Toxaris albo O przyjaźni Lukiana z Samosat - ideał czy parodia?
Abstrakt
Chociaż Toksaris Lukiana jest formalnie dialogiem, jego zawartość stanowi zbiór fantastycznych i sentymentalnych historii o przyjaźni, przedstawianych przez Greka Mnesipposa i Scytę Toksarisa w formie retorycznego agonu, mającego dowieść wyższości jednej z nacji. Interpretacja dialogu stanowi problem: może być on odczytywany jako utwór, który w rozrywkowej formie przekazuje pochwałę tradycyjnej przyjaźni, lub też jako typowa dla Lukiana parodia, skierowana przeciwko sentymentalnym poglądom na męską przyjaźń, przedstawianym w romantycznych powieściach, legendach i mitach. W artykule tym sugeruję, że w Toksarisie Lukian posługuje się humorem przede wszystkim po to, aby podważyć powszechne stereotypy na temat Greków i „barbarzyńców”, a także pokazać nową formę przyjaźni – przyjaźń pomiędzy ludźmi dzielącymi podobne wartości, opartą na wspólnej paidei.
Słowa kluczowe:
Lukian, Toksaris, przyjaźńBibliografia
EPICURUS, Gnomologium Varicanum Epicureum, w: Epicuro, Opere, ed. G. Arrighetti, Turin 1973, 141-157, tłum. A. Krokiewicz: Sentencje, w: Epikur, Listy, maksymy i sentencje, De Agostini, Warszawa 2003, 101-121.
ARISTOTELES, Ethica Nicomachea, w: Aristotle, vol. XIX: Nicomachean Ethics, Loeb Classical Library 1926, tłum. D. Gromska: Etyka nikomachejska, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa 1996, 7-300. (Crossref)
ARISTOTELES, Ethica Eudemia, w: Aristotle, vol. XX: Athenian Constitution, Eudemian Ethics, Virtues and Vices, Loeb Classical Library 1935, tłum. W. Wróblewski: Etyka eudemejska, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa 1996, 385-493. (Crossref)
ARISTOTELES, Magna Moralia, w: Aristotle, vol. XVIII: Metaphysics 10-14, Oeconomica, Magna Moralia, Loeb Classical Library 1935, tłum. W. Wróblewski: Etyka wielka, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa 1996, 301-383.
LUCIANUS, Amores, w: Lucian, vol. I, Loeb Classical Library 1967, tłum. W. Madyda: Bogowie miłości, w: Lukian, Dialogi, t. III, Ossolineum-De Agostini, Wrocław 2006, 30-62.
LUCIANUS, Anacharsis, w: Lucian, vol. IV, Loeb Classical Library 1925, tłum. W. Madyda: Anacharsys albo O ćwiczeniach fizycznych, w: Lukian, Dialogi, t. III, Ossolineum-De Agostini, Wrocław 2006, 99-121.
LUCIANUS, Hermotimus, w: Lucian, vol. VI, Loeb Classical Library 1959, tłum. W. Madyda: Hermotimos albo O szkołach filozoficznych, w: Lukian, Dialogi, t. III, Ossolineum-De Agostini, Wrocław 2006, 246-301.
LUCIANUS, Scytha, w: Lucian, vol. VI, Loeb Classical Library 1959, tłum. W. Madyda: Scyta albo Opiekun państwowy, w: Lukian, Dialogi, t. III, Ossolineum-De Agostini, Wrocław 2006, 410-416.
LUCIANUS, Toxaris vel amicitia, w: Lucian, vol. V, Loeb Classical Library 1955, tłum. W. Madyda: Toksaris albo O przyjaźni, w: Lukian, Dialogi, t. III, Ossolineum-De Agostini, Wrocław 2006, 31-98.
PLATO, Lysis, w: Plato, vol. III: Lysis, Symposium, Gorgias, Loeb Classical Library 1983, tłum. J. Sowa: Platon, Lizys. O przyjaźni, „Collectanea Philologica” XI, Wyd. UŁ, Łódź 2008.
PLATO, Symposium, w: Plato, vol. III: Lysis, Symposium, Gorgias, Loeb Classical Library 1983, tłum. W. Witwicki: Uczta, w: Platon, Uczta, Eutyfron, Obrona Sokratesa, Kriton, Fedon, PWN, Warszawa 1988, 5-135.
PLUTARCHUS, Amatorius, w: Plutarch, Moralia, vol. IX, Loeb Classical Library 1961, tłum. Z. Abramowiczówna: Plutarch, Dialog o miłości erotycznej, w: Plutarch, Moralia, t. I, PWN, Kraków 1977, 309-371.
PLUTARCHUS, De amicorum multitudine, w: Plutarch, Moralia, vol. II, Loeb Classical Library 1928.
PLUTARCHUS, Qumodo adulator ab amico internoscatur, w: Plutarch, Moralia, vol. I, Loeb Classical Library 1927, tłum. M. Szarmach: Plutrach, Jak odróżnić pochlebcę od przyjaciela, Wyd. Naukowe UMK, Toruń 2015.
XENOPHON, Memorabilia, w: Xenophon, vol. IV: Memorabilia, Oeconomicus, Symposium, Apology, Loeb Classical Library 2013, tłum. L. Joachimowicz: Wspomnienia o Sokratesie, w: Ksenofont, Pisma sokratyczne, PWN, Kraków 1967, 17-237.
XENOPHON, Symposium, w: Xenophon, vol. IV: Memorabilia, Oeconomicus, Symposium, Apology, Loeb Classical Library 2013, tłum. L. Joachimowicz: Uczta, w: Ksenofont, Pisma sokratyczne, PWN, Kraków 1967, 241-297.
ANDERSON G., Studies in Lucian’s Comic Fiction, „Mnemosyne” Supplements 43, Brill, Leiden 1976. (Crossref)
BOMPAIRE J., Lucien ecrivain: imitation et creation, E. de Boccard, Paris 1958.
DAN A., Toxaris, 2008, Egkuklopa…deia Me…zonoj EllhnismoÚ, EÚxeinoj PÒntoj, http://www.ehw.gr/l.aspx?id=10764
DZIOB A. M., Aristotelian Friendship. Self-Love and Moral Rivalry, „Review of Metaphysics” 46 (1992-1993) 781-801.
HOCK R. F., An Extraordinary Friend in Chariton’s Callirhoe. The Importance of Friendship in the Greek Romances, w: Greco-Roman Perspectives on Friendship, ed. J. T. Fitzgerald, Society of Biblical Literature 43, Atlanta 1997, 145-162.
KONSTAN D., Friendship in the Classical World, Cambridge University Press 1997. (Crossref)
KONSTAN D., Friendship, Frankness and Flattery, w: Friendship, Flattery, and Frankness of Speech: Studies on Friendship in the New Testament World, ed. J. Fitzgerald, Brill, Leiden – New York – Köln 1996, 7-15.
JONES C. P., Culture and Society in Lucian, Harvard University Press, Cambridge, Mass. 1986. (Crossref)
KORUS K., Od retoryki do satyry greckiej. Lukian z Samosat, Wyd. PAN, Kraków 1988, Nauka dla Wszystkich, nr 423.
KORUS K., Lukian z Samosat, w: Literatura Grecji starożytnej, red. H. Podbielski, t. II, TN KUL, Lublin 2005, 270-293.
KUIN I., Being a Brbarian. Lucian and Otherness in the Second Sophistic, „Historisch Tijdschrift Groniek” 211 (2017) 131-143.
PERRY B. E., The Ancient Romances: A Literary-Historical Account of Their Origin, University of California Press, Berkeley 1967. (Crossref)
PERVO R. I., With Lucian: Who Needs Friends? Friendship in the Toxaris, w: Greco-Roman Perspectives on Friendship, ed. J. T. Fitzgerald, Society of Biblical Literature 43, Atlanta 1997, 163-180.
SCHACHTER M., Translating Friendship in the Circle of Marguerite de Navarre: Plato’s Lysis and Lucian’s Toxaris, w: Men and Women Making Friends in Early Modern France, eds. L. C. Seifert, R. M. Wilkin, Ashgate Publishing, Farnham 2015, 99-118.
SINKO T., Zarys historii literatury greckiej, t. II, PWN, Warszawa 1959.
SOWA J., Eros paidikos kontra miłość małżeńska w „Uczcie” i „Ekonomiku” Ksenofonta – początek starożytnego sporu, „Collectanea Philologica” 16 (2013) 21-33.
SOWA J., Eros paidikos kontra miłość do kobiety w „Dialogu o miłości erotycznej” Plutarcha i „Bogach miłości” Lukiana, „Collectanea Philologica” 17 (2014) 5-18. (Crossref)
SOWA J., Czas jako budowniczy i niszczyciel związków przyjaźni w Etyce nikomachejskiej Arystotelesa, w: Kategorie i funkcje czasu w ujęciu starożytnych, red. J. Czerwińska i in., Wyd. UŁ, Łódź 2009, 107-116.
SOWA J., Współdziałanie i współzawodnictwo w obrazie przyjaźni u Platona i Arystotelesa, w: Humanitas grecka i rzymska, red. R. Popowski, Wyd. KUL, Lublin 2005, 73-85
SWAIN S., Dio and Lucian, w: Greek Fiction, eds. J. R. Morgan, R. Stoneman, Routledge, London 1994, s. 166-180.
TAGLIABUE A., Heliodorus’ Reading of Lucian’s Toxaris, „Mnemosyne” 68 (2015) 1-23. (Crossref)
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
