Geneza „dwóch Testamentów” Pisma Świętego
Janusz Królikowski
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3929-6008
Abstrakt
W codziennym języku chrześcijańskim i w teologii posługujemy się określeniami Stary i Nowy Testament w odniesieniu do dwóch części Pisma Świętego. Język ten posiada źródła biblijne, ale ukształtował się stopniowo w refleksji pierwotnego Kościoła. Wynikało to zarówno z poszukiwania przez wspólnotę chrześcijańską własnej tożsamości, jak i z faktu, że częścią tej tożsamości stawały się „nowe” Pisma. Zachodziła więc potrzeba określenia ich relacji do Pism żydowskich oraz ich specyfiki, która pozostawała pod znakiem wypełnienia tego, co stare. Artykuł zamierza pokazać, w jaki sposób narodziła się koncepcja „dwóch Testamentów” w pierwotnym Kościele.
Słowa kluczowe:
Przymierze, Pismo, Stary Testament, Nowy Testament, GenezaBibliografia
Apokryfy Starego Testamentu, oprac. i wstępy R. Rubinkiewicz, Prymasowska Seria Biblijna, Warszawa 1999.
DIOGENES LAERTIOS, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. I. Krońska, K. Leśniak, W. Olszewski, B. Kupis, Warszawa 1968.
EUSEBIUS CAESARIENSIS, Historia ecclesistica, ŹMT 70 [tekst grecki i polski, tłum. A. Caba na podst. tłum. A. Lisieckiego, oprac. H. Pietras, Kraków 2013 (Źródła Myśli Teologicznej, 70).
FLAWIUSZ FILOSTRATOS, Żywot Apoloniusza z Tiany, tłum. I. Kania, przedmowa M. Dzielska, Kraków 1997.
IRENAEUS, Adversus haereses III, Ed. A. Rousseau – L. Doutreleau, t. 2: Livre III, SCh 211, Paris 1974., tł. J. Brylowski, Adversus haereses, Pelplin 2018.
JÓZEF FLAWIUSZ, Dawne dzieje Izraela. »Antiquitates Iudaicae«, tłum. Z. Kubiak, J. Radożycki, Poznań–Warszawa–Lublin 1962.
CLEMENS ALEXANDRINUS, Stromata, PG 8, 685-1380, tł. J. Niemirska-Pliszczyńska: Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, t. 1-2, Warszawa 1994.
RUFINUS, Apologia in Sanctum Hieronymum: PL 21, 541-624.
TERTULLIANUS, Adversus Marcionem, ed. Ae. Kroymann, CCL 1, Turnholti 1954, 441-726; tł. S. Ryznar, Tertulian, Przeciw Marcjonowi, PSP 58, Warszawa 1994.
BECKER O., Alleanza, w: Dizionario dei concetti biblici del Nuovo Testamento, a cura di L. Coenen, E. Beyreuther, H. Bietenhard, Bologna 19894, 66-72.
BEHM J., διαϑήκη, w: Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament, hrsg. G. Kittel, Stuttgart 1935, 106-137.
BOULLUEC A. LE, De l’usage de titres «néotestamentaires» chez Clément d’Alexandrie, w: La formation des canons scripuraires, éd. M. Tardieu, Paris 1993, 191-202.
BOULLUEC A. LE, Le problème de l’extension du Canon des Écritures aux premiers siec les, „Recherches de Science Religieuse” 92 (2004) 45-87. (Crossref)
CALTABIANO M., Litterarum lumen. Ambienti culturali e libri tra il IV e il V secolo, Roma 1996.
CHARLESWORTH J. H., Pseudoepigrafy, w: Encyklopedia biblijna, red. P. J. Achtemeier, Warszawa 1999, 1028-1029 (Prymasowska Seria Biblijna).
DĄBROWA E., Czy Statuty Królewskie (11QTemple) zawierają aluzje historyczne?, w: Qumran. Pomiędzy Starym i Nowym Testamentem, red. H. Drawnel, A. Piwowar, Lublin 2009, 105-114 (Analecta Biblica Lublinensia, 2).
DORIVAL G., L’apport des pères de l’Église à la clôture du Canon de l’Ancient Testament, w: The Biblical Canons, ed. J.-M. Auwers, H. J. de Jonge, Leuven 2003, 81-110.
DUPONT J., Le Discours de Millet. Testament pastoral de Saint Paul, Paris 1962.
FREEMAN CH., La fine del pensiero occidentale. Il sorgere della fede e il crollo della ragione, Milano 2016 (tytuł oryginału: The closing of the Western Mind).
GARGANO G. I., Clemente e Origene nella Chiesa cristiana alessandrina. Estaraneità, dialogo o inculturazione?, Cinisello Balsamo 2011.
JANKOWSKI A., Biblijna teologia przymierza, Kraków 1997.
KINZIG W., Καινὴ διαϑήκη. The Title of the New Testament in the Second and Third Centuries, „Journal of Theological Studies” 45 (1994) 519-544. (Crossref)
KRÓLIKOWSKI J., Jak powstała Wulgata i któremu tekstowi Pisma Świętego przysługuje to miano?, „Tarnowskie Studia Teologiczne” 36 (2017) nr 1, 5-20. (Crossref)
LESZCZYŃSKI R. M., Meliton z Sardes, w: EK XII, 505-506.
MALINA A., Czy Nowy Testament mógłby powstać bez Septuaginty?, „Tarnowskie Studia Teologiczne” 35 (2016) nr 1, 147-170.
MORLET S., Les chrétiens et la culture. Conversion d’un concept (Ier-VIe siècle), Paris 2016.
PACIOREK A., Drugi List do Koryntian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2017 (Nowy Komentarz Biblijny, Nowy Testament VIII).
PAUL A., Les diverses dénominations de la Bible, „Recherches de Science Religieuse” 83 (1995) 373-402.
RATZINGER J., Lud i dom Boży w nauce św. Augustyna o Kościele. Rozprawa doktorska oraz inne opracowania nauki Augustyna i teologii ojców Kościoła, tłum. W. Szymona, Lublin 2014 (Opera omnia, I).
SÆBØ M., Church and Synagogue as the Respective Matrix of teh Development of an Authoritative Bible Interpretation. An Epilogue, w: Hebrew Bible / Old Testament. The History of Its Interpretation, Vol. I: From the Beginnings to the Middle Ages (Until 1300), Part 1: Antiquity, ed. M. Sæbø, Göttingen 1996, 731-745. (Crossref)
SIRAGO V. A., L’uomo del IV secolo, Napoli 1989.
TREMOLADA P., «Bisogna che si compiono tutte le cose scritte su di me nella legge di Mosè, nei profeti e nei Salmi» (Lc 24,44). Il compimento „canonistico-cristologico” delle Scritture in Lc-At, w: Rivisitare il compimento. Le Scritture d’Israele e la loro normatività secondo il Nuovo Testamento. Atti del VI Seminario biblico di Teologia del Libro, 22 marzo 2005, Facoltà Teologica dell’Italia Settentrionale, a cura di S. Romanello, R. Vignolo, Milano 2006, 41-73.
VIGINI G., Il libro cristiano nella storia della cultura, vol. 1: Dal I al VI secolo, Milano 2015.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-3929-6008
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
