Rozum jako naturalna droga do wiary - zapomniana koncepcja Teodoreta z Cyru
Abstrakt
Artykuł skupia się na mało znanym w środowisku polskim syryjskim Ojcu Kościoła Teodorecie z Cyru, który w swoim dziele Leczenie chorób hellenizmu stworzył oryginalną metodę apologetyczną. Polegała ona na przedstawieniu rozumu, racjonalnego myślenia jako naturalnej drogi do wiary, by w ten sposób przekonać do chrześcijaństwa wykształconych przedstawicieli kultury greckiej. Posiadając zarówno klasyczne greckie wykształcenie, jak i doświadczenie życia mniszego w syryjskiej formie ascezy, potrafił połączyć obie te rzeczywistości wskazując na chrześcijaństwo jako prawdziwą filozofię (pełnię poznania) oraz na micha jako ideał filozofa. Główną metodą Teodoreta jest uzasadnienie racjonalności chrześcijaństwa polegające na stworzeniu kryteriów rozumności nauki, zgodnie z myślą i poglądami uznanych w kulturze greckiej autorytetów. Metoda ta mogłaby stać się podstawą pod wspólne dla wszystkich chrześcijan działanie, by współczesny racjonalny świat ponownie otworzył się na pełnię prawdy bytu – Jezusa Chrystusa.
Słowa kluczowe:
Teodoret z Cyru, duchowość, Syria, wiara, rozum, prawda, patrologiaBibliografia
Theodoretus Cyrrhensis, Historia Religiosa, PG 82, 1283-1496, tł. K. Augustyniak: Teodoret z Cyru, Dzieje miłości Bożej. Historia mnichów syryjskich, ŹM 7, Kraków 1994.
Theodoret, Interpretatio in quattuordecim epistulas S. Pauli, PG 82 225-460, tł. S. Kalinkowski: Teodoret z Cyru, Komentarz do Listów Św. Pawła do Rzymian, ŹMT 5, Kraków 1997, 21-131; Teodoret z Cyru, Komentarz do 1 i 2 Listu do Koryntian, ŹMT 9, Kraków 1998, 19-167; Teodoret z Cyru, Komentarz do Listów Św. Pawła do: Galatów,
Efezjan, Filipian, Kolosan, ŹMT 14, Kraków 1999, 25-125; Teodoret z Cyru, Komentarz do Listów Pawłowych do Tesaloniczan, Tymoteusza, Tytusa, Filemona i Hebrajczyków, ŹMT 20, Kraków 2001, 101-275.
Theodoretus Cyrrhensis, Graecarum affectionum curatio, PG 83, 783-1152, tł. S. Kalinkowski: Teodoret z Cyru, Leczenie chorób hellenizmu, Warszawa 1981.
Theodoretus Cyrrhensis, Haereticarum fabularum compendium, PG 80, 336-553, tł. P.M. Szewczyk: Teodoret z Cyru, O herezjach, ŹMT 77, Kraków 2016.
Theodoretus Cyrrhensis, Reprehensio XII capitum, PG 76, 385-452.
Augustyniak K., Historia mnichów syryjskich, w: Teodoret biskup Cyru, Dzieje miłości Bożej. Historia mnichów syryjskich, ŹM 7, Kraków 1994, 37-53.
Azéma Y., Théodoret, „Dictionnaire de spiritualité”, t. 15, 418-435.
Blomfield J., Prolegomena, w: Nicene and Post-Nicene Fathers. Second Series, vol. 3, red. P. Schaff – H. Wace, Edinburgh 1996, 1-23.
Brock S., Early Syrian Ascetism, „Numen” 20 (1973) 1-19. (Crossref)
Brock S., Greek and Syriac in Late Antigue Syria, w: Literacy and Power in the Ancient World, red. A.K. Bowman – G. Woolf, Cambridge 1994, 149-160.
Cameron A., The Last Pagans of Rome, New York 2011. (Crossref)
Canivet P., Le monachisme syrien selon Théodoret de Cyr, Paris 1977. (Crossref)
Canivet P., Théodoret et le monachisme syrien avant le concile de Chalcédoine, Paris 1961.
Dobosz W., Teodoret z Cyru – niedoceniany teolog z V w., „Przegląd Piśmiennictwa Teologicznego” 22 (2016) nr 1, 5-44.
Drączkowski F., Wychowawcza funkcja Prawa Starego Testamentu w koncepcji Klemensa Aleksandryjskiego, RTK 26 (1979) z. 3, 17-29.
Escolan Ph., Monachisme et Église. Le monachisme syrien du IVe au VIIe siècle: un monachisme charismatique, Paris 1999. (Crossref)
Fiedorowicz M., Teologia Ojców Kościoła. Podstawy wczesnochrześcijańskiej refleksji nad wiarą, Kraków 2009.
Gaşpar Ch., An oriental in Greek dress: the making of a perfect christian philosopher in the «Philothetos Historia» of Theodoret of Cyrrhus”, „Annual Medieval Studies” 14 (2008) 193-229.
Gaşpar Ch., Theodoret of Cyrrhus and the Glory of the Syrian Ascetics: Epic terminology in Hagiographic Contexts, „Archaeus: Etudes d’Histoire des Religions” 4 (2000) z. 1-2, 211-240; z. 4, 151-178.
Harvey S.A., The sense of Stylite. Perspectives on Simon the Elder, VigChr 42 (1988) 376-394. (Crossref)
Hunt E.J., Christianity in the Second Century, Routledge, London – New York 2003. (Crossref)
Jaeger W., Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia, tł. K. Bielawski, Bydgoszcz 2002.
Jan Paweł II, Fides et ratio, Watykan 1998.
Kalinkowski S., Wstęp, w: Teodoret z Cyru, Leczenie chorób hellenizmu, tł. S. Kalinkowski, Warszawa 1981, 5-15.
Karamanolis G., The Philosophy of Early Christianity, Acumen 2013. (Crossref)
Karaś M., Apologetyka Teodoreta z Cyru wobec filozofii Platona, „Kwartalnik filozoficzny” 23 (2003) z. 3, 33-60.
Kelly J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej, tł. E. Stanula, Warszawa 1988.
Leonkiewicz Ł., Wybrani Ojcowie Kościoła wobec filozofii starożytnej (cz. II), „Elpis” 16 (2014) 76-81. (Crossref)
Leszczyński R.M., Starożytna koncepcja Logosu i jej wpływ na myśl wczesnego chrześcijaństwa, Warszawa 2003.
Longosz S., Wstęp, w: Św. Bazyli Wielki, Do młodzieńców o pożytkach z czytania książek pogańskich, VoxP 32 (2012) t. 57, 895-904. (Crossref)
McCullough W.S., A Short History of Syriac Christianity to the Rise of of Islam, Chico 1982.
Millar F., Theodoret of Cyrrhus: a Syrian in Greek Dress?, w: From Rome to Constantinople: Studies in Honour of Averil Cameron, red. H. Amirav – R.B. ter Haar Romeny, Leuven 2007, 105-125.
Misiarczyk L., Wstęp. Apologetyka wczesnochrześcijańska, w: Pierwsi Apologeci Greccy, BOK 24, Kraków 2004, 5-91.
Pałucki J., Chrystus Boski Lekarz w Pismach Klemensa Aleksandryjskiego, w: Wczesnochrześcijańska asceza. Zagadnienia wybrane, red. F. Drączkowski – J. Pałucki, Lublin 1993, 15-34.
Papadogiannakis Y., Christianity and Hellenism in the fifth-century Greek East. Thedoret’s apologetics against the greeks in context, Cambridge – London 2012.
Pásztori–Kupán I., Theodoret of Cyrus, London – New York 2006. (Crossref)
Pawłowski K., Spotkanie starożytnego chrześcijaństwa z filozofią grecką w czasach Justyna Męczennika i Klemensa Aleksandryjskiego, CT 86 (2016) 69-84. (Crossref)
Perchai R.J., Antiochene Theoria in the Writings of Theodore of Mopsuestia and Theodoret of Cyrus, Augsburg 2015. (Crossref)
Pouderon B., Les apologetics chrétiens et la culture greque, Paris 1998.
Price R., The Three Chapters Controversy and Council of Chalcedon, w: The Crisis of the Oikoumene: The Three Chapters and the Failed Quest for Unity in the Sixth-Century Mediterranean, red. C. Chazelle – C. Cubit, Turnhout 2007, 17-37. (Crossref)
Quasten J., Patrology vol. 3 The Golden Age of Greek Patristic Literature: From the Council of Nicea to the Council of Chalcedon, Westminster 1992.
Rousseau P., Late Roman Christianities, w: The Cambridge History of Christianity, t. 3, red. T.F.X. Noble – J.M.H. Smith, Cambridge 2008, 21-45. (Crossref)
Rousseau P., Moses, monks, and mountains in Theodoret’s «Historia religiosa», w: Il monachesimo tra Eredità e Aperture, red. M. Bielawski – D. Hombergen, Rome 2004, 323-346.
Schor A.M., Theodoret’s People: Social Networks and Religious Conflict in Late Roman Syria, Berkeley – London 2011. (Crossref)
Siniossoglou N., Plato and Theodoret: the Christian appropriation of Platonic philosophy and the Hellenic intellectual resistance, Cambridge 2008.
Skotnicka K., Rola modlitwy w życiu syryjskich mnichów według Teodoreta z Cyru, VoxP 34 (2014) t. 65, 471-492. (Crossref)
Szczerba W., Tradycja filozoficzna a Biblia w Kościele pierwszych wieków. Casus Grzegorza z Nyssy, „Theologica Vratislaviensia” 2 (2007) 137-146.
Taylor D., Bilingualism and Diglossia in Late Antique Mesopotamia, w: Bilingualism in Ancient Society: Language Contact and the Written Word, red. J.N. Adams, Oxford 2002, 298-331. (Crossref)
Ulrich J., The Reception of Greek Christian Apologetics in Theodoretus’ «Graecarum affectionum curatio», w: Continuity and Discontinuity in Early Christian Apologetics, red. J. Ulrich – A.C. Jacobsen – M. Kahlos, Frankfurt am Main – Oxford 2009, 113-130.
Urbainczyk T., Theodoret of Cyrrhus. The Bishop and the Holy Man, Ann Arbor 2002. (Crossref)
Vööbus A., History of Ascetism in the Syrien Orient. A Contribution to the History and Culture in the near East, Louvain 1960.
Widok N., Koncepcja eklektyzmu Klemensa Aleksandryjskiego, STHŚO 14 (1993) 25-37.
Wipszycka E., Charakter i formy ascetyzmu syryjskiego w: Teodoret z Cyru, Dzieje Miłości Bożej. Historia mnichów syryjskich, tł. K. Augustyniak, ŹM 7, Kraków 2011, 9-36.
Wipszycka-Bravo E., Wierni u stóp Symeona Słupnika. O społecznej funkcji ascetyzmu syryjskiego, RTK 26 (1979) z. 4, 91-117.
Wróblewska J.E., Św. Justyn, „Sprawiedliwy pośród narodów”, VoxP 32 (2012) t. 57, 751-754. (Crossref)
Zakrzewski G.J., Filozofia antyczna w pierwotnym chrześcijaństwie, Lublin 2013.
Zgraja B., Chrystus Boski Logos – wzór i mistrz cnoty według Klemensa Aleksandryjskiego, SW 47 (2010) 49-69.
Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0003-1951-7272
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
