Ślady Orygenesowej egzegezy w „De monastica exercitatione” Nila z Ancyry
Leon Nieścior
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4988-9667
Abstrakt
W swoim głównym piśmie na temat monastycznej ascezy, De monastica exercitatione, Nil z Ancyry (zm. ok. 430) stosuje wiele alegorycznych wyjaśnień Biblii, zwłaszcza Starego Testamentu. Niektóre z nich zdają się nosić ślady wpływu Orygenesa. Wpływ Aleksandryjczyka, bezpośredni lub pośredni, odnajdujemy w aluzjach Nila z Ancyry do: Rdz 3, 15, Sdz 15, 4, 1 Sm 14, 13, Ps 137 (136), 9, Lm 4, 5, Za 11, 17. O ile Orygenes stosuje alegorię w tych przypadkach na gruncie doktrynalnym i ascetycznym, to Nil z Ancyry zawęża ją na ogół do tematyki ascetycznej.
Słowa kluczowe:
Nil z Ancyry, monastycyzm, egzegeza patrystyczna, patrologia, OrygenesBibliografia
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Expositio evangelii secundum Lucam, ed. M. Adriaen, CCL 14, Turnhout 1957, 1-400; tłum. W. Szołdrski: Św. Ambroży, Wykład Ewangelii wg św. Łukasza, PSP 16, Warszawa 1977.
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Expositio psalmi CXVIII, ed. M. Petschenig, CSEL 62, Wiedeń 1913.
AUGUSTINUS HIPPONENSIS, Enarrationes in Psalmos, ed. E. Dekkers, J. Fraipont, CCL 38-40, Turnhout 1956.
BASILIUS CAESARIENSIS, Homiliae super Psalmos, PG 29, 209-494.
DOROTHEUS GAZAEUS, Doctrinae diversae, ed. L. Regnault, J. de Préville, SCh 92, Paris 1963, 146-486; tłum. M. Borkowska: Św. Doroteusz z Gazy, Różne nauki, ŹMon 51, Kraków 2010, 73-250.
EUSEBIUS CAESARIENSIS, Commentaria in Psalmos, PG 23-24.
EVAGRIUS PONTICUS, De magistris et discipulis (sub nomine Nili Ancyrani) (fragmenta e codd. Paris. gr. 1188 + 1066), ed. P. van den Ven, Un opuscule inédit attribué à S. Nil, w: Mélanges Godefroid Kurth. Mémoires littéraires, philologiques et archéologiques, 2, Paris 1908, 76-80; tłum. M. Grzelak: Ewagriusz z Pontu, O mistrzach i uczniach, ŹMon 18, Kraków 2007, 353-357.
EVAGRIUS PONTICUS, De malignis cogitationibus (sub nomine Nili Ancyrani), ed. A. Guillaumont [i in.], Évagre le Pontique. Sur les pensées, SCh 438, Paryż 1998, 148-301.
EVAGRIUS PONTICUS, De oratione, PG 79, 1165-1200.
EVAGRIUS PONTICUS, Scholia in Ecclesiasten (fragmenta e catenis), ed. P. Géhin, Évagre le Pontique. Scholies à l'Ecclésiasten, SCh 397, Paris 1993, 58-82, 86-176.
EVAGRIUS PONTICUS, Scholia in Psalmos, ed. I.B. Pitra, Analecta Sacra II, Frascati 1884, 444-483; III, Paris 1883, 1-364.
EVAGRIUS PONTICUS, Sententiae ad monachos, ed. H. Gressmann, Nonnenspiegel und Mönchsspiegel des Evagrios Pontikos, TU 39/4, Leipzig 1913, 153-165; tłum. M. Grzelak: Ewagriusz z Pontu, Do mnichów mieszkających we wspólnotach, ŹMon 18, Kraków 20072, 313-328.
GEORGIUS MONACHUS, Chronicon, t. 1-2, ed. C. de Boor, Lipsiae 1904.
Gregorius Illiberitanus (?), De Salomone, ed. V. Bulhart, CCL 69, Turnhout 1967, 253-259.
GREGORIUS MAGNUS (?), In librum primum Regum expositionum libri VI, ed. P. Verbraken, CCL 144, Turnhout 1963, 49-614.
GREGORIUS MAGNUS, Moralia in Iob, ed. M. Adriaen, CCL 143, 143A, 143B, Turn-hout 1979-1985.
GREGORIUS NAZIANZENUS, Oratio 45: In sanctum pascha, PG 36, 624-664.
GREGORIUS NYSSENUS, Contra Eunomium, ed. W. Jaeger, Gregorii Nysseni opera, 1/1- 2/2, Leiden 1960.
GREGORIUS NYSSENUS, De instituto christiano, ed. W. Jaeger, Gregorii Nysseni opera, 8/1, Leiden1963, 40-89.
GREGORIUS NYSSENUS, In Ecclesiasten homiliae, ed. P.J. Alexander, Gregorii Nysseni opera, 5, Leiden 1962, 277-442; tłum. M. Przyszychowska: Św. Grzegorz z Nyssy, Homilie do Eklezjastesa, ŹMT 51, Kraków 2009, 54.
HIERONYMUS, Commentarii in Ezechielem, ed. F. Glorie, CCL 75, Turnhout 1964, 3-743.
HIPPOLYTUS ROMANUS, In Canticum canticorum (paraphrasis), ed. M. Richard, Une paraphrase grecque résumée du commentaire d'Hippolyte sur le cantique des cantiques, „Muséon” 77 (1964) 140-154.
Historia monachorum in Aegypto, ed. A.J. Festugière, Historia monachorum in Aegypto, Bruksela 1971, 4-138; tłum. E. Dąbrowska: Historia mnichów w Egipcie, ŹMon 42, Kraków 2007, 53-146.
JOANNES CASSIANUS, De institutis coenobiorum et de octo principalium vitiorum remediis, ed. M. Petschenig, CSEL 17, Wiedeń 1888, 3-231.
JOANNES CHRYSOSTOMUS, In Matthaeum (homiliae 1-90), PG 57, 13-472; 58, 471-794.
JOANNES DAMASCENUS, Sacra parallela (recensiones secundum alphabeti litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta e cod. Vat. gr. 1236), PG 95, 1040-1588; 96, 9-441.
MAXIMUS CONFESSOR, Epistula secunda ad Thomam, ed. B. Janssens, Turnhout 2002, CCG 48, 37-49 (Ambigua ad Thomam una cum Epistula secunda ad eundem).
NILUS ANCYRANUS, Epistulae, PG 79, 81-581.
NILUS ANCYRANUS, Liber de monastica exercitatione, PG 79, 720-809, tłum. L. Nie-ścior: Nil z Ancyry, O monastycznej ascezie, w: tenże, Pisma ascetyczne, ŹMon 46, Kraków 2008, 61-150.
ORIGENES (TRANSL. RUFINI), Commentarium in Canticum canticorum, ed. W.A. Baehrens, GCS 33, Leipzig 1925, 61-241; tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Komentarz do Pieśni nad pieśniami, Kraków 1994.
ORIGENES, Commentarium in evangelium Matthaei, ed. E. Klostermann, Origenes Werke, GCS 10, 1-2, Leipzig 1903; tłum. K. Augustyniak: Orygenes, Komentarz do Ew. wg św. Mateusza, ŹMT 10, Kraków 1998.
ORIGENES, Contra Celsum, PG 11, 641-1632; tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Prze-ciw Celsusowi, Warszawa 19862.
ORIGENES, Fragmenta in Jeremiam (in catenis), ed. E. Klostermann, Origenes Werke, 3, Leipzig 1901, GCS 6, 199-232; tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Fragmenty z Katen, PSP 30, Warszawa 1983, 214-245.
ORIGENES, Fragmenta in Lamentationes in catenis, ed. E. Klostermann, GCS 6, Leipzig 1901, 235-278.
ORIGENES, Scholia in Canticum canticorum, PG 17, 253-288.
Philo Alexandrinus, Legum allegoriarum libri I-III, w: ed. L. Cohn, P. Wendland, Phi-lonis Alexandrini opera quae supersunt, 1, Berolini 1896, 61-169, tłum. L. Joachimowicz: Fi-lon Aleksandryjski, Alegorie praw, w: tenże, Pisma, t. 1, Warszawa 1986, 83-192.
PHOTIUS, Epistulae et Amphilochia, ed. B. Laourdas, L.G. Westerink, 1-6, Leipzig 1983-1988 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana).
PLATO, Phaedrus, w: ed. J. Burnet, Platonis opera, 2, Oxford 1901 (repr. 1967).
PSEUDO-ATHANASIUS ALEXANDRINUS, Epistulae ad Castorem, PG 28, 849-905.
THEODORETUS CYRANUS, Interpretatio in Jeremiam, PG 81, 496-805.
CROUZEL H., Orygenes, przekł. J. Margański, Bydgoszcz 1996.
GUERARD M.G., Introduction: Nil d’Ancyre, Commentaire sur le Cantique des Cantiques, I. Introduction, texte, critique, traduction et notes, SCh 403, Paris 1994, 7-108.
NIEŚCIOR L., Ślady egzegezy Filona Aleksandryjskiego w „De monastica exercitatio-ne” Nila z Ancyry, VoxP 38 (2018) t. 70, 25-44. (Crossref)
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0003-4988-9667
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
