Święty Józef jako opiekun Jezusa i małżonek Maryi według Orygenesa
Jozef Grzywaczewski
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4464-5145
Abstrakt
Zasygnowaliśmy najważniejsze punkty nauki Orygenesa na temat św. Józefa. Dało się zauważyć, że teolog ten nie uprawiał tego, co dziś określilibyśmy jako józefologia. Nie interesował się on wprost postacią Józefa, a wspominał o nim, gdy mówił o Chrystusie i Maryi, a szczególnie o dziewiczym poczęciu Jezusa. W centrum myśli teologicznej Orygenesa był zawsze Boski Logos, który dla zbawienia ludzi przyjął ludzką naturę. Czynnikiem, który inspirował Orygenesa do pisania o Józefie, były satyryczne pogłoski, rozsiewane przez wrogów chrześcijaństwa: podczas, gdy jedni głosili, że Jezus był synem Józefa, inni dowodzili, że został poczęty w nielegalnym związku Maryi z jakimś obcym mężczyzną pod nieobecność Józefa. By nadać waloru takim pogłoskom, wymyślono nawet imię tegoż mężczyzny (Pantera). Największym polemistą antychrześcijańskim był Celsus. Jeszcze inni, nie odrzucając wprost nauki o Bożym macierzyństwie Maryi, twierdzili, że po narodzeniu Jezusa Józef i Maryja prowadzili życie małżeńskie i że z tego związku urodzili się tak zwani bracia Jezusa i Jego siostry, o których jest mowa w Ewangeliach. W takich okolicznościach Orygenes podjął zdecydowaną polemikę z fałszywymi pogłoskami i komentował naukę zawartą w Ewangeliach na temat natury Jezusa Chrystusa, Maryi jako Jego Matki oraz św. Józefa jako Jej małżonka, ale nie w potocznym tego słowa znaczeniu.
Słowa kluczowe:
Józef, Maryja, Jezus, patrologia, OrygenesBibliografia
Ambrosius, Expositio Evangelli secundum Lucam, ed. C. Schenkl, Pragae-Vidobonae-Lipsiae 1902, tłum. W. Szołdrski: Św. Ambroży, Wykład Ewangelii św. Łukasza, PSP 16, Warszawa 1977.
Caius Suetonius Tranquillus, De vita caesarum libri XII, ed. M. Ihm, Lipsiae 1907, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska: Gaius Swetoniusz Trankwillus, Żywoty cezarów, Warszawa 1969.
Cyrillus Alexandrinus, In Joannis Evangelium, PG 73, 17-704.
Eusebius Caesarensis, Historia ecclesiastica, PG 20, 45-906, tłum. A. Caba: Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, ŹMT 70, Kraków 2013
Germanus, In sanctissimae Dei Genetricis Annuntiationem, PG 98, 320-339, tłum. W. Kania: Teksty o Matce Bożej. Ojcowie greccy i syryjscy, red. W. Kania, t. I, Niepokalanów 1981, 170-182.
Hieronymus, De perpetua virginitate Beatae Mariae adversus Helvidium, PL 23, 183-206.
Hilarius Pictaviensis, Commentarius in Mathaeum, ed. J. Doignon, SCh 254 ; 258, Paris 1978-1979, tłum. E. Stanula, w : Święty Hilary z Poitiers, Komentarz do Ewangelii św. Mateusza. Traktat o Tajemnicach, PSP 63, Warszawa 2002, 43-200.
Hilarius Pictaviensis, Tractatus mysteriorum, ed. J.-P. Brisson, SCh 19 bis, Paris 1967, tłum. E. Stanula: Święty Hilary z Poitiers, Komentarz do Ewangelii św. Mateusza. Traktat o Tajemnicach, PSP 63, Warszawa 2002, 203-232.
Historia Iosephi fabri lignarii, tłum. T. Hergesel, w: Apokryfy Nowego Testamentu (ApNT), red. M. Starowieyski, I/2 – Św. Józef, Jan Chrzciciel, Męka i Zmartwychwstanie Jezusa, Wniebowzięcie Maryi, Warszawa 2003, 559-578.
Origenes, Commentarium in Evangelium Matthaei, PG 13, 829-1800.
Origenes, Contra Celsum, ed. M. Borret, SCh 132, 136, 147, 150, 227, Paris 1967-1977, tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Przeciw Celsusowi, PSP 17, Warszawa 1986.
Origenes, Homiliae in Genesim, ed. L Doutreleau, SCh 7 bis, Paris 1956, tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Homilie o Księgach Rodzaju, Wyjścia, Kapłańskiej, PSP 31/1, Warszawa 1984, 21-154.
Origenes, In Lucam homiliae, ed. H. Crouzel - F. Fournier- P. Périchon, SCh 87, Paris 1962, tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Homilie o Ewangelii św. Łukasza, PSP 36, Warszawa 1986.
Protoevangelium Iacobi, tłum. M. Starowieyski: Apokryfy Nowego Testamentu, red. M. Starowieyski, I/1- Ewangelie apokryficzne. Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa, Kraków 2005, 266-290.
Pseudo-Matthaei Evangelium, tłum. K. Obrycki, w: Apokryfy Nowego Testamentu, red. M. Starowieyski, I/1 - Ewangelie apokryficzne. Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa, Kraków 2005, 293-316.
Tertullianus, Adversus Marcionem, ed. A. Kroymann, CCL 1, Turnholti 1954, 437-726, tłum. S. Ryznar: Tertulian, Przeciw Marcjonowi, PSP 57, Warszawa 1994.
Bartnicki R., Działalność publiczna Jezusa Chrystusa, Warszawa 2011.
Bartnicki R., Dzieje głoszenia Słowa Bożego. Jezus i najstarszy Kościół, Kraków 2015.
Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu. Dzieciństwo, tłum. W. Szymona, Kraków 2012.
Bertrand G.M., Saint Joseph époux de Marie. Patristique et haut Moyen Age, DSAM VIII 1301-1308.
Bihlmeyer K. - H. Tüchle H., Historia Kościoła, tłum. J. Klenowski, Warszawa 1971.
Boureau A., La papesse Jeanne, Paris 1988.
Brandstaetter R., Jezus z Nazaretu, t. I-II, Warszawa 1987.
Fédou M., Christianisme et religions païennes dans le Contre Celse d’Origène, Paris 1988. (Crossref)
Fox R.L., Païens et chrétiens. La religion et la vie religieuse dans l’Empire Romain de la mort de Commode au Concile de Nicée, tłum. R. Almi - M. Montabrut - E. Pailler, Toulouse 1997.
France R.T., The Gospel of Matthew, Cambridge 2007.
Fros H. - F. Sowa F., Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, Kraków 1975.
Gauthier R., Saint Joseph époux de Marie. L’histoire de la spiritualité, DSAM VIII 1308-1316.
Gauthier R., Saint Joseph époux de Marie. Liturgie et documents pontificaux, DSAM VIII 1316-1321.
Gnilka J., Das Matthäusevangelium, Erster Teil, Herders theologischer Kommentar zum Neuen Testament, t. I/1, Freiburg - Basel - Wien 1986.
Green J.B., The Gospel of Luke, Cambridge 1997.
Grelot P., Saint Joseph époux de Marie. Écriture, DSAM VIII 1289-1301.
Homerski J., Ewangelia św. Jana, Wstęp, przekład, komentarz, Warszawa 1979.
J.P. Meier, Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus, t. I, The Roots of the Problem and the Person, New York 1991.
Kalinkowski S., Wstęp, w: Orygenes, Przeciw Celsusowi, tłum. S. Kalinkowski, Warszawa 1986, 6-32.
Labriolle P. de, La réaction païenne. Étude sur la polémique antichrétienne du Ier au VIe siècle, Paris 1950.
Lane W.T., The Gospel of Mark. Introduction, Exposition and Notes, Cambridge 1974.
Martin J., Jezus, tłum. K. Jasiński - A. Wawrzyniak, Poznań 2009.
Mello A., Évangile selon Saint Matthieu, tłum. A. Chevillon, Paris 1999.
Naumowicz J., Narodziny Bożego Narodzenia, Kraków 2016.
Ratzinger J. - Balthasar H.U. von, Marie première Église, tłum. R. Givord, Paris 1987.
Reale G., Historia filozofii starożytnej, tłum. E.I. Zieliński, t. II, Lublin 1997.
Reboul M., L’immaculée Conception, Clé de la voûte de la Création, Versailles 2018.
Rustici C., The Afterlife of Pope Jean: Developing of the Popess Legend in Early Modern England, Michigan 2006. (Crossref)
Simon M. - Benoît A., Le Judaïsme et le Christianisme antique d’Antiochus Epiphan à Constanin, Paris 2006.
Solignac A., Saint Joseph époux de Marie. Le culte de saint Joseph aujourd’hui, DSAM VIII (1974) 1321-1323.
Starowieyski M., Barwny świat apokryfów, Poznań 2015.
Starowieyski M., Mariologia Orygenesa, w: Orygenes, Homilie o Ewangelii św. Łukasza, PSP 36, Warszawa 1986, 5-29.
Starowieyski M., Plotka, pogarda, oszczerstwo – pisarze chrześcijańscy o poganach, w : Pierwsi świadkowie, red. M. Starowieyski, wyd. 2, BOK 10, Kraków 1998, 351-397.
Szymik S., Józef Oblubieniec, EK VIII 124-125.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. I, Warszawa 1978.
Vidal M., Un Juif nommé Jésus. Une lecture de l’Évangile à la lumière de Torah, Paris 2000.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0003-4464-5145
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
