Akceptacja greckiej myśli filozoficznej u Ojców Kościoła od II do V wieku
Eirini Artemi
National and Capodistrian University of Athens , GrecjaAbstrakt
Ojcowie Kościoła nie byli ani nieprzejednanymi wrogami greckiej myśli ani nie odnosili się z nienawiścią do dzieł starożytnych pisarzy greckich. Bazyli Wielki nie wahał się pokazywać ludzi, o których mowa w dziełach literatury świeckiej, jako przykłady cnoty. Podkreślał on – podobnie jak inni autorzy – że nie wszystko w literaturze antycznej jest godne przejęcia, ale należy zachować to, co jest przydatne dla chrześcijaństwa, pomijając szkodliwą resztę. Cyryl Aleksandryjski nie odrzucał starożytnej myśli greckiej jako filozofii, ale jedynie jako teologię. Kontrast pomiędzy chrześcijańską teologią i grecką filozofią istniał tylko wtedy, gdy ta ostatnia była przedstawiana jako teologia. Ojcowie greccy szanowali grecki sposób myślenia i grecki język, i używali ich w swoich pismach, ale zwalczali greckie praktyki związane z kultem. Artykuł prezentuje stosunek do filozofii pogańskiej, jej akomodację do myśli chrześcijańskiej oraz idee dotyczące edukacji świeckiej, reprezentowane przez wybranych Ojców i pisarzy wczesnochrześcijańskich z okresu od II do V wieku. Przede wszystkim omawia poglądy Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nyssy, Grzegorza z Nazjanzu, Jana Chryzostoma, Cyryla Aleksandryjskiego oraz Izydora z Peluzjum, gdyż im właśnie udało się zbudować most między hellenizmem i chrześcijaństwem bez ich zmieszania. Cyryl i Izydor reprezentują neutralną postawę pisarzy chrześcijańskich V wieku wobec filozofii pogańskiej.
Słowa kluczowe:
filozofia grecka, paideia, Justyn Męczennik, Klemens Aleksandryjski, Tertulian, Bazyli Wielki, Grzegorz z Nyssy, Grzegorz z Nazjanzu, Jan Chryzostom, Cyryl Aleksandryjski, Izydor z Peluzjum, hellenizm, chrześcijaństwoBibliografia
Basilius Caesariensis, Ad adolescents quomodo ex gentilium libris possint fructum capere, PG 31, 564A - 587D.
Clemens Alexandrinus, Stromata, PG 8, 685-1381, PG 9, 9-601.
Cyrillus Alexandrinus, Commentarium in Joannem, PG 73, 9-1056, PG 74, 9-756.
Cyrillus Alexandrinus, In epistulam I ad Corinthios, PG 74, 856-952.
Cyrillus Alexandrinus, Adversus Julianum, PG 76, 489-1064.
Gregorius Nazianzenus, Orationes, PG 35-36.
Gregorius Nazianzenus, Carmen 4. Nicobuli filii ad patrem, PG 37, 1505A - 1519A.
Gregorius Nazianzenus, Epistula 183, PG 37, 297-300.
Gregorius Nyssenus, De vita Moysis, PG 44, 297-430, transl. A.J. Malherbe – E. Ferguson: Gregory of Nyssa, The life of Moses, New York 1978.
Gregorius Nyssenus, De vita beati Gregorii Thaumaturgi, PG 46, 893-958.
Isidorus Pelusiota, Epistulae, PG 78, 177-1645.
Joannes Chrysostomus, Adversus oppugnatores vitae monasticae, PG 47, 319-330.
Joannes Chrysostomus, In epistulam II ad Thessalonicenses hom., PG 62, 467-500, transl. J.A. Broadus, NPNF, Series I, vol. 13, ed. P. Schaff, Buffalo 1889, http://www.newadvent.org/fathers/2305.htm.
Joannes Chrysostomus, In Matthaeum homiliae, PG 57, 13-794, transl. G. Prevost, NPNF, Series I, vol. 10, http://www.newadvent.org/fathers/200107.htm [access: 29.2.2016].
Joannes Chrysostomus, In epistulam ad Romanos, PG 60, 391-682, transl. J. Walker – J. Sheppard – H. Browne, NPNF, Series I, vol. 11, http://www.newadvent.org/fa¬thers/210204.htm [access: 29.2.2016].
Iustinus Martyr, Apologia I, PG 6, 328-439.
Iustinus Martyr, Apologia II, PG 6, 441-470.
Origenes, Epistula ad Gregorium Thaumaturgum, PG 11, 88-91.
Tertullianus, Apologeticus, PL 1, 257-560.
Tertullianus, De praescriptione haereticorum, PL 2, 9-74.
Tertullianus, Adversus Praxean, PL 2, 163-196.
Tertullianus, De anima, PL 2, 641-752.
Tertullianus, De virginibus velandis, PL 2, 887-914.
Adrian V., The Christian Apologist attitude towards Philosophy of their time, DOI: 10.5593/ sgemsocial2014/B31/S11.109 [access: 19.01.2016].
Allen D. – Springsted E.O., Philosophy for Understanding Theology, Louisville 2007.
Artemi E., Clement’s of Alexandria teaching about the Cryptic Philosophical tradition, "Vox Patrum" 62 (2014) 61-71. (Crossref)
Artemi E., The usage of the secular literature in the whole work of Cyril of Alexandria, “Poreia Martyrias” 1 (2010) 114-125.
Artemi E., Isidore’s of Pelusium Teaching for the Triune God and its comparison to the Teaching of Cyril of Alexandria, Athens 2012.
Cameron A., The Last Pagans of Rome, Oxford – New York 2011. (Crossref)
Constantelos D.J., Hellenic Paideia and Church Fathers – Educational Principles and Cultural Heritage, http://www.goarch.org/ourfaith/ourfaith8143 [access: 18.12.2015].
Constantelos D.J., Christian Hellenism. Essays and Studies in Continuity and Change, New York – Athens 1998.
Flett E.G., Persons, Powers and Pluralities. Toward a Trinitarian Theology of Culture, Cambridge 2011. (Crossref)
Florovsky G., The Byzantine Ascetic and Spiritual Fathers, transl. R. Miller, New York 1987.
Fowler J.A., The Triune God in Christian Thought and Experience, Fallbrook 2013.
Gane J.H., Fourth Century Christian Education: An Analysis of Basil’s Ad Adolescentes, PhD in the School of Historical Studies, Newcastle 2012.
Graham D.W. – Siebach J.L., Philosophy and Early Christianity, “FARMS. Review of Books” 11 (1999) fasc. 2, 210-220.
Griggs C.W., Early Egyptian Christianity from its origins to 451 CE, Leiden 1998.
Griggs C.W., The Origin and Formation of the Corpus of Apocryphal Literature, in: Apocryphal Writings and the Latter-day Saints, ed. C.W. Griggs, Salt Lake City 1986.
Itter A., Esoteric Taching in the Stromateis of Clement of Alexandria, Leiden 2009. (Crossref)
Jaeger W., Early Christianity and Greek Paideia, Washington 1985.
Jaeger W., Paideia: The Ideals of Greek Culture, II: In Search of the Divine Centre, transl. G. Highet, New York – Oxford 1981.
Kayne J., Some Account of the writings and Opinions of Clement of Alexandria, London 1835.
Martzelos G.D., Theologikos animismos and orthodoxy pneumatology, “Kath odon” 4 (1993) 95-115.
Mitchell M.M., The Heavenly Trumpet: John Chrysostom and the Art of Pauline Interpretation, Louisville – London 2002.
Norris F.W., Of Thorns and Roses, ChH 53 (1984) 455-464. (Crossref)
Papadopoulos S., Gregory the Theologian. The Wounded Eagle of the Orthodoxy, Athens 1980.
Papadopoulos S., Patrologia, vol. 2, Athens 1990.
Patronos G., Hellenism and Christianity, Athens 2003.
Payton J., Toward a Russian Orthodox Worldview for Post-Soviet Society, in: Orthodox Christianity and contemporary Europe: selected papers of the international conference held at the University of Leeds, England, in June 2001, ed. J. Sutton – W. van den Bercken, Leuven 2003, 299-318.
Introductory Readings in Ancient Greek And Roman Philosophy, ed. C.D.C. Reeve – P.L. Miller, Indianapolis 2006.
Roberts R.E., The theology of Tertullian, London 1924.
Severance D., Justin Martyr: First Christian Philosopher, http://www.christianity.com/church/church-history/timeline/1-300/justin-martyr-1st-christian-philosopher-11629596.html [access: 22.02.2016].
Theodorou A., History of Dogma, I/2, Athens 1978.
Torrance Th. F., The Mediation of Christ, Colorado 1992.
Zizioulas J., Hellenism and Christianity: The Meeting of Two Worlds, Athens 2003.
National and Capodistrian University of Athens
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
