Święty Cezary z Arles i jego następcy a monastycyzm kobiecy
Bazyli Degórski
Pontificia Università S. Tommaso d’Aquino a Roma , PolskaAbstrakt
Artykuł omawia łaciński monastycym żeński w Galii krzewiony przez św. Cezarego z Arles i jego kontynuatorów. W 506 r. Cezary rozpoczął budowę klasztoru żeńskiego św. Jana, która została ukończona w 512 r. Pierwszą jego ksienią została siostra św. Cezarego – św. Cezaria. Do klasztoru wstąpiło wiele dziewic i wdów. Cezary napisał dla nich regułę w 534 r. Następczynią św. Cezarii została inna Cezaria, zwana Młodszą. Mniszek w klasztorze było wówczas aż dwieście. Następną ksienią została św. Liliola, a później św. Rustykuła. Przed śmiercią Cezary chciał uczestniczyć w liturgii mniszek w klasztorze św. Jana i skierował do wspólnoty zachętę, by pozostała wierna regule. Wpływ Cezarego na monastycyzm galijski był wielki, choć „Reguła” odegrała większą rolę jedynie w Prowansji. Nie znamy dokładnie dziejów klasztoru św. Andrzeja z Villeneuve koło Awinionu. Jedna z kronik mówi, iż w 586 r. zmarła w nim niejaka św. Cezaria. Jeśli chodzi o inne klasztory żeńskie w Galii, to mamy na ich temat jeszcze bardziej skąpe wiadomości. Zachował się list Cezarego wysłany do pewnej ksieni, z którego można wnosić, iż była ona jego duchową córką i kierowała założoną przez niego wspólnotą mniszek. Według tradycji także klasztor św. Piotra du Puy w Orange został założony przez św. Cezarego na górze Eutropiusza. W VI w. powstały także „Reguły” św. Aureliana: Regula ad monachos i Regula ad virgines. Założył on w Arles dwa klasztory: żeński św. Marii i męski świętych Piotra i Pawła.
Słowa kluczowe:
Cezary z Arles, Aurelian z Arles, monastycyzm, kobieta, Galia, św. CezariaBibliografia
Agapitus, Epistula [ad sanctum Caesarium Arelatensem] (18 VII 535), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 96-97.
Augustinus Hipponensis, Regula, PL 32, 1377-1384; ed. A. Goldbacher, CSEL 57, Vindobonae – Lipsiae 1911, 356-371.
Schröder P., Die Augustinerchorherrenregel: Entstehung, kritischer Text und Einführung der Regel, “Archiv für Urkundenforschung” 9 (1926) 271-306.
Bruyne D. de, La première Règle de saint Benoît, RBen 42 (1930) 316-342. (Crossref)
Vega A.C., La Regla de San Agustín. Edición crítica, precedida de un estudio sobre la misma y los códices de El Escorial, El Escorial 1933.
Arbesmann R. – Huempfner W., Jordani de Saxonia liber vitae fratrum, New York 1943, 491-504.
Verheijen L., La Règle de saint Augustin, Collection des Études Augustiniennes, Paris 1967 (Obiurgatio: 105-107; Ordo monasterii: 148-152; Praeceptum: 417-437).
Aurelianus Arelatensis, Regula ad monachos, PL 68, 385-398; ed. A. Schmidt, Zur Komposition der Mönchsregel des heiligen Aurelian von Arles, SMon 17 (1975) 237-256 (edizione critica) e SMon 18 (1976) 17-54.
Aurelianus Arelatensis, Regula ad virgines, PL 68, 399-406.
Bonifacius II, Epistula (25 I 531), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 66-69.
Caesarius Arelatensis, Ad sanctimoniales epistulae, PL 67, 1128C - 1135C; ed. G. Morin in: Sancti Caesarii episcopi Arelatensis, Opera omnia, II, Maredsous 1942, 134-144; éd. A. de Vogüé – J. Courreau in: Césaire d’Arles, Oeuvres Monastiques, SCh 345, Paris 1988, 294-336.
Caesarius Arelatensis, Epistula ad Bonifacium II, ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 69.
Caesarius Arelatensis, Statuta sanctarum virginum, PL 67, 1105-1120; ed. G. Morin in: Sancti Caesarii episcopi Arelatensis, Opera omnia, I, Maredsous 1937, 100-127; éd. A. de Vogüé – J. Courreau in: Césaire d’Arles, Oeuvres Monastiques, SCh 345, Paris 1988, 170-272.
Caesarius Arelatensis [?; Teridius ?], Epistula hortatoria ad virginem Deo dicatam, PL 67, 1135-1138; éd. A. de Vogüé – J. Courreau in: Césaire d’Arles, Oeuvres Monastiques, SCh 345, Paris 1988, 418-438.
Concilium Arelatense (6 VI 524), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 42-46.
Concilium Carpentoratense (6 XI 527), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 47-52.
Concilium Arausicanum (3 VII 529), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 53-76.
Concilium Massiliense (26 V 533), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 84-97.
Concilium Vasense (5 XI 529), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 77-81.
Epistolae Romanorum Pontificum, ed. A. Thiel, I, Braunsberg 1868.
Felx IV, Epistula (3 II 528), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 51-52.
Ioannes Cassianus, Conlationes patrum, PL 49, 477-1321; ed. M. Petschenig, CSEL 13a, Wien 2004; ed. E. Pichery, t. 1: I-VII, SCh 42, Paris 1955; t. 2: VIII-XVII, SCh 54, Paris 1958; t. 3: XVIII-XXIV, SCh 64, Paris 1959.
Ioannes Cassianus, De institutis coenobiorum, PL 49, 43-476; ed. M. Petschenig, CSEL 17, Pragae – Vindobonae – Lipsiae 1888, 3-231; ed. J.-C. Guy, SCh 109, Paris 1965.
Ioannes II, Epistula [ad clerum Reiensem], ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 86-86.
Ioannes II, Epistula [ad episcopos Galliae], ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 86.
Ioannes II, Epistula [ad sanctum Caesarium Arelatensem] (7 IV 534), ed. C. de Clercq, CCL 148A, Turnholti 1963, 87-96.
Regula Macarii, PG 34, 967-970; PL 103, 447-452; ed. H. Styblo: Die Regula Macharii, WS 76 (1963) 124-158; ed. A. de Vogüé, SCh 297, Paris 1982, 372-388; ed. S. Pricoco, in: La Regola di San Benedetto e le Regole dei Santi Padri, Milano 1995, 37-57.
Regula Magistri, ed. A. de Vogüé, SCh 105-106, Paris 1964.
Regula Pauli et Stephani, PL 66, 949-958; ed. J.E.M. Vilanova: Regula Pauli et Stephani, Scripta et documenta 11, Montserrat 1959.
Regula Sanctorum Patrum Secunda, PG 34, 971-978 e PL 103, 435-442; ed. A. de Vogüé, SCh 297, Paris 1982, 274-282; ed. S. Pricoco, in: La Regola di San Benedetto e le Regole dei Santi Padri, Milano 1995, 25-35.
Vita Sancti Caesarii Episcopi Arelatensis, ASanc (mensis Augusti) VI 50-83; ed. B. Krusch, Vitae Caesarii episcopi Arelatensis libri duo, MGH Scriptores rerum Merovingicarum III, Hannoverae 1896, 433-501; ed. E. Bona, Vita sancti Cesarii Episcopi Arelatensis, Supplementi di Lexis 16, Amsterdam 2002; ed. M.-J. Delage – M. Heijmans, Vie de Césaire d’Arles, SCh 536, Paris 2010.
Altamira R., La Spagna sotto i visigoti, in Storia del mondo medievale, I, Milano 1999, 743-779.
Amory P., People and identity in Ostrogothic Italy, 489-554, Cambridge 1997. (Crossref)
Berlière U., La Règle des saints Étiennes et Paul, in: Mélanges Paul Thomas. Recueil de mémoires concernant la philologie classique dédié à Paul Thomas, Bruges 1930, 39-53.
Degórski B., Il primissimo monachesimo della Gallia, DPa 15 (2006) 5-66.
Degórski B., Il monachesimo latino nel Mediterraneo (secc. IV-VI): protagonisti e legislazione, Lublin 2006.
Ensslin W., Theoderich der Grosse, München 1947.
Giovanditto A., Teodorico e i suoi Goti in Italia (454-526), Milano 1998.
Gobry I., Storia del monachesimo, I-II, Roma 1991.
Hen Y., Scrittori della Gallia, in: Quasten IV 249-365.
Kasper C., Cipriano di Tolone, in: Dizionario di letteratura cristiana antica, ed. S. Döpp – W. Geerlings – C. Noce, Città del Vaticano – Roma 2006, 190.
Lambot C., La Règle de S. Augustin et S. Césaire, RBen 41 (1929) 331-341. (Crossref)
Lambot C., Le prototype des monastères cloîtrés de femmes: l’Abbaye Saint-Jean d’Arles (VIe siècle), “Revue Liturgique et Monastique” 23 (1938) 169-174.
Lamma P., Teodorico, La Scuola Editrice, Brescia 1951.
Limmer J., Konzilien und Synoden im spätantiken Gallien von 314 bis 696 nach Christi Geburt, Teil 1: Chronologische Darstellung, Wissenschaft und Religion 10, Frankfurt am Main 2004.
Massai F., Les antécédents de Cluny. Règle du Maître à Moutiers-Saint-Jean, in: À Cluny. Congrès scientifique. Fêtes et Cérémonies liturgiques en l’honneur des saints Abbés Odon et Odilon, 9-11 juillet 1949, Dijon 1950, 192-202.
Moorhead J., Theoderic in Italy, Oxford 1992.
Morin G., Problèmes relatifs à la Règle de S. Césaire d’Arles pour les moniales, RBen 44 (1932) 5-20. (Crossref)
Morin G., Le prêtre arlésien Teridius, propagateur des Régles de S. Céaire d’Arles, RSR 27 (1938) 257-263.
Neufville J., Regula Patrum secunda, DIP VII 1590-1591.
Pfister CH., La Gallia sotto i Franchi merovingi, vicende storiche, in: Storia del mondo medievale, I, Milano 1999, 688-711.
Pfister CH., La Gallia sotto i Franchi merovingi, istituzioni, in: Storia del mondo medievale, I, Milano 1999, 712-742.
Pilvousek J. – Springer K.B., Caesarius von Arles und die Klostergründung der heiligen Radegunde, in: Radegunde – ein Frauenschicksal zwischen Mord und Askese: eine Ausstellung, hrsg. H. Eidam – G. Noll, Erfurt 2006, 79-95.
Piłat J., Św. Cezary z Arles. Bibliografia – aktualny stan badań, in: Oblicza doskonałości chrześcijańskiej, red. M. Chmielewski, Lublin 1996, 206-218.
Saitta B., La “civilitas” di Teodorico: rigore amministrativo, “tolleranza” religiosa e recupero dell’antico nell’Italia ostrogota, Roma 1999.
Sardella T., Cesario di Arles, in: Quasten III 290-295.
Saxer V., Cipriano di Tolone, DPAC I 683.
Saxer V., Cipriano di Tolone, NDPAC I 1036-1037.
Seihac L. de, Remarques sur l’utilisation par Césaire d’Arles de la “Regula Augustini, “Regulae Benedicti Studia. Annuarium internationale” 1 (1972) 287-291.
Seihac L. de, L’Utilisation par s. Césaire d’Arles de la Règle de s. Augustin. Étude de terminologie et doctrine monastique, Studia Anselmiana 62, Roma 1974.
Spinelli M., Introduzione, in: Giuliano Pomerio, La vita contemplativa, Collana di Testi Patristici 64, Roma 1987, 7-41.
Starowieyski M., Prawodawstwo św. Cezarego z Arles, in: Zachodnie Reguły monastyczne, ŹM 50, Kraków – Tyniec 20132, 387-403.
Terraneo G., Saggio bibliografico su Cesario di Arles, SC 91 (1963) 232-294.
Thiellet C., La Règle de saint Césaire d’Arles et les fondations monastiques féminines, in: Pratique et sacré dans les espaces monastiques au Moyen-Âge et à l’époque moderne. Actes du colloque de Liessies- Maubeuge (26-28 septembre 1997), éd. R.-H. Bautier – Ph. Racinet, Amiens 1998, 23-33.
Tibiletti C., La teologia della grazia in Giuliano Pomerio, “Augustinianum” 25 (1985) 489-506. (Crossref)
Vega A.C., En torno a la herencia literaria de Juan de Biclaro, “Boletín de la Real Academia de Historia” 164 (1969) 13-74.
Vilanova J.E.M., Regula Pauli et Stephani, DIP VII 1592-1594.
Vogüé A. de, La Règle de Saint Césaire d’Arles pour les moines: un résumé de sa Règle pour les moniales, RAM 47 (1971) 369-406.
Vogüé A. de, Trithème, La Règle de Macaire et l’héritage littéraire de Jean de Biclar, SE 23 (1978-1979) 217-224. (Crossref)
Vogüé A. de, La règle de Vigile signalé par Gennade. Essai d’identification, RBen 89 (1979) 217-229. (Crossref)
Vogüé A. de, La “Vita Pachomii Iunioris” (BHL 6411). Ses rapports avec la Règle de Macaire, Benoît d’Aniane et Fructueux de Braga, SM 20 (1979) 535-553.
Vogüé A. de, Une interpolation inspirée de Cassien dans un texte monastique Césaire d’Arles, SMon 25 (1983) 217-221.
Vogüé A. de, Regula(e) Aureliani, DIP VII 1604-1607.
Vogüé A. de, Regula Macarii, DIP VII 1580-1582.
Vogüé A. de, Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’antiquité, Première partie: Le monachisme latin, t. 7: L’essor de la littérature lérinienne et les écrits contemporains (410-500), Paris 2003.
Vogüé A. de, Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’antiquité, Première partie: Le monachisme latin, t. 9: De Césaire d’Arles à Grégoire de Tours (525-590), Paris 2005.
Pontificia Università S. Tommaso d’Aquino a Roma
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
