Polemika z Żydami i judaizmem w "Ad Quirinum" (liber primus) Cypriana z Kartaginy
Leszek Misiarczyk
Instytut Nauk Historycznych na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9511-6174
Abstrakt
Artykuł przedstawia krótki opis dzieła jako zbioru tekstów biblijnych skupionych wokół tematów: Prawo Mojżeszowe (ksiega I), chrystologia (księga II) i cnoty chrześcijańskie (księga III) a także ocenę wersji tekstu biblijnego, który Cyprian cytuje. Sondażowe badanie porównawcze pokazało, że Cyprian używał innej wersji tekstu biblijnego niż ta, która później stała się częścią Wulgaty Hieronima. Po drugie, dzieło Cypriana jest samodzielnym traktatem, niezależnym od Adversus Iudaeos Tertuliana, napisanym na prośbę Kwiriniusza, który stawiał sobie za cel dostarczyć adresatowi i innym chrześcijanom kartagińskim narzędzia w postaci tekstów biblijnych użytecznych w polemice z wzrastajacym prozelityzmem żydowskim. Pismo dobrze wpisuje się w kontekst historyczny polowy III wieku, kiedy to wcześniejsze dobre relacje pomiędzy chrześcijanami a Żydami w Afryce Północnej, jak to potwierdzają groby chrześcijanskie odkryte w nekropoliach żydowskich albo inskypcje łączące krzyż i menorę, zaczynają się psuć z powodu na rosnący prozelityzm żydowski i jednocześnie wzrost wspólnoty chrześcijańskiej.
Słowa kluczowe:
Cyprian z Kartaginy, Testimonia, Ad QuiriniumBibliografia
CYPRIAN, Ad Quirinium, (Testimoniorum lobri tres), ed. W. Hartl, CSEL 3,1, Vindobonae 1868, s. 33-184; tł. polskie J. Czuj, Tascjusza Cecyliusza Cypriana, „Do Kwiryna” (Świadectw trzy księgi), POK 19, Poznań 1937, 113-134.
TERTULIAN, Przeciw Żydom, tł. W. Myszor, w: Tertulian, Wybór pism II, PSP 29, Warszawa 1983, s. 182-218.
ADAMIAK S., Żydzi w Rzymskiej Afryce Północnej, Biblica et Patristica Thoruniensia 7 (2014) 97-113. (Crossref)
ALBL M. CH., „And Scripture cannot Be Broken”. Function of the Early Christians Testimonial Collections. NTSup 96, Leiden 1999. (Crossref)
AUDET J. P., L’Hypothese des Testimonia, Revue Biblique 70 (1963) 381-405.
AZIZA C., Tertullian et le judaïsme, Nice 1977.
BLUMENKRANZ B., Augustin et les Juifs, Recherches augustiniennes 1 (1958) s. 225–241. (Crossref)
BLUMENKRANZ B., Juifs et chrétiens dans le monde occidental. 430–1096, Leuven 1960.
BRAUDE W. G., Jewish Proselyting in the First Five Centuries of the Common Era: The Age of the Tannaim and Amoraim, Providence (RI) 1940.
CAMPS G., Réflexions sur l’origine des Juifs des régions nord-sahariennes, [w:] Communautés juives des marges sahariennes du Maghreb, Paris 1982, s. 57–67.
CHADWICK H., Justin Martyr’s Defence of Christianity, John Ryands Library 47 (1965) s. 275-297. (Crossref)
DECRET F., Early Christianity in North Africa, Cambridge 2011. (Crossref)
DELATTRE A. L., Gamart ou nécropole juive de Carthage, Lyon 1895.
FERRI R., Regional Differentiation and the Old Latin Bible?, Linguarum Varietas 6 (2017) s. 255-261.
FREDERIKSON P., Augustine and the Jews: A Christian Defense of Jews and Judaism, New York 2008.
FREND W. H. C., Jews and Christians in Third Century Carthage, w: Paganisme, Judaisme, Christianisme. Influences et affrontements dans le monde antique, Paris 1978.
FREZOULS E., Une synagogue juive attestée à Volubilis, w: Acta of the Fifth International Conference of Greek and Latin Epigraphy, Cambridge 1971, s. 287–293.
GEBBIA C., Le comunità giudaica nell’Africa romana antica e tardoantica, L’Africa Romana 3 (1986) 101–112.
GOODMAN M., Mission and Conversion. Proselytizing in the Religious History of the Roman Empire, Oxford 1994.
HADAS-LEBEL M., Les juifs en Afrique romaine, w: Questions d’histoire. L’Afrique romaine de 69 à 439. Romanisation et christianisation, red. B. Cabouret, Nantes 2005, s. 325–334.
HIRSCHENBERG W. Z., A History of Jews in North Africa. I. From Antiquity to the Sixteenth Century, Leyde 1974.
HORBURY W., Jewish and Christian Origins in Roman Africa, w: The Rise and Expansion of Christianity in the First Three Centuries of the Common Era, red. C.K. Rotschild, J. Schröter, Tübingen 2013, s. 51–69.
HOUGTON H. A. G., The Latin New Testament: A Guide to its Early History, Text and Manuscripts, Oxford 2016 . (Crossref)
KEDAR B., The Latin Translations, Mikra (1988) s. 299-338. (Crossref)
LE BOHEC Y., Les sources archéologiques du judaïsme africain, w: Juifs et judaïsme en Afrique du Nord, red. C. Iancu, J. M. Lassère, Montpellier 1987, s. 13–47.
LE BOHEC Y., Inscriptions juives et judaïsantes de l’Afrique romaine, Antiquités africaines, 17 (1981), s. 165–207. (Crossref)
LINDER A., La loi romaine et les Juifs d’Afrique du Nord, w: Juifs et judaïsme en Afrique du Nord, red. C. Iancu, J. M. Lassère, Montpellier 1987, s. 57–64.
LOWY S., The Confutation of Judaism in the Epistle of Barnabas, Journal of Jewish Studies 11 (1960) s. 1-33. (Crossref)
KRAFT A. R., Barnabas’ Isaiah Text and ‘The Testimony Book” Hypothesis, Journal of Biblical Literature 79 (1960) 336-350. (Crossref)
LUND J., A Synagogue at Carthage? Menorah Lamp, Journal of Roman Archeology. Supplement 8 (1995) 7–29. (Crossref)
MISIARCZYK L., Il Midrash nel Dialogo con Trifone di Giustino Martire, Płock 1999.
O’HAGAN A., Early Christian Exegesis exemplified from the Epistle of Barnabas, Australian Biblical Review 11 (1963) s. 33-40.
PRIGENT P., Les Testimonia dans le Christianisme primitive. L’Épitre de Barnabé I-XVI et ses source, Paris 1961.
QUASTEM J., Patrologia, t. I, Casale Monferrato 1980, s. 593-594.
QUISPEL G., The Discussion fo Judaic-Christianit. Additional Note, Vetera Christianorum 22 (1968) 81-93. (Crossref)
RABELLO A. M., Justinian and the Revision of Jewish Legal Status, w: The Cambridge History of Judaism, red. S. Katz, Cambridge 2006, t. 4, s. 1073–1076. (Crossref)
RENDEL HARRIS J., Testimonies, t. I, Cambridge 1916; tom II, Cambrdige 1920.
SETZER C., Jews, Jewish Christians and Judaizers in North Africa, w: Putting Body and Soul Together, red. V. Wiles, A. Brown, G. F. Snyder, Valley Forge 1997, s. 185–200.
STERN K. B., Inscribing Devotion and Death: Archeological Evidence for Jewish Populations of North Africa, Leiden–Boston 2007. (Crossref)
TREBOLLE BARRERA J., Lo Christiano e lo Judio en la Vetus Latina, El Olivo 15 (1991) 123-141.
Instytut Nauk Historycznych na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-9511-6174
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
