Czwarta Księga Machabejska tłem Mowy XV św. Grzegorza z Nazjanzu
Grzegorz M. Baran
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , PolskaAbstrakt
Based on a comparative analysis of 4Mac and Oratio XV, it can be noted that St. Gregory – when composing the speech in honor of the martyrs – used mostly apocryphal work depicting history of the martyrdom of Eleazar as well as of the seven brothers and their mother rather than the canonical 2Mac. This is evidenced by quite clear convergence of both works: their authors use the same vocabulary to characterize their heroes and describe the instruments of torture; they employ the same agonist-military metaphors; they include the motive of martyrs’ death as a sacrifice purifying the Jewish people etc. The fact that St. Gregory used 4Mac in composing Oratio XV can evidence quite high popularity and reputation that 4Mac enjoyed among Christians of Cappadocia in his time (i.e. in 4th century).
Słowa kluczowe:
Czwarta Księga Machabejska, św. Grzegorz z Nazjanzu, Pochwała MachabejczykówBibliografia
Eusebius Caesariensis, Historia Ecclesiastica, wyd. grecko-polskie, oprac. H. Pietras, tłum. A. Caba na podstawie tłum. A. Lisieckiego, ŹMT 70, Kraków 2013.
Hieronymus, De viris illustribus, PL 23, 601-720, tłum. W. Szołdrski: Św. Hieronim, O znakomitych mężach, PSP 6, Warszawa 1970, 23-159.
Gregorius Nazianzenus, Oratio XV: In Machabaeorum laudem, PG 35, 912-933, tłum. A. Grużewski: Św. Grzegorz z Nazjanzu, Mowa 15: Pochwała Machabejczyków, w: J.M. Szymusiak, Grzegorz Teolog. U źródeł chrześcijańskiej myśli IV wieku, Poznań 1965, 315-322.
Machabaeorum IV, ed. A. Rahlfs, w: Septuaginta. Id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes, t. 1, Stuttgart 1979, 1157-1184, tłum. M. Wojciechowski: Czwarta Księga Machabejska, w: M. Wojciechowski, Apokryfy z Biblii greckiej. 3 i 4 Księga Machabejska, 3 Księga Ezdrasza, oraz Psalm 151 i Modlitwa Manassesa, Rozprawy i Studia Biblijne 8, Warszawa 2001, 123-200.
Martyrologium Romanum. Ex Decreto Sacrosncti Oecumenici Concilii Vaticani II Instauratur Auctoritate Ioannis Pauli PP II Promulgatum. Editio Typica, Typis Vaticanis 2001.
Baran G.M., Baptyzmalny charakter „powtórnego narodzenia” w Tradycji Janowej, Lublin 2008 (mps, Archiwum KUL).
Baran G.M., Kobiety w kulturze i religii społeczności żydowskiej w świetle Ksiąg Machabejskich, „Studia Ełckie” 16 (2014) 419-456.
Baran G.M., The Jewish Community and the Hellenistic Culture in the Light of the Books of the Maccabees, „Teologia i Człowiek” 25 (2014) nr 1, 55-78. (Crossref)
Baran G.M., Życie i śmierć Antiocha IV Epifanesa w przekazach pozabiblijnych i biblijnych. Historia i teologia, Tarnów 2015.
Breitenstein U., Beobachtungen zu Sprache, Stile und Gedankengut des Vierten Makkabäerbuchs, Basel – Stuttgart 1976.
Cummins S.A., Paul and Crucified Christ in Antioch. Maccabean Martyrdom and Galatians 1 and 2, Society for New Testament Studies. Monograph Series 114, Cambridge 2004.
Doran R., 2 Maccabees. A Critical Commentary, Hermeneia – A Critical and Historical Commentary on the Bible, Minneapolis 2012.
Gąssowska B., Wieniec, w: Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012, 511.
Hadas M., The Third and Fourth Books of Maccabees, Jewish Apocryphal Literature, New York 1953.
Jurewicz O., Słownik grecko-polski, t. 1-2, Warszawa 2000-2001.
Klauck H.J., 4. Makkabäerbuch, Jüdische Schriften aus hellenistisch-römischer Zeit III/6, Gütersloh 1989.
Klauck H.J., Hellenistische Rhetorik im Diasporajudentum. Das Exordium des vierten Makkabäerbuchs (4 Makk 1.1-12), NTS 35 (1989) 451-465. (Crossref)
Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.
Kraus Reggiani C., 4 Maccabei, Commentario storico ed esegetico all’Antico e al Nuovo Testamento 1, Genova 1992.
Miggelbrink R., Gniew Boży. Znaczenie pewnej gorszącej tradycji biblijnej, tłum. A. Wałęcki, Myśl Teologiczna 49, Kraków 2005.
Oberman J., The Sepulchre of the Maccabean Martyrs, JBL 50 (1931) 250-265. (Crossref)
Renehan R., The Greek Philosophical Background of Forth Maccabees, „Rheinisches Museum für Philologie” 115 (1972) 223-238.
Ryken L. – Wilhoit J.C., Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, tłum. Z. Kościuk, Prymasowska Seria Biblijna, Warszawa 1998.
Schrenk G., Pater etc., TWNT V 946-1024.
Silva D.A. de, 4 Maccabees, Guides to Apocrypha and Pseudepigrapha, Sheffield 1998.
Sinko T., De Gregorii Nazianzei Laudibus Machabaeorum, „Eos” 13 (1907) 1-29.
Słapek D., Sport i widowiska w świecie antycznym, Kraków – Warszawa 2010.
Słownik grecko – polski, red. Z. Abramowiczówna, t. 1-4, Warszawa 1958-1965.
Staples P., The Unused Lever? A Study on the Possible Literary Influence of the Greek Maccabean Literature in the New Testament, „Modern Churchman” 9 (1966) 218-224. (Crossref)
Suski A., U źródeł doksologii, StPł 2 (1974) 7-16.
Szymusiak J.M., Grzegorz Teolog. U źródeł chrześcijańskiej myśli IV wieku, Poznań 1965.
Święty Grzegorz z Nazjanzu. Mowy wybrane, red. S. Kazikowski, Warszawa 1967.
Witulski T., Das Konzept des nÒmoj im 4 Mac, EstB 72 (2014) 437-465.
Wojciechowski M., Apokryfy z Biblii greckiej. 3 i 4 Księga Machabejska, 3 Księga Ezdrasza, oraz Psalm 151 i Modlitwa Manassesa, Rozprawy i Studia Biblijne 8, Warszawa 2001.
Zawiszewski E., Księgi Machabejskie, w: Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990, 227-234.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
