Różne strategie greckich Ojców wobec duchoburców
Giulio Maspero
Pontifical University of the Holy Cross , WłochyAbstrakt
Różnorodne źródła prezentują teologię duchoburców (macedonian, pneumatomachów) w IV wieku, którzy wraz z arianami negowali bóstwo Ducha Świętego, ale w przeciwieństwie do nich nie kwestionowali tego odnośnie do Syna. Ojcowie greccy toczyli z nimi różne dysputy, a badanie ich strategii wydaje się być interesujące, by lepiej zrozumieć samą herezję i jej odmiany. Epifaniusz z Salaminy, zarówno w Ancoratus 65, 1 - 73, 9, jak i w Panarionie 54 (74), opisuje herezję duchoburców, a także przedstawia szereg argumentów przeciw nim. Równie ważny wydaje się być traktat Dialogi duo contra Macedonianos (PG 28, 1291- 1338), przekazany w korpusie pism Atanazego, później przypisywany Dydymowi Aleksandryjskiemu, o którego autorstwo nadal jeszcze toczą się dyskusje. Porównanie tych różnych dzieł na tle pneumatologii Ojców Kapadockich, zwłaszcza De Spiritu Sancto Bazylego z Cezarei i Adversus Macedonianos Grzegorza z Nyssy, może przynieść ciekawe wnioski, zarówno z perspektywy historycznej, jak i teologicznej.
Słowa kluczowe:
greccy Ojcowie Kościoła, duchoburcy, pneumatologiaBibliografia
Athanasius, Contra gentes, ed. R.W. Thomson, Oxford 1971.
Athanasius, Epistulae ad Serapionem, PG 26, 529-648.
Epiphanius, Ancoratus, ed. K. Holl, GCS 25, Leipzig 1915, 1-149. (Crossref)
Epiphanius, Panarion, ed. K. Holl, GCS 25, Leipzig 1915; GCS 31, Leipzig 1922; GCS 37, Leipzig 1933.
Gregorius Nyssenus, Adversus Macedonianos de Spiritu Sancto, ed. F. Mueller, in: Gregorius Nyssenus, Opera dogmatica minora, GNO 3/1, Leiden 1958, 87-115.
Gregorius Nyssenus, De oratione dominica, ed. J.F. Callahan, GNO 7/2, Leiden – New York – Köln 1992.
Hieronymus, Chronicon, ed. R. Helm, GCS 47, Eusebius Werke 7, Berlin 1956.
Joannes Damascenus, Contra Manichaeos, PG 94, 1505-1584.
Joannes Damascenus, Sacra parallela, PG 95 - 96, 9-466.
Pseudo-Athanasius, Dialogi contra Macedonianos, ed. E. Cavalcanti, Corona Patrum 10, Torino 1983.
Pseudo-Epiphanius, Anacephalaeosis, ed. K. Holl, GCS 25, Leipzig 1915, 162-168 and 234-237; GCS 31, Leipzig 1922, 1-4, and 211-214; GCS 37, Leipzig 1933, 1-2, 230- 232 and 415.
Pseudo-Joannes Chrysostomus, De eleemosyna, PG 60, 707-712.
Theodoretus, Graecarum affectionum curatio, ed. P. Canivet, SCh 57, Paris 1958.
Alexandre M., La variante de Lc 11, 2 dans la Troisème Homélie sur l’Oraison Dominicale de Grégoire de Nysse et la controverse avec les pneumatomaques, in: Grégoire de Nysse: La Bible dans la construction de son discours. Actes du colloque de Paris, 9-10 février 2007, ed. M. Cassin et alii, Paris 2008, 163-189.
Bizer Ch., Studien zu pseudathanasianischen Dialogen der Orthodoxos und Aëtios, Bonn1970.
Daniélou J., La chronologie des oeuvres de Grégoire de Nysse, StPatr 7 (1966) 159-169. (Crossref)
Drecoll V.H., Adversus Macedonianos de Spiritu Sancto, in: The Brill Dictionary of Gregory of Nyssa, ed. L.F. Mateo-Seco – G. Maspero, Leuven 2009, 466-468.
Drecoll V.H., Die Entwicklung der Trinitätslehre des Basilius von Cäsarea. Sein Weg vom Homöusianer zum Neonizäner, Göttingen 1996. (Crossref)
Drecoll V.H., How Binitarian/Trinitarian was Eusebius?, in: Eusebius of Caesarea. Tradition and Innovations, ed. A. Johnson – J. Schott, Cambridge 2013, 289-305.
Gleede B., The Development of the Term ἐνυπόστατος from Origen to John of Damascus, Leuven 2012. (Crossref)
Günthör A., Die 7 pseudoathanasianischen Dialogen ein Werk Didymus’ des Blinden von Alexandrien, Dissertation, Pontifical Atheneum of St. Anselm, Roma 1940.
Gwynn D.M., The Eusebians. The Polemic of Athanasius of Alexandria and the Construction of the “Arian Controversy”, Oxford 2007. (Crossref)
Hauschild W.-D., Die Pneumatomachen. Eine Untersuchung zur Dogmengeschichte des vierten Jahrhunderts, Hamburg 1967 (PhD thesis).
Haykin M.A.G., The Spirit of God: The Exegesis of 1 and 2 Corinthians in the Pneumatomachian Controversy of the Fourth Century, Leiden 1994. (Crossref)
Kretschmar G., Studien zur frühchristlichen Trinitätstheologie, Tübingen 1956.
Larson M.J., A Re-examination of De Spiritu Sancto: Saint Basil’s Bold Defence of the Spirit’s Deity, „Scottish Bulletin of Evangelical Theology” 19 (2001) 65-84.
Maspero G., Dallo Spirito vivificatore allo Spirito Creatore: l’esegesi cappadoce di Sal 32(33),6, in: Creazione e salvezza nella Bibbia: atti dell’XI Convegno internazionale della Facoltà di teologia, Roma, 8-9 marzo 2007, ed. M.V. Fabbri – M. Tábet, Roma 2009, 407-426.
Maspero G., Life from Life: The Procession of the Son and the Divine Attributes in Ch. VIII of Gregory of Nyssa’a Contra Eunomium III, in: Gregory of Nyssa’s Contra Eunomium III. Proceedings of the Twelfth International Gregory of Nyssa Colloquium (Leuven, 14-17 September 2010), ed. J. Leemans – M. Cassin, Leuven 2014, 401-428. (Crossref)
May G., Die Chronologie des Lebens und der Werke des Gregor von Nyssa, in: Ecriture et culture philosophique dans la pensée de Grégoire de Nysse, ed. M. Harl, Leiden 1971, 51-66.
Meinhold P., Pneumatomachoi, RACh XXI 1066-1087.
Mueller F., Praefatio, in: Gregorius Nyssenus, Opera dogmatica minora, GNO 3/1, Leiden 1958, IX-LXI.
Segovia A., Contribucion al estudio de la tradicion manuscrita dei pseudoatanasiano. “Dialogo I contra un Macedoniano o pneumatomaco”, “Archivio Teológico Granadino” 1 (1938) 87-107.
Strutwolf H., Die Trinitätstheologie und Christologie des Euseb von Caesarea. Eine dogmengeschichtliche Untersuchung seiner Platonismusrezeption und Wirkungsgeschichte, Göttingen 1999. (Crossref)
Pontifical University of the Holy Cross
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
