Itinararium Egerii na temat światła
Abstrakt
Egeria, która odbyła swoją pielgrzymkę do Ziemi Świętej w latach 381-384, pozostawiła ważne świadectwo w postaci spisanych pamiętników. Jej Itineraria to niezwykłe dzieło dla badaczy historii monastycyzmu, liturgii i obyczajów panujących w Ziemi Świętej w IV wieku. Dzięki tym opisom mamy możliwość zapoznania się z jerozolimską liturgią odprawianą w ciągu całego roku liturgicznego, z lokalizacją miejsc świętych w całej Ziemi Świętej, które odwiedziła ta niestrudzona pątniczka. W Pamiętnikach Egerii pojawiają się także informacje na temat światła, które wydobywa się ze świec, kandelabrów, lamp i pochodni. Odnosi się wręcz wrażenie, że w swoich opisach pragnie zwrócić uwagę czytelnika na trzy ważne funkcje, jakie spełniało światło w świątyniach podczas liturgii. Zapalane w czasie nieszporów światło było modlitwą dziękczynienia składaną Bogu i posiadało swój wymiar duchowy. Światło towarzyszyło też pielgrzymom, zwłaszcza kiedy przemieszczali się z jednej świątyni do drugiej, w czasie oczekiwania na nabożeństwa oraz w celu rozwidnienia pomieszczeń, w których odbywała się liturgia. Pątniczka wskazuje również na światło, które ozdabiało wnętrze świątyń i nadawało im blasku oraz splendoru.
Słowa kluczowe:
Egeria, Itinerarium, światło, liturgia, pielgrzymka, świątyniaBibliografia
ACTA SYNODALIA ANN. 381-431 (Synodi et collectiones legum, vol. I), éd. G.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio, Paris 1901-1927, Dokumenty synodów od 50 do 381 roku (Synody i Kolekcje Praw, t. 1), układ i pracowanie Arkadiusz Baron – Henryk Pietras SJ, ŹMT 52, Kraków 2010, Wydawnictwo WAM, ss. XXIII + 794.
ACTA SYNODALIA ANN. 50-381 (Synodi et collectiones legum, vol. I), éd. G.D. Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio, Paris 1901-1927, Dokumenty synodów od 50 do 381 roku (Synody i Kolekcje Praw, t. 1), układ i pracowanie Arkadiusz Baron – Henryk Pietras SJ, ŹMT 37, Kraków 2006, Wydawnictwo WAM, ss. XXXII + 356.
AETERIA, Itinerarium seu Peregrinatio ad loca Sancta, éd. P. Maraval, SCh 296, Paris 1982, tłum. P. Iwaszkiewicz, Pielgrzymka do miejsc świętych, w: Do Ziemi Świętej. Najstarsze opisy pielgrzymek do Ziemi Świętej (IV-VIII w.), OŻ XIII, Kraków 1996, 125-229; tłum. W. Szołdrski: Eteria, Pielgrzymka do miejsc świętych, w: Św. Hieronim, O znakomitych mężach, Eteria, Pielgrzymka do miejsc świętych, PSP 6, Warszawa 1970, 167-227.
AULUS PRUDENTIUS CLEMENS, Cathemerinon, tłum. M. Brożek: Aureliusz Prudencjusz Klemens, Hymny, w: Aureliusz Prudencjusz Klemens, Poezje, PSP 43, Warszawa 1987, 39-83.
BASILIUS CAESARIENSIS, MAGNUS, De Spiritu Sancto, éd. B. Pruche, SCh 17bis, Paris 1958, tłum. A. Brzóstkowska, Św. Bazyli Wielki, O Duchu Świętym, Warszawa 1999.
CONSTITUTIONES APOSTOLORUM, éd. B. Metzger, SCh 320, Paris 1985, tłum. S. Kalinkowski: Konstytucje Apostolskie (Synody i Kolekcje Praw, t. 2), układ i pracowanie Arkadiusz Baron – Henryk Pietras SJ, ŹMT 42, Kraków 2007, Wydawnictwo WAM, ss. XXIV + 765.
EUSEBIOS PAMPHILOU, Historia ecclesiastica, éd. G. Bardy, SCh 31, Paris 1952, 41, Paris 1955, 55, Paris 1958, 73, Paris 1960, tłum. A. Caba na podst. tłum. A. Lisieckiego, Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, ŹMT 70, Kraków 2013.
HIERONNYMUS, Contra Vigilantium, PL 23, 339-352, tłum. G. Rurański: Św. Hieronim ze Strydonu, Przeciw Wigilancjuszowi, w: Św. Hieronim ze Strydonu, Pisma polemiczne, ŹrMon 67, Tyniec 2013, 429-457.
HIPPOLYTUS ROMANUS, Traditio apostolica, éd. B. Botte, SCh 11, Paris 1968, tłum. M. Michalski, Tradycja apostolska, w: M. Michalski, Antologia literatury patrystycznej, t. I, Warszawa 1975, s. 305-316.
LITURGIA HORARUM, Liturgia Godzin, t. III, Okres zwykły, tygodnie I-XVII, Poznań 1987.
ABRAMOWICZÓWNA Z. (red.), Słownik grecko-polski, t. III, Warszawa 1962.
BERMEJO CABRERA E., La proclamación de la Sagrada da Escritura en la liturgia de Jerusalem, Jerusalem 1993.
BLUDAU A., Die Pilgerreise der Aetheria, Paderborn-Schöningh 1927.
GIRAUDO C., Questa è la notte di cui fu scritto: „E la notte sarà la mia luce!”. Le ascendenze biblico-giudaiche dell’ „Exultet”, „Rassegna di Teologia” 25 (1984), z. 2, 128-129.
IWASZKIEWICZ P., Niestrudzona wędrowniczka. Wprowadzenie, w: Do Ziemi Świętej. Najstarsze opisy pielgrzymek do Ziemi Świętej (IV-VIII w.), 125-134.
JANICKI J., Rok liturgiczny w Itinerarium Egerii, w: red. S. Koperek, R. Tyrała, Ante Deum Stante, Kraków 2002, 139-166.
JARECKI K., O jakich «confessores» mówi Aeteria w swojej «Peregrination ad loca sancta»?, Sprawozdanie PAU, t. 32, nr 10 (1927) 4-6.
JARECKI K., Quels sont lest trois évêques qu’Etheria désigne sous le nom de confesseurs dans son Pélerinage aux Lieux saints?, Buli. Int. Ac. Sc. Cracovie 1927, 199-202.
JARECKI K., Silvaniae Itinerarium appelé Peregrinatio ad loca sancta, Eos 31 (1928) 453-473; 32 (1929) 43-70; 33 (1930/31) 241-288.
LECLERCQ H., Lucernaire, DACL 9 (1930), 2614-2616.
LIJKA K., Rewaloryzacja roli paschału w odnowionej liturgii wigilii paschalnej, Poznań 2007.
MATYSZEWSKI A., Rok liturgiczny w świetle «Itinerarium Egeriae» (cz. 1), „Anamnesis” 10 (2004/1) 48-55.
MATYSZEWSKI A., Rok liturgiczny w świetle «Itinerarium Egeriae» (cz. 2), „Anamnesis” 10 (2004/2) 39-50.
NADOLSKI B., Liturgika. T. I, Liturgika fundamentalna, Poznań 1989.
NAUMOWICZ J., Pierwszy opis święta narodzenia Jezusa. Relacje Egerii, WST 20 (2007) 145-154.
PLEZIA M. (red.), Słownik łacińsko-polski, t. III, Warszawa 1969, 387.
SCHUSTER I., Liber sacramentorum, t. IV, Regensburg 1930.
STAROWIEYSKI M., Bibliographia Egeriana, Aug 19 (1979) 279-318. (Crossref)
STAROWIEYSKI M., Egeria, NSWP, 301-302.
STAROWIEYSKI M., Itinerarium Egeriae, Meander 33 (1978) 93-108, 234-245.
STAROWIEYSKI M., Pielgrzymka Egerii, w: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, Warszawa 1996, 89-97.
STRZELCZYK J., «Ut sum satis curiosa». Itinerarium Egerii, w: tenże, Pióro w wątłych dłoniach, Warszawa 2007, 199-225.
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
