Эсхатология святителя Викторина Петавийского: богословско-филологический анализ латинских терминов (Eschatologia św. Wiktoryna z Petawium. Teologiczno-filozoficzna analiza terminów łacińskich)
Nikołaj Anatoliewicz Chandoga
Abstrakt
Eschatologia Wiktoryna z Petawium, jednego z przednicejskich chiliastów, jest ściśle związana z ideą ósmego dnia oraz z ideą ośmiu tysięcy lat historii świata i ludzkości. Według tej koncepcji czas istnienia wszechświata należy podzielić na cztery okresy: pierwszy – od stworzenia świata i pierwszych ludzi do pierwszego przyjścia Chrystusa na ziemię. To pierwsze pięć dni stworzenia, które odpowiadają czasokresowi pierwszych pięciu tysięcy lat; drugi – od pierwszego przyjścia Chrystusa do Jego drugiego przyjścia, co odpowiada szóstemu dniu stworzenia, czyli szóstemu tysiącleciu; trzeci – od drugiego przyjścia Chrystusa do początku Sądu Ostatecznego, co koresponduje z siódmym dniem odpoczynku, czyli z siódmym tysiącleciem; czwarty – od początku Sądu Ostatecznego ad infinitum, co oznacza, że okres ten obejmuje ósmy dzień (odpowiadający ósmemu tysiącleciu), będący dniem Sądu Ostatecznego oraz wiecznego odpoczynku. Ważnym rysem eschatologii Wiktoryna jest jej aspekt historyczno-soteriologiczny, co w jego interpretacji dziejów stworzenia oznacza, że Jezus Chrystus był i jest stale obecny w historii ludzkości, i to w każdym ze wspomnianych wyżej ośmiu tysiącleci. Innymi słowy, Zbawiciel nie tylko stworzył świat i pierwszych ludzi, lecz także codziennie dba o koronę swego stworzenia, którą jest rasa ludzka. Powyższe tezy można u Wiktoryna z Petawium prześledzić właśnie na bazie jego terminologii, odnoszącej się do czasów ostatecznych.
Słowa kluczowe:
эсхатология, хилиазм, богословская терминология конца, Господь Иисус Христос, Викторин Петавийский, святые, нечестивые, шестой день творения, седьмой день покоя, восьмой день Суда и вечного покояBibliografia
Gregorius Nyssenus, De opificio hominis, ed. J. Laplace – J. Daniélou, SCh 6, Paris 1944.
Hieronymus Stridonensis, De viris illustribus, ed. M.E. Botecchia Deho, Соrpus Scriptorum Ecclesiae Aquileiensis 6/1, Roma 2009.
Irenaeus Lugdunensis, Adversus haereses, PG 7/1, 437-1118.
Novatianus, De cibis judaicis, PL 3, 953-964.
Origenes, Contra Celsum, PG 11, 641-1632.
Philo Alexandrinus, De opificio mundi, ed. L. Cohn: Opera quae supersunt, vol. 1, Berlin 1896, 1-60. (Crossref)
Pseudo-Victorinus Poetovionensis, De decem virginibus, ed. M. Špelič, Cerkveni Očetje 9, Celje 1999, 168-175; ed. M. Veronese, Соrpus Scriptorum Ecclesiae Aquileiensis 2, Roma 2002, 352-357.
Victorinus Poetovionensis, Commentarii in Apocalypsin editio Victorini et recensio Hieronymi una cum posteriorum additamentis, ed. J. Haussleiter, СSEL 49, Vindobonae – Lipsiae 1916, 16-154.
Victorinus Poetovionensis, Commentarius in Apocalypsim, ed. A. Hamman, PLS 1, Paris 1958, 103-172.
Victorinus Poetovionensis, De fabrica mundi, PL 5, 301-314; ed. J. Haussleiter, СSEL 49, Vindobonae – Lipsiae 1916, 3-9; ed. M. Dulaey, SCh 423, Paris 1997, 138-149; ed. M. Špelič, Cerkveni Očetje 9, Celje 1999, 146-163; ed. M. Veronese, Соrpus Scriptorum Ecclesiae Aquileiensis 2, Roma 2002, 328-339; ed. R. Gryson, CCL 5, Turnhout 2017, 295-300.
Victorinus Poetovionensis, Fragmentum chronologicum, PL 129, 1369; ed. M. Dulaey, SCh 423, Paris 1997, 134-135; ed. M. Špelič, Cerkveni Očetje 9, Celje 1999, 166-167; ed. M. Veronese, Соrpus Scriptorum Ecclesiae Aquileiensis 2, Roma 2002, 344-347; ed. R. Gryson, Turnhout 2017, CCL 5, 303.
Victorinus Poetovionensis, In Apocalypsin, ed. M. Dulaey, SCh 423, Paris 1997, 46-123; ed. M. Špelič, Cerkveni Očetje 9, Celje 1999, 40-135; ed. M. Veronese, Соrpus Scriptorum Ecclesiae Aquileiensis 2, Roma 2002, 260-317; ed. R. Gryson, CCL 5, Turnhout 2017, 110-264.
Victorinus Poetovionensis, Scholia in Apocalypsin beati Joannis, PL 5, 317-344.
Allard P., Les dernières persecutions du IIIe siècle, Paris 1907.
Bratož R., Der Bischof Victorinus und die Kirchengemeinde von Poetovio (2. Hälfte des 3. Jahrhunderts), «Zalai Museum» 11 (2002) 7-20.
Bratož R., Verske razmere v Petovioni v drugi polovici 3. stoletja v luči poročil škofa Viktorina, in: Ptuj v rimskem cesarstvu. Mitraizem in njegova doba, ur. M. Vomer Gojkovič – N. Kolar, Ptuj 2001, 313-325.
Daniélou J., Les origines du christianisme latin, Paris 1978.
Dulaey M., Introduction, в: SCh 423, ed. M. Dulaey, Paris 1997, 15-41.
Dulaey M., Victorin de Poetovio. Premier exégète latin, I, Paris 1993.
Gryson R., Répertoire general des auteurs ecclésiastiques latins de l’antiquité et du haut moyen âge, I, Freiburg 2007.
Kasprzak D., Wiktoryn z Poetovium – pierwszy chrześcijański egzegeta łaciński, AnCra 43 (2011) 143-157.
Oxford Latin Dictionary, ed. P.G.W. Glare, Oxford 1968.
Paczkowski M.C., Alcuni aspetti teologici dell’Apocalisse in Vittorino di Petovio, BPTh 5 (2012) 175-206. (Crossref)
Schümmer J., Die altchristliche fastenpraxis. Mit besonderer berücksichtigung der schriften Tertullians, München 1933.
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
