Etapy życia duchowego: Józef Ḥazzāyā i greckie dziedzictwo duchowe
Ihnatia Havrylyk
Università Cattolica Ucraina (Lviv) , Ukrainahttps://orcid.org/0000-0002-8357-8021
Abstrakt
Dla Asyryjskiego Kościoła Wschodu V wiek stał się okresem przełomowym, w niektórzej mierze zmieniwszym wizerunek duchowo-teologiczny tego Kościoła. Chodzi o tłumaczeniu z języka greckiego na syryjski tekstów filozoficznych i dzieł Ojców greckich. Elementy duchowości greckiej stopniowo przenikały w syryjskie środowisko monastyczne, zostawiając na nim swój odbitek. W artykule w sposób panoramiczny przedstawiono wpływ greckiej tradycji ascetycznej na duchowość syryjską, na przykładzie doktryny autora duchowego z VIII w. Józefa Ḥazzāyā, uznawanego za systematyzatora całego syryjskiego doświadczenia duchowo-mistycznego. Doktryna Ḥazzāyā kształtowała się, niewątpliwie, na gruncie jego własnej tradycji syryjskiej, a również pod wpływem wielkich autorytetów duchowych innych tradycji: Ewagriusza z Pontu, Makarego Egipskiego, Jana z Apamei. U nich Józef zapożyczył pojęcia kluczowe swojej doktryny, po raz pierwszy wprowadzając tak zwaną trzystopniową syntezę życia duchowego, zawierającą rozpatrywane w artykule różne elementy.
Słowa kluczowe:
duchowość, Józef Ḥazzāyā, Ewagriusz z Pontu, etapy życia duchowego, kontemplacja, modlitwa, Syria, patrologiaBibliografia
‘ABDISHO’ ḤAZZĀYĀ, Tractatus de gratia, ed. e trad. ingl. A. Mingana: ‘Abdisho’ Ḥazzāyā, Treatises on the Workings of the Grace, in: Woodbrooke Studies. Christian Documents in Syriac, Arabic, and Garshūni. Edited and translated with a critical apparatus, vol. 7: Early Christian Mystics, Cambridge 1934, 148-175.
EVAGRIUS PONTICUS, Kephalaia gnostica, trad. ingl. I.L.E. Ramelli: Evagrius’s Kephalaia Gnostika: A New Translation of the Unreformed Text from the Syriac, Atlanta 2015.
IOSEPHUS ḤAZZĀYĀ, Capita scientiae, trad. ted. G. Bunge: Rabban Jausep Ḥazzāyā, Aus den “Capita scientiae”, in: Briefe über das geistliche Leben und verwandte Schriften: Ostsyrische Mystik des 8. Jahrhunderts, Sophia: Quellen Östlicher Theologie 21, Trier 1982, 299-324.
IOSEPHUS ḤAZZĀYĀ, Epistula de tribus gradibus vitae spiritualis, ed. P. Harb – F. Graffin, PO 202 (45.2), Turnhout 1992, 255-442, trad. it. V. Lazzeri: Giuseppe Ḥazzāyā, Le tappe della vita spirituale, Magnano 2011.
IOSEPHUS ḤAZZĀYĀ, Epistulae, ed. e trad. fr. R. Beulay: Joseph Ḥazzāyā, Lettre 48 et Lettre 49, in: Ioannes Daliathensis, Collectio epistularum, PO 39/3, Turnhout 1978, 500-520.
IOSEPHUS ḤAZZĀYĀ, Tractatus de via brevissima, ed. e trad. ingl. A. Mingana: Joseph Ḥazzāyā, Treatise on the Shortest Path that brings us near to God, in: Woodbrooke Studies. Christian Documents in Syriac, Arabic, and Garshūni. Edited and translated with a critical apparatus, vol. 7: Early Christian Mystics, Cambridge 1934, 177-184. (Crossref)
ARGÁRATE P., The Semantic Domain of Fire in the Writings of Joseph Ḥazzāyā, in: Eastern Crossroads: Essays on Medieval Christian Legacy (Gorgias Eastern Christianity Studies 1), ed. J.P. Monferrer–Sala, Piscataway 2007, 97-107. (Crossref)
BAUM W. – Winkler D.W., The Church of the East: A Concise History. London – New York 2003. (Crossref)
BERTI V., Grazia, visione e natura divina in Nestorio di Nuhadra, solitario e vescovo siro-orientale († 800 ca.), „Annali di Scienze Religiose”10 (2005) 219-257.
BETTIOLO P., Lineamenti di patrologia siriaca, in: Complementi interdisciplinari di patrologia, ed. A. Quacquarelli, Roma 1989, 503-603.
BEULAY R., Des centuries de Joseph Ḥazzāyā retrouvées?, ParOr 3 (1972) 5-44.
BEULAY R., Joseph Hazzâyâ, DSp VIII 1341-1349.
BEULAY R., L’enseignement spirituel de Jean de Dalyatha, mystique syro-oriental du VIIIe siècle, ThH 83, Paris 1990. (Crossref)
BEULAY R., La lumière sans forme. Introduction à l’étude de la mystique chrétienne syro-orientale, Chevetogne 1987.
BEULAY R., Spiritualité et mystique syriaques, „Nos sources. Arts et littérature syriaques” 1 (2005) 163-184.
BEULAY R., Theophanies mesopotamiennes, “Bayn al-Nahrayn” 97 (1997) 77-84.
BROCK S.P., “Una fontana inesauribile”. La Bibbia nella tradizione siriaca, Roma 2008.
BROCK S.P., La prière et la vie spirituelle selon les pères syriaques, ParOr 26 (2001) 201-266.
BROCK S.P., La spiritualità nella tradizione siriaca, Roma 2006.
BUNGE G., Le “Lieu de la Limpidité”. A propos d’un apophtègme énigmatique: Budge II, 494, “Irénikon” 55 (1982) 7-18.
CHIALA S., “Les mystiques syro-orientaux: une école ou une époque?”, in: Les mystiques syriaques, ed. A. Desreumaux, Paris 2011, 63-78.
COLLESS B.E., The Mysticism of John Saba, OCP 39:1 (1973) 83-102.
GOLIZIN A., Recovering the “Glory of Adam”: “Divine Light” Traditions in the Dead Sea Scrolls and the Christian Ascetical Literature of Fourth-Century Syro-Mesopotamia, in: The Dead Sea Scrolls as Background to Postbiblical Judaism and Early Christianity. Papers from an International Conference at St. Andrews in 2001, ed. J.R. Davila, Leiden – Boston 2003, 275-308. (Crossref)
GREPPI C., La spiritualità del cuore nella tradizione cristiana siriaca e nella mistica musulmana, “Divus Thomas” 48 (2007) 173-189.
GUILLAUMONT A., Sources de la doctrine de Joseph Ḥazzâyâ, OrSyr 3 (1958) 3-24.
GUILLAUMONT A., Syriaque, DSp XIV 1429-1442.
HARB P., Faut-il restituer à Joseph Hazzâyâ la Lettre sur les trois degrés de la vie monastique attribuée à Philoxène de Mabbug?, „Melto” 4 (1968) 13-36.
HAUSHERR I., Aux origines de la mystique syrienne: Grégoire de Chypre ou Jean de Lycopolis?, OCP 4 (1938) 497-520.
HAUSHERR I., Un grand auteur spirituel retruvé: Jean d’Apamée, OCP 14 (1948) 3-42.
LAVENANT R., Le problème de Jean d’Apamée, OCP 46 (1980) 367-390.
LAZZERI V., Introduzione, in: Giuseppe Ḥazzāyā, Le tappe della vita spirituale, intr., trad. e note di V. Lazzeri, Magnano 2011, 7-57.
MURAVJEV A., Macarian or Evagrian: The Problem of Origenist Legacy in Eastern Syriac Mystical Literature, in: Origeniana Octava: Origen and the Alexandrian Tradition/Origene e la Tradizione Alessandrina. Papers of the 8th International Origen Congress, Pisa 27–31 August 2001, ed. L. Perone, Leuven 2003, 1185-1191.
OLICKAL T., The Three Stages of Spiritual Realization according to Joseph Ḥazzāyā, Catholic Theological Studies of India 4, Changanassery 2000.
VINE A.R., The Nestorian Churches: A Concise History of Nestorian Christianity in Asia from the Persian Schism to the Modern Assyrians, London 1937.
Università Cattolica Ucraina (Lviv) https://orcid.org/0000-0002-8357-8021
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
