Chrystianizacja i romanizacja elit w rzymskiej Edessie
Daria Jędrzejewska
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9684-9743
Abstrakt
W przedrzymskiej historii Edessy i Osrhoene wyraźnie rysowała się rola lokalnych elit, skupionych wokół królewskiego dworu. Warstwa ta była silnie przesiąknięta kulturą irańską. W procesie przechodzenia Osrhoene do rzymskiej strefy wpływów, elity Edessy przejmowały do pewnego stopnia rzymskie wzorce kulturowe, zaś ich przedstawiciele piastowali stanowiska w lokalnej administracji już po upadku dynastii Abgarydów w 242 roku po Chr. Niniejszy artykuł ma na celu prześledzenie w źródłach dotyczących historii Edessy wzmianek na temat lokalnej arystokracji. Wskazują one, że warstwa ta nadal odgrywała pewną rolę po zamianie królestwa w prowincję, pozostając jednak w cieniu coraz prężniej rozwijającego się ascetycznego nurtu syryjskiego chrześcijaństwa. Z elitami Edessy związana jest postać Bar Daisana, którego nauki i sekta zwana Bardezanitami przetrwały co najmniej do V wieku; prawdopodobnie te same kręgi przechowywały i modelowały przekaz o nawróceniu króla Edessy (teoria S. Brocka), który została przyjęty przez ogół mieszkańców miasta. Mimo iż zachowane źródła wzmiankują elity Edessy niechętnie i zdawkowo, najważniejsza ze związanych z nimi tradycji – legenda o nawróceniu miasta – stała się czynnikiem, który rozsławił Edessę w rzymskim świecie.
Słowa kluczowe:
Edessa, chrześcijaństwo, elita, chrześcijanie, cesarstwo rzymskieBibliografia
EGERIA, Itinerarium Egeriae, ed., trans., M. McClure, C. Feltoe, The Pilgrimage of Etheria, London 1919.
EUSEBIUS CAESARIENSIS, Praeparatio Evangelica, ed., trans. E.H. Gifford, 1903.
EUSEBIUS CAESARIENSIS, Historia Ecclesiastica, trans. K. Lake, Loeb Classical Library 153, Cambridge 1926. (Crossref)
DOCTRINA ADDAI, tłum. W Witakowski, Nauka Apostoła Addaja: wstęp, przekład z języka syryjskiego, komentarz, Studia Theologica Varsaviensia, Tom 22/2 (1984), 181-213.
VITA EPHREMI, trans., ed. J. P. Amar, The Syriac Vita Tradition of Ephrem the Syrian, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium vol. 630, Lovanni 2011.
VITA GURIAE, SAMONAE ET ABIBI, trans., ed., F. Burkitt, Schmona, Guria und Habib, Edessan Martyrs, Texts und Translations with Notes und Commentary, New Jersey 2007.
ADLER W., The Kingdom of Edessa and the Christian Aristocracy, [w:] N. B. Dorhman, A. Yoshiko Reed (eds), Jews, Christians and the Roman Empire. The Poetics of Power in Late Antiquity, Philadephia 2013. (Crossref)
BLANCO-PÉREZ A., Nomenclature and Dating in Roman Asia Minor: (M.) Aurelius/a and the 3rd Century AD, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 199 (2016), 271–293.
BRAUN O., Ausgewählte Akten Persischer Martyrer, Kempten-München 1915.
BROCK S., Eusebius and Syriac Christianity, [w:] H.W. Attridge, G. Hata (eds), Eusebius, Christianity, and Judaism, Detroit 1992, 212–234.
BURKITT F. (ed., trans.), Schmona, Guria und Habib, Edessan Martyrs, Texts und Translations with Notes und Commentary, New Jersey 2007. (Crossref)
DODGEON M. H, LIEU S. N. C., The Roman eastern frontìer and the Persian Wars A.D. 226–363: a documentary history, London and New York 1992
DORAN R. (wstęp, tłum.), Stewards of the Poor. The Man of God, Rabbula, and Hiba in Fifth-Century Edessa, Kalamazoo 2006.
DRIJVERS J. W., The Protonike Legend, the Doctrina Addai and Bishop Rabbula of Edessa, Vigiliae Christianae vol. 51, No. 3, 1997, 298-315. (Crossref)
DRIJVERS J. W. (ed., trans.), The Book of the Laws of Countries. Dialogue on Fate of Bardaisan of Edessa, New Jersey 2006. (Crossref)
DUNCAN-JONES R., Praefectus Mesopotamiae et Osrhoenae, Classical Philology,Vol. 64, No. 4, 1969, 229-233. (Crossref)
EDWELL P., Between Rome and Persia: the middle Euphrates, Mesopotamia and Palmyra under Roman control, Routledge 2008. (Crossref)
HAGEDORN D., Marci Aurelii in Ägypten nach der Constitutio Antoniniana, Bulletin of the American Society of Papyrologists 16 (1979), 47-59.
HOWARD G., The Teaching of Addai, Text and Translation, Ann Arbor 1981.
ILSKI K., Chrzest Konstantyna Wielkiego, [w:] A. Wyrwa, J. Górecki (red.), Teologia i liturgia chrztu od starożytności chrześcijańskiej do czasów nowożytnych, Poznań 2015, 137-152.
MOSIG-WALBURG K., Römer und Perser: vom 3. Jahrhundert bis zum Jahr 363 n. Chr., Gutenberg 2009.
ROSS S. K., The Last King of Edessa: New Evidence from the Middle Euphrates, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 97, 1993, 187-206
ROSS S. K., Roman Edessa. Politics and culture on the eastern fringes of the Roman Empire, 114-242 CE, London 2001. (Crossref)
SEGAL J., Edessa, The Blessed City, London 1970.
SEGAL J. Abgar, [w:] Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 2, 1982 , 210-213.
SOMMER M., Roms orientalische Steppengrenze: Palmyra, Edessa, Dura-Europos, Hatra. Eine Kulturgeschichte von Pompeius bis Diocletian, Stuttgart 2005.
UCIECHA A., Wątki polemiczne w pismach Afrahata i św. Efrema, ZNUJ MCCLXXXIX, Studia Religiologica 39, 2006, 114-126.
WEBSTER J., Creolizing the Roman Provinces, American Journal of Archaeology, 105, No. 2 (2001), 209-225. (Crossref)
WELLS C., FINK R., GILLIAM J., (eds). The Excavations at Dura-Europos Conducted by Yale University and the French Academy of Inscriptions and Letters. Final Report V, Part I. The Parchments and Papyri. New Haven 1959.
WINN R. E. , Eusebius of Emesa. Church and Theology in the Mid-Fourth Century, Washington D.C., 2011. (Crossref)
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0001-9684-9743
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
