Wspólne cechy zwierząt i ludzi w dwunastej księdze "Etymologii" Izydora z Sewilli
Leszek Stanisław Wojciechowski
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin, Polska , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6024-0127
Abstrakt
Dwunasta księga „Etymologii” jest, jak wiemy, poświęcona opisom zwierząt (podzielonych na osiem grup). Isidor z Sewilli, opierając się na wcześniejszych relacjach, czerpał z tych źródeł najważniejsze elementy charakteryzujące poszczególne stworzenia. Dwunasta księga zbiera i niejako kumuluje starożytne i wczesnochrześcijańskie poglądy na temat naturalnych kształtów ciała, sposobów zachowania i reakcji zwierząt. Podczas prezentacji niektórych z nich biskup Sewilli wyraźnie wyakcentował te ich cechy – przedstawione w dostępnych mu źródłach – które w jego interpretacji były bądź wspólne dla ludzi i zwierząt, bądź też były podobne do cech ludzkich. Izydor pokazał w ten sposób wiele cech ze sfery psycho-mentalnej i moralnej u takich zwierząt jak: bos, canis, delfinus, elephantus, equus, formica, iricius, leo, serpens i simia. W mniejszym zaś stopniu wskazywał na podobieństwo cech somatycznych u ludzi i ptaków (coturnix, pica, psittacus) oraz na analogie w życiu „społecznym” ludzi, owadów i ptaków (apis, ciconia). Wydaje się, że zwracanie uwagi na cechy wspólne zwierząt, owadów i ludzi było ważnym elementem w Izydorowym postrzeganiu świata zwierząt. Jest to również jedna ze szczególnych cech jego szeroko rozumianej antropologii.
Słowa kluczowe:
zwierzęta, człowiek, Etymologie, Izydor z Sewilli, cechyBibliografia
Collison R., Encyclopaedias: their History throughout the Ages, New York – London 1964.
Congar Y. - M. J., Le thème de Dieu – Créateur et les explications de l’Hexaméron dans la tradition chrétienne, w: L’Homme devant Dieu. Melanges H. de Lubac, t. 1, Paris 1963, 215–222.
Druce G. C., The Elephant in Medieval Legend and Art, „The Archeological Journal” 76 (1919) 1-73. (Crossref)
Encyclopaedism from Antiquity to the Renaissance, red. J. König, G. Woolf, Cambridge 2013.
Fontaine J., Isidore de Séville. Genèse et originalité de la culture hispanique au temps des Wisigots, Turnhout 2000. (Crossref)
Guardini R., Koniec czasów nowożytnych. Świat i osoba. Wolność, łaska, los, tł. Z. Włodkowa, M. Turowicz, J. Bronowicz, Kraków 1969.
Ingelbert H., Interpretatio Christiana. Les mutations des savoirs (cosmographie, géographie, etnographie, histoire) dans l’Antiquité chretienne, 30-630 après J.C., Collection des Études Augustiniennes. Série Antiquité 166, Paris 2001.
Kochanek P. La fisiologia dell’„Esamerone” di San Basilio, Roma 1992.
Krynicka T., „Hexaemeron” Ambrożego z Mediolanu jako źródło do XVII księgi „Etymologii” Izydora z Sewilli, "Vox Patrum" 48 (2005) 125-138. (Crossref)
Krynicka T., Izydor z Sewilli jako mistrz kompilacji: organizacja materiału w „Etymologiach” na przykładzie XVII księgi „De agricultura”, "Vox Patrum" 49 (2006) 319-333. (Crossref)
Krynicka T., Świat roślin w XVII księdze „Etymologii” Izydora z Sewilli, Lublin 2007.
L’Animal dans l’Antiquité, red. B. Cassin, J.-L. Labarrière, G. Romeyer Dherbey, Bibliothèque d’histoire de la philosophie. Nouvelle serie, Paris 1997.
Ledzińska A., Gramatyka wobec sztuk wyzwolonych w pismach Izydora z Sewilli, origo et fundamentum liberalium litterarum, Kraków 2014.
Lhermitte J. - F., L’Animal vertueux dans la philosophie antique à l’époque impériale, Kaïnon – Anthropologie de la Pensée Ancienne 2, Paris 2015.
Majewski P., Struktura „Etymologii” Izydora z Sewilli, w: tenże, Tekstualizacja doświadczenia, Warszawa 2015, 205-225.
Morta K., Świat egzotycznych zwierząt u Solinusa, Wrocław 2004.
Morta K., Z badań nad źródłami opisów zwierząt u Solinusa, w: Classica Wratislaviensia, t. 27, red. L. Stankiewicz, Acta Universitatis Wratislaviensis 2972, Wrocław 2007.
Naas V., Le projet encyclopédique de Pline l’Ancien, Collection de l’École Française de Rome 303, Rome 2002.
Nuyen F., L’Évolution de la psychologie d’Aristote, Aristote. Traduction et Études, Louvain 1973.
Ribémont B., De natura rerum. Études sur les encyclopédies médiévales, Orleans 1995.
Ribémont B., Les origines des encyclopédies médiévales. D’Isidore de Séville aux Carolingiens, Nouvelle Bibliothèque du Moyen Âge, Paris 2001.
Robins F.E., The Hexaemeral Literature. A Study of the Greek and Latin Commentaries on Genesis, Chicago 1912.
Starowieyski M., Obraz literatury klasycznej pogańskiej w dziełach Izydora z Sewilli, „Meander” 30 (1975) z. 1, 19-35.
Walter H., Die „Collectanea rerum memorabilium” des C. Julius Solinus. Ihre Enstehung und die Echtheit ihrer Zweitfassung, Hermes. Einzelschriften 22, Wiesbaden 1969.
Zucker A., Aristote et les classifications zoologiques, Aristote. Traduction et Études, Louvain-La-Neuve 2005.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin, Polska https://orcid.org/0000-0001-6024-0127
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
