M. Pohlenz, Cicero, Scripta quae supersunt omnia, t. 44, Lipsiae 1918.
Paulinus Nolanus, Carmina, ed. A. Ruggiero: Paolino di Nola, I Carmi, Testo latino con traduzione italiana a cura di A. Ruggiero, t. 1-2, Nola-Roma 1996.
Paulinus Nolanus, Epistulae, ed. G. Santaniello: Paolino di Nola, Le lettere, Testo latino con traduzione italiana a cura di G. Santaniello, t. 1-2, Nola 1992.
Paulin z Noli, Listy 1-51, opr. M. Wysocki, J. Pałucki, M. Pyzik-Turska, ŹMT 82, Kraków 2019.
Seneca, Epistulae, ed. O. Hense, L. Annaei Senecae Opera quae supersunt, III: Ad Lucilium epistularum moralium quae supersunt, Lipsiae 1907.
Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, tł. W. Kornatowski, Warszawa 1998.
Sulpicius Severus, Chronicorum libri, ed. G. de Senneville-Grave, SCh 441, Paris 1999, s. 88-347.
Sulpicjusz Sewer, Kroniki, tł. P. Nowak, ŹM 79, Kraków 2017.
Amherdt D., Ausone et Paulin de Nole: Correspondence, Bern 2004.
Amherdt D., La fonction de la poésie et le rôle du poète chez Ausone et Paulin de Nole, “Museum Helveticum” 61 (2004) s. 72-82.
Asiedu F.B.A., “Caritas”, “Amicitia”, and the Ideal Reader: Paulinus of Nola's Reception of Augustine's Early Works, “Augustiniana” 1/4 (2003) s. 107-138.
Boswell J., Christianity, Social Tolerance, and Homosexuality. Gay People in Western Europe from the Beginning of the Christian Era to the Fourteenth Century, Chicago – London 1980, tł. J. Krzyszpień: J. Boswell, Chrześcijaństwo, tolerancja społeczna i homoseksualność: geje i lesbijki w Europie Zachodniej od początku ery chrześcijańskiej do XIV wieku, Kraków 2006. (Crossref)
Boulanger A., Saint Paulin de Nole et l’amitié chrétienne, „Vigiliae Christianae” 1 (1947) s. 183-185. (Crossref)
Calendar of Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Saints, red. P. Halsall, w: http://web.archive.org/web/20001205163500/http://www.bway.net/~halsall/lgbh/lgbh-gaysts.html#EXCAL (dostęp: 30.10.2025).
Cozic M., Le mariage chrétien selon Paulin de Nole, ou l’amitié conjugale dans le Christ, w: Paulin de Nole et l’amitie chretienne. Actes de la quatrième Petite Journée de Patristique, red. P.-G. Delage, Royan 2012, s. 89-108.
Czyżewski B., Akty homoseksualne w ocenie pisarzy wczesnochrześcijańskich, „Verbum Vitae” 39/1 (2021) s. 336-341. (Crossref)
Ebbeler J., Mixed messages: The play of epistolary codes in two late antique Latin correspondences, w: Ancient letters: Classical and late antique epistolography, red. R. Morello - A.D. Morrison, Oxford 2007, s. 301-323. (Crossref)
Fabre P., Essai sur la chronologie de l’oeuvre de Saint Paulin de Nole, Publications de la Faculté des Lettres de l’Université de Strasbourg 109, Paris 1948.
Fabre P., Saint Paulin de Nole et l’amitié chrétienne, Bibliothèque des Écoles Françaises d’Athènes et de Rome 167, Paris 1949.
Grancow P., Pedagogiczny charakter pederastii w starożytnej Grecji w świetle wybranych przykładów podarków, w: Vade nobiscum, red. K. Gryglewski i in., t. 22, Łódź 2021, s. 9-28. (Crossref)
Green R.P., The Christianity of Ausonius, w: Papers presented at the Eleventh International Conference on Patristic Studies held in Oxford 1991. Other Latin Authors, Nachleben of the Fathers, Index Patrum, red. E.A. Livingstone, Studia Patristica 28, Leuven 1993, s. 39-48.
Hardie Ph., Farewells and Returns: Ausonius and Paulinus of Nola, w: Ph. Hardie, Classicism and Christianity in Late Antique Latin Poetry, Sather Classical Lectures 74, Oakland 2019, s. 6-43. (Crossref)
Keul-Deutscher M., Die Rettung einer gefährdeten Freundschaft. Zu Lukrez-Reminiszenzen im Carmen 11 des Paulinus von Nola, „Hermes” 126/3 (1998) s. 341-369.
Knight G.R., Friendship and Erotics in the Late Antique Verse-Epistle: Ausonius to Paulinus Revisited, „Rheinisches Museum für Philologie” 148/3-4 (2005) s. 361-403.
Krynicka T., Decymus Magnus Auzoniusz w świetle własnych utworów, Pelplin 2014.
Krynicka T., Wczesna korespondencja Auzoniusza z Paulinem z Noli, „Vox Patrum” 65 (2016) s. 353-371. (Crossref)
La Penna A., Il “lusus” poetico nella tarda antichità: Il caso di Ausonio, w: Storia di Roma, t. 3/2. L’età tardoantica: I luoghi e le culture, red. A. Momigliano - A. Schiavone, Turin 1993, s. 731-751.
Langlois P., Les poèmes chrétiens et le christianisme d’Ausone, „Revue de philologie” 43 (1969) s. 39-58.
Laskowski Ł., Homoseksualność według starożytnych Greków, „Verbum Vitae” 39/1 (2021) s. 75-95. (Crossref)
Lienhard J.T., Friendship in Paulinus of Nola and Augustine, „Augustiniana” 40/3 (1990) s. 279-296.
Marafioti D., Aspetti dell’antropologia teologica di San Paolino di Nola, w: Anchora vitae. Atti del Convegno paoliniano nel 16º centenario del ritiro di Paolino a Nola (Nola-Cimitile, 18-20 maggio 1995), red. G. Luongo, Strenae Nolanae 8, Napoli – Roma 1998, s. 225-262.
Masterson M., Man to Man: Desire, Homosociality, and Authority in Late-Roman Manhood, Columbus 2014.
Mertens M., Quaestiones Ausonianae, Diss, Leipzig 1889.
Nicastri L., Paolino di Nola, lettore di Ovidio, w: Ovid: Werk und Wirkung; Festgabe für Michael von Albrecht zum 65. Geburtstag, red. W. Schubert, t. 2, Frankfurt 1999, s. 865-910.
Nicholson O., Self-Portrait as a Landscape: Ausonius and His Herediolum, w: Being Christian in Late Antiquity: A Festschrift for Gillian Clark, red. C. Harrison - C. Humfress – I. Sandwell, Oxford 2014, s. 235-252. (Crossref)
Pałucki J., Formowanie się chrześcijańskich obrzędów małżeńskich na podstawie Carmen XXV Paulina z Noli, „Vox Patrum” 65 (2016) s. 523-532. (Crossref)
Pałucki J., Małżeństwo drogą doskonalenia chrześcijańskiego na podstawie epistolografii św. Paulina z Noli, „Vox Patrum” 57 (2012) s. 469-481. (Crossref)
Pattist M.J., Ausonius als Christen, Amsterdam-Paris 1925.
Paulin de Nole et l’amitié chrétienne. Actes de la quatrième Petite Journée de Patristique, red. P.-G. Delage, Royan 2012.
Pieretti A., L’amicizia come preparazione alla carità in Paolino di Nola, w: Il concetto di amicizia nella storia della cultura europea. Atti del XXII Convegno internazionale di studi italo-tedeschi, red. L. Cotteri, Marano 1995, s. 678-683.
Roberts M., Paulinus Poem 11, Virgil's First Eclogue, and the Limits of Amicitia, “Transactions of the American Philological Association” 115 (1985) s. 271-282. (Crossref)
Rücker N., Ausonio possis considere portu (Verg. Aen. 3,378): Ausonius, Paulinus, Ovid und Vergil; Spätantike Briefdichtung neu gelesen, w: Lateinische Poesie der Spätantike: Internationale Tagung in Castelen bei Augst, 11.–13. Oktober 2007, red. H. Harich-Schwarzbauer - P. Schierl, Basel 2009, s. 83-108.
Rücker N., Ausonius an Paulinus von Nola: Textgeschichte und literarische Form der Briefgedichte 21 und 22 des Decimus Magnus Ausonius, Göttingen 2012. (Crossref)
Sawiński P., Wypustek A., Homoseksualność i homoerotyzm w świecie starożytnym, Kraków 2023.
Sieradzan J., Bez paiderasteia nie ma paideia: pedagogiczny aspekt pederastii starogreckiej, „IDEA – Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 21 (2009) s. 19-34.
Sowers B.P., "Amicitia" and Late Antique "Nugae": Reading Ausonius' Reading Community, “The American Journal of Philology” 137/3 (2016) s. 511-540. (Crossref)
St Paulinus of Nola, gay Bishop, w: https://queeringthechurch.wordpress.com/gay-saints/gay-lovers-in-church-history/st-paulinus-of-nola-gay-bishop/ (dostęp: 30.10.2025).
Swoboda A., Chrystus w życiu przyjaciół w listach św. Paulina biskupa Noli (353-431), „Poznańskie Studia Teologiczne” 8 (1998) s. 89-98.
Swoboda A., Epikurejskie rozumienie przyjemności i szczęścia, „Roczniki Filozoficzne” 45-46/2 (1997-1998) s. 69-82.
Swoboda A., Pojęcie przyjaźni w listach św. Paulina z Noli i Sydoniusza Apolinarego – studium porównawcze, Poznań 1995.
Van Geest P., Friends of the Bridegroom. Paulinus of Nola’s „Epithalamium” in the Light of the Roman and African Ideas on Continence in Marriage, w: „Suavis laborum memoria” Chiesa, papato e curia romana tra storia e teologia. Scritti in onore di Marcel Chappin SJ per il suo 70° compleanno, red. P. van Geest – R. Regoli, Collectanea Archivi Vaticani 88, Città del Vaticano 2013, s. 454-468.
Vona G., Il matrimonio: i padri della Chiesa latina. La teologia del matrimonio in S. Paolino di Nola, Changanassery 1997.
Wasyl A.M., Rzymski list poetycki. Próba opisania gatunku, Kraków 2002.
Wesołowska E., Przyjaźń podług Lucjusza Anneusza Seneki. Kilka spostrzeżeń, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 17 (2010) s. 33-41. (Crossref)
White C., Concordia virginitatis: Passionate Marriage in Paulinus of Nola, w: Words of love and love of words in the Middle Ages and the Renaissance, red. A. Classen, Medieval and Renaissance texts and studies 347, Tempe 2008, s. 53-74.
Witke C., Numen litterarum: The old and the new in Latin poetry from Constantine to Gregory the Great, Leiden 1971. (Crossref)
Wypustek A., „Pornograficzne” interpretacje klasycznych mitów w starożytności grecko-rzymskiej, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 35/1 (2025) s. 105-119. (Crossref)
Wysocki M., “Shall I show joy or sorrow?” (Poem 31). Pain of loss – a study of Paulinus of Nola’s works, “Vox Patrum” 82 (2022) s. 221-236. (Crossref)
Wysocki M., A Saint - the Face of God. On the Example of St. Felix in the Writings of Paulinus of Nola, w: I volti di Dio nel cristianesimo antico (secc. I-IX), Studia Ephemeridis Augustinianum 165, Roma – Firenze 2024, s. 165-175.
Wysocki M., Letters as a Form of Memory. A Study of the Latin Christian Letters of the 4th and 5th century (Ambrose, Jerome, Augustine and Paulinus of Nola), w: La Memoria. Forme e finalita del ricordare nel cristianesimo antico, Studia Ephemeridis Augustinianum 164, Roma - Firenze 2023, s. 431-437. (Crossref)
Wysocki M., List wczesnochrześcijański. Studium wybranych zagadnień z epistolariów łacińskich IV i V wieku, Kraków 2024.
Wysocki M., Przyroda na usługach świętych na przykładzie św. Feliksa z Noli w "Natalicia" Paulina z Noli, „Vox Patrum” 92 (2024) s. 139-160. (Crossref)
Wysocki M., To be a father is it only “looking after possessions and sons” (cfr. Epist. 39,2)? Paulinus of Nola’s view on the figure and the role of the father, w: La figura e il ruolo del padre nell'antichità classica e cristiana, red. C. Cheung – P. Mbote Mbote, Flumina ex Fontibus 22, Roma 2021, s. 293-304.
Żurek A., „Nawróceni chrześcijanie” – duchowość galijskich arystokratów IV-V wieku, „Vox Patrum” 55 (2010) s. 809-820. (Crossref)
John Paul II Catholic University of Lublin https://orcid.org/0000-0001-5448-5566
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
