Bishop appointing in the patristic time

Józef Grzywaczewski

Séminaire Polonais , France


Abstract

W artykule podjęte zostało zagadnienie wyboru kandydata na biskupa. W okresie patrystycznym zasady w tym względzie nie były ujednolicone dla całego Kościoła, nie było też – jak wiadomo – szkół, które by przygotowywały do kapłaństwa czy do biskupstwa. Dlatego kandydatów do posługi w Kościele należało szukać we wspólnocie chrześcijańskiej. Zdarzało się, że na biskupa powoływano ludzi pełniących funkcje publiczne. W ten sposób wyświęcony został Synezjusz z Cyreny, znany jako filozof oraz mający doświadczenie w sprawach politycznych. Podobnie Ambroży został okrzyknięty biskupem, gdy jako rzymski konsul wszedł do kościoła w Mediolanie w czasie debaty nad wyborem pasterza dla tego miasta. Również Sydoniusz Apolinary, który był poprzednio prefektem Rzymu, gdy wrócił do Galii został wybrany na biskupa. Wielokrotnie zdarzało się, że ten, kogo upatrzono na biskupa nie czuł się na siłach, by podjąć to odpowiedzialne stanowisko w Kościele i w społeczności; w takim przypadku stosowano perswazję (tak było w przypadku Sydoniusza oraz Ambrożego), a czasem nawet swego rodzaju przymus. Grzegorz z Nazjanzu przyjął godność biskupią, ponieważ nie potrafił sprzeciwić się presji swego ojca, który też był biskupem, a zapewne i całej rodziny. Jan Chryzostom wzbraniał się przed przyjęciem święceń kapłańskich, a potem, gdy dał się poznać jako wybitny kaznodzieja, na rozkaz cesarza został porwany i przewieziony do Konstantynopola, gdzie bez swej zgody wprowadzono go na urząd patriarchy. Również św. Augustyn został kapłanem, a potem biskupem pod presją ówczesnego biskupa Hippony, a także wiernych świeckich. Od czasu, gdy pojawił się monastycyzm, zaczęto znajdować kandydatów na biskupa wśród mnichów, którzy bardzo często nie wyrażali chęci do podjęcia proponowanej funkcji. Do wybitnych przedstawicieli biskupów o monastycznym doświadczeniu można zaliczyć Bazylego z Cezarei, Grzegorza z Nyssy, wspomnianego Jana Chryzostoma, Marcina z Tours, Hilarego z Arles, Cezarego z Arles. W Galii istniały głównie trzy ośrodki monastyczne, które stanowiły miejsce formacji dla przyszłych biskupów, były to Ligugé, Marmoutier, a przede wszystkim Lérins. Istniała tradycja, szczególnie w Afryce, że sędziwy biskup mógł wyznaczać swego następcę. Tak biskup Waleriusz wprowadził św. Augustyna na swoje miejsce, a potem Augustyn oświadczył publicznie wobec ludu, że jest jego życzeniem, by po jego śmierci stolicę w Hipponie objął Herakliusz, który wówczas był kapłanem. Podobnie, tuż przed śmiercią, św. Honorat wyznaczył Hilarego na biskupa Arles. Kościół dopuszczał tego rodzaju możliwość, preferował jednak, by biskup był wybrany przez lokalną wspólnotę, zaaprobowany przez biskupów z danej prowincji kościelnej, a konsekrowany przez metropolitę lub innego biskupa za wiedzą metropolity. Z kapłaństwem wiąże się celibat. W tej dziedzinie obserwuje się ewolucję. W czasach apostolskich nie było problemu pogodzenia kapłaństwa (w tym biskupstwa) z małżeństwem. Sw. Paweł nawet wprost polecał, by biskup był mężem jednej żony. Dość wcześnie wytworzyła się tradycja, że żonaty mężczyzna może przyjąć święcenia diakonatu, kapłaństwa i biskupstwa, a potem wykonywać swą posługę jako mąż i ojciec. Jednakże ten, kto już przyjął święcenia nie może wstąpić w związek małżeński. Sobór Nicejski zaakceptował tę tradycję. Jest ona także poświadczona w zbiorze pouczeń dyscyplinarnych zwanym Konstytucje Apostolskie. Jednocześnie podejmowano wysiłki, by ci, którzy zostali wyświęceni jako żonaci, złożyli ślub wstrzemięźliwości, co nie było równoznaczne z rozwodem ani z separacją. Małżeństwo uważane było za ważne, duchowny mógł nadal mieszkać z żoną, jednakże domagano się, by żonę traktował jak siostrę. Za złamanie ślubu wstrzemięźliwości groziła kara utraty godności kościelnej. Z akt synodalnych dowiadujemy się, że pozycja żony biskupa, zwanej episcopa, była dość skomplikowana. Jej obecność dawała okazję do różnych posądzeń, a czasem i konfliktów. Pisze o tym także Grzegorz z Tours. Dlatego po upadku cesarstwa zaczęto podejmować wysiłki, by ograniczyć liczbę żonatych biskupów. Pojawiło się więcej kandydatów ze środowisk monastycznych, inni pochodzili z możnych rodów, przy czym pierwszeństwo dawano tym, którzy nie byli żonaci. Każdy ze sposobów wybierania biskupa miał pozytywne i negatywne strony; żaden nie dawał gwarancji, że nowo mianowany biskup spełni oczekiwania wszystkich wierzących. Ogólnie jednak liczba tych, którzy odpowiednio spełnili swe zadania jako biskupi była w okresie patrystycznym dość duża. Do głównych zadań biskupa należało sprawowanie Eucharystii, nauczanie oraz organizowanie życia religijnego w diecezji, czasem wypadało angażować się w sprawy społeczne, a nawet polityczne. Biskup, przez to, że pozostawał w łączności z innymi biskupami oraz z Papieżem, był dla duchownych niższych stopni oraz dla wiernych świeckich znakiem jedności Kościoła oraz jego powszechności.

Keywords:

bishop appointing, patristic time

Basilius, Epistula, PG 32
Basilius, Prooemium ad Hypotyposin, PG 31
Basilius, Prooemium in Asceticon magnum, PG 31
Basilius, Regulae brevius tractatae, PG 31
Basilius, Regulae fusius tractatae, PG 31
Basilius, Regulae morales, PG 31
Brennan B., „Episcopae” – Bishops’ wives viewed in 5th-century Gaul, ChH 54 (1985)
Caesarius Arelatensis, Sermones ad populum, ed. and transl. M.J. Delage, SCh 175
Caesarius Arelatensis, Statuta sanctarum virginum, in: S. Caesarii Opera omnia, ed. G. Morin, II, Maredsous 1942
Celibacy of the clergy, in: The Oxford Dictionary of the Christian Church, dir. A.E. Livingstone, Oxford 1977
Cezary z Arles, Pisma monastyczne, transl. E. Czerny – M. Borkowska – J. Piłat, introd. J. Piłat, dir. M. Starowieyski, ŹM 2, Tyniec – Kraków 1994
Constitutiones Apostolorum, ed. M. Metzger, SCh 320
Dawson Ch., The Western Fathers Being the Lives of SS. Martin, Ambrose, Augustine of Hippo, Honoratus of Arles and Germanus of Auxerre, New York 1954
Degórski B., Kler afrykański w świetle synodów IV i V wieku, VoxP 6 (1986) t. 10
Denzinger H., Symboles et définitions de la foi catholique, Paris 1997
Desprez V., Le monachisme primitif. Des origines jusqu’au concile d’Ephèse, Abbaye de Bellefontaine 1998
Dölger J., Nonna. Ein Kapitel über christliche Volksfrömmigkeit des vierten Jahrhunderts, ACh 5 (1936) 44-75
Drączkowski F., Patrologia, Lublin 1998
Epiphanius, Haereses, GCS 31, transl. H. Leclerq, in: J. Hefele, Histoire des conciles, vol. II/2, Paris 1908
Frazee Ch.A., The origins of clerical celibacy in the Western Church, ChH 57 (1988)
Gregorius Nazianzenus, Oratio, PG 35
Gregorius Nyssenus, Dialogus de anima et resurrectione, PG 46
Gregorius Nyssenus, De virginitate, SCh 119, transl. W. Moore – H.A. Wilson, in: Nicene and Post-Nicene Fathers, ed. Ph. Shaff – H. Wace, ser. II, vol. 5, Massachusetts 1999
Gregorius Turonensis, Historia Francorum, PL 71, transl. R. Latouche, Paris 1999
Gregorius Turonensis, Liber in gloriam confessorum, PL 71, transl. B. Brennan, in: Translated Texts for Historians, ed. E. James – R. van Dam, Liverpool 1985
Gribomont J., Histoire du texte des ascétiques de saint Basile, Louvain 1953
Griffe E., La Gaule chrétienne à l’époque romaine, vol. II: L’Eglise des Gaules au Ve siècle, Paris 1966
Grzywaczewski J., La ‘lectio divina’ à la campagne au VIe siècle d’après les Sermons de Césaire d’Arles, StPatr 43 (2006) 379-392
Grzywaczewski J., La lecture à la campagne au VIe siècle d’après ‘Les Sermons’ de Césaire d’Arles, VoxP 22 (2002) t. 42-43, 463-474
Harnack A. v., Die Ausbreitung des Christentums in den ersten drei Jahrhunderten, Bd. 1, Leipzig 1924
Ignatius Antiochenus, Epistula ad Philadelphios, SCh 10, transl. A. Roberts – J. Donaldson, Ante Nicene Fathers, vol. 1, Massachusetts 1999
Ignatius Antiochenus, Epistula ad Smyrnenses, SCh 10
Ignatius Antiochenus, Epistula ad Trallianos, SCh 10
Jundził J., Pieniądz w łacińskiej literaturze chrześcijańskiej w okresie późnego cesarstwa, SACh 3 (1984) 127-135
Krakowiak Cz., Posługiwanie biskupów, prezbiterów i diakonów w pismach Ojców Kościoła do V wieku, VoxP 28 (2008) t. 52/1, 514-530
La Gaule chrétienne. Vies d’Hilaire et de Césaire d’Arles, introd. J.C. Giraud, transl. C. Lavant, Paris 1997
Leo I papa, Epistula, PL 54
Longosz S., Geneza i pierwsze znaczenie terminu «świecki» – laicus w literaturze wczesnochrześcijańskiej, VoxP 23 (2003) t. 42-43, 53-63
Longosz S., Kapłaństwo w starożytności chrześcijańskiej. Materiały bibliograficzne, VoxP 13-15 (1993-1995) t. 24-29, 499-555
Longosz S., Patrystyczna motywacja celibatu kapłańskiego, VoxP 13-15 (1993-1995) t. 24-29, 285-311
Malingrey A.M., Philosophia. Etude d’un groupe de mots, Paris 1961
Maraval P., Le monachisme oriental, in: Histoire du christianisme, ed. J.M. Mayeur – Ch. et L. Pietri – A. Vauchez – M. Venard, II, Paris 1995
Matuszewski K., Historia seksualności, Warszawa 1995
McCarthy M.C., The Rules for Nunes of St. Caesarius of Arles. A translation and critical introduction, Washington 1960
Metzger M., Introduction [in Constitutions Apostoliques], SCh 320
Meyendorff J., Marriage: an orthodox perspective, New York 1975
Misch G., A History of Autobiography in Antiquity, II, London 1950
Naumowicz J., Kryterium rozróżnienia „duchowny – świecki” według Tradycji Apostolskiej, VoxP 23 (2003) t. 42-43, 131-140
Nock A.D., Early Gentile Christianity and Hellenistic Background, New York 1964
Paulinus Nolanus, Epistula, PL 61
Quasten J., Initiation aux Pères de l’Église, III, Paris 1962
Racine J.F., The Text of Matthew in the writings of Basil of Caesarea, Boston 2004
Rosenwein B.H., Inaccessible cloisters: Gregory of Tours and Episcopal Exemption, I, Boston 2002
Saint Basil, Ascetical Works, transl. M.M. Wagner, ed. 3, Washington 1970, tłum. Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, przekład i opracowanie J. Naumowicz, ŹM 5-6, Tyniec – Kraków 1994-1995
Saint Basil, Prolegomena, in: Letters and selected works, NPNF Ser II 8, p. XXI-XXII; cf. Św. Bazyli Wielki, Listy, transl. W. Krzyżaniak, Warszawa 1972
Sauget J.M., Nonna, BS IX, 1044-1045
Shaw T.M., Sex and Sexual Renuntation, in: The Early Christian World, ed. Ph.F. Esler, vol. I, London 2000
Solignac A., Virginité chrétienne, DSp XVI 924-949
Sozomenus, HE I, SCh 306
Stanula E., Patrystyczna literatura o kapłaństwie. Przegląd bibliograficzny, VoxP 13-15 (1993-1995) t. 24-29, 49-58
Stępniewska A., Św. Nonna – matka Grzegorza z Nazjanzu w jego twórczości poetyckiej, VoxP 28 (2008) t. 52/2, 1038-1047
Stępniewska A., Święta Emelia – matka Bazylego i Grzegorza z Nyssy, VoxP 25 (2005) t. 48, 67-78
Sulpice Sévère, Vie de Saint Martin, trad. J. Fontaine, SCh 133-135, Paris 1967
Sulpicius Severus, Epistulae
Sulpicius Severus, Vita S. Martini, SCh 133
Tertullianus, De exhortatione castitatis, CCL 2
The Ascetic Works of Saint Basil, transl. into English with introduction and notes by W.K.L. Clarke, New York – Toronto 1925
The Treatise on the Apostolic Tradition of St. Hippolytus of Rome, Bishop and Martyr, London 1992
Towarek P., Egzorcyzm. Historia, liturgia, teologia, Olsztyn 2008
Traditio Apostolica, ed. B. Botte, SCh 11bis
Vernet F., Célibat ecclésiastique, DSp II/1 385-396
Vita Hilarii Arelatensis, PL 50
Vita S. Cesarii Arelatensis, PL 67, transl. C. Lavant: Vie de saint Césaire par le seigneur Cyprien, le bienheureux Firmin et le saint évêque Viventius complétée par le prêtre Messien et le diacre Etienne, in: La Gaule chrétienne. Vies d’Hilaire et de Césaire d’Arles, introd. J.C. Giraud, transl. C. Lavant, Paris 1997
Ware K., L’Orthodoxie. L’Eglise des sept Conciles, transl. F. Lhoest, Paris 2002
Wemple S.F., Women in Frankish Society: Marriage and the Cloister 500-900, Philadelphia 1981
Wood I., The Merovingian Kingdoms (450-751), London 1994
Download

Published
2010-07-15


Grzywaczewski, J. (2010). Bishop appointing in the patristic time. Vox Patrum, 55, 233–256. https://doi.org/10.31743/vp.4337

Józef Grzywaczewski 
Séminaire Polonais



License

Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.