Synody w Afryce Prokonsularnej III wieku jako przejaw kolegialności biskupów w świetle Kanonów synodalnych i Listów św. Cypriana z Kartaginy
Stanisław Strękowski
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9998-8554
Abstrakt
W połowie III wieku biskupem Kartaginy w Afryce prokonsularnej został wybrany Thascius Caecilius Cyprianus, człowiek zamożny i wykształcony. W czasie prześladowań zarządzonych przez cesarza Decjusza wiara wielu osób została poddana ciężkiej próbie. We wspólnocie chrześcijan powstały podziały na tle dyscyplinarnym i administracyjnym. Św. Cyprian odwołał się do starej tradycji pielęgnowanej nie tylko w Kościele Afryki prokonsularnej, lecz także w innych prowincjach Kościoła powszechnego, którym było zwoływanie synodów w celu wspólnego rozwiązywania powstałych problemów duszpasterskich. W czasach zasiadania na stolicy biskupiej w Kartaginie w sumie zostało zwołanych 7 synodów, których uczestnicy zajęli swoje stanowisko wobec schizm Felicissimusa i Nowacjana oraz w sprawie powrotu do wspólnoty kościelnej osób, które uległy nakazom edyktu Decjusza dokonując ofiar bałwochwalczych, ważności chrztu udzielanego przez heretyków oraz chrztu dzieci. Niniejsze opracowanie jest próbą ukazania ważnej roli synodów kształtowaniu kolegialności biskupów w Afryce prokonsularnej w połowie III wieku w kontekście troski o jedność Kościoła. Lecz z drugiej strony ukazuje prawdę, że nie wszystkie uchwały synodów w Kartaginie współtworzyły doktrynę Kościoła.
Słowa kluczowe:
biskup, synod, Cyprian z Kartaginy, Afryka Rzymska, kanonBibliografia
Thacius Caecilius Cyprianus, Opera omnia, (ed.) G. Hertel, CSEL 3, pars 1-2, Vindobonae 1868-1871.
Funk, F. X. , Patres apostolici, 2 vol.,Tübingen 1901.
Baron A., Pietras H., (red.), Acta Synodalia ann. 50-381, Kraków 2006.
Św. Cyprian, Listy, tł. pol., W. Szołdrski, PSP 1, Warszawa 1969.
Starowieyski M., (red.), Pierwsi świadkowie, BOK 10, Kraków 1998.
Bévenot M., Cyprian's Platform in the Rebaptism Controversy, „Heythrop Journal” 19 (1978), 123-142. (Crossref)
Bévenot M.. ‘‘Primus Petro Datur’’: St. Cyprian on the Papacy, „Journal of Theological Studies” 5 (1954), 19–35. (Crossref)
Bévenot M., The Sacrament of Penance and St. Cyprian's „De Lapsis”, „Theological Studies” 16 (1955), 175-213. (Crossref)
Berardi C. C., La persecuzione di Decio negli scritti di Cipriano, „Auctores nostri” 1 (2004), 41-60.
Bobertz Ch. A., The historical context of Cyprian’s “De Unitate”, „The Journal of Theological Studies” 41(1990), nr 1, 107-111. (Crossref)
M. Bogucki, Problemy duszpasterskie w listach św. Cypriana, „Studia Theologica Varsaviensia” 9 (1971) nr 1, 191-224.
Burns J. P., On Rebaptism: Social Organization in the Third Century Church, „Journal of Early Christian Studies” 1 (1993), 367-403. (Crossref)
Clarke W. G., Cyprian’s Epistle 64 and the Kissing of Feet in Baptism, „Harvard Theological Review” 66 (1973), nr 1, 147-152. (Crossref)
Chłopowiec M., Aspekty historyczne w rozwoju teologii pokuty okresu patrystycznego do św. Cypriana, „Teologia i Moralność” 3 (2008), 191-207.
Czyżewski B., Postawa św. Cypriana wobec Apostatów na podstawie jego Listów, „Studia Gnesnensia” 17 (2003), 185-202.
Danielou J., Marrou H. I., Historia Kościoła, t. 1, tł. pol. M. Tarnowska, Warszawa 1986.
Dołganiszewska E., Extra Ecclesiam nulla salus – Cypriana z Kartaginy myśl o Kościele, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 14 (2006), nr 1, 141-157.
Drogosz M., Cyprian, biskup Kartaginy wobec swojego kleru (w świetle jego Listów), „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 18 (1985), 149-167.
Dunn G. D., The Carthaginian Synod of 251: Cyprian’s Model of Pastoral Ministry, w: I concili della cristianità occidentale secoli III–V (XXX incontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma 3–5 maggio 2001), Roma 2002, 235–257.
G. D. Dunn, Cyprian of Carthage and the Episcopal Synod of late 254, „Revue des Ėtudes Augustiniennes”, 48 (2002), 229-247. (Crossref)
Dunn G. D., Heresy and schism according Cyprian of Carthage, „Journal of Theological Studies”, 55 (2004), nr 2, 551-574. (Crossref)
Dunn G. D., Cyprian and His Collegae: Patronage and the Episcopal Synod of 252, „Journal of Religious History” 27 (2003), nr 1, 1-13. (Crossref)
Dunn G. D., Validity of Baptism and Ordination in the African Response to the ‘Rebaptism’ Crisis: Cyprian of Carthage’s Synod of Spring 256, „Theological Studies” 67 (2006), 257-274. (Crossref)
Fischer J. A., Das Konzil zu Karthago im Mai 252, „Annuarium Historiae Conciliorum” 13 (1981), 1-11.
Fischer J. A., Das Konzil zu Karthago im Frühjahr 253, „Annuarium Historiae Conciliorum” 13 (1981), 12-26.
Fischer J. A., Das Konzil zu Karthago im Jahr 255, „Annuarium Historiae Conciliorum” 14 (1982), 227-240.
Fischer J. A., Das Konzil zu Karthago im Frühjahr 256, „Annuarium Historiae Conciliorum” 15 (1983), 1-14.
Grattarola P., Il problema dei lapsi fra Roma e Cartagine, „Rivista di storia della Chiesa in italia” 38 (1984), 1-26.
Grzywaczewski J., The validity of the baptism of heretics according to Cyprian of Carthage, pope Stephan and Firmilian of Caesarea, „Vox Patrum” 63 (2015), 95-112. (Crossref)
H. G. Hall, The Versions of Cyprian’s De Unitate 4-5: Bevenot’s Dating Revisited, „Journal of Theological Studies” 55(2004) nr 1, 138-146. (Crossref)
Keresztes P., Two Edicts of the Emperor Valerian, „Vigiliae Christianae” 29 (1975) nr 2, 81-95. (Crossref)
Kieling M., Kościół wobec idolatrii na podstawie dokumentów Synodów w latach 50-381, „Vox Patrum” 55 (2010), 276-292. (Crossref)
Knipping J. R., The libelli of the Decian persecution, „Harvard Theological Review” 16 (1923), 345-390. (Crossref)
Koch H., Cyprian und der Romische Primat, „Texte und Untersuchungen” 35 (1910), 158-169.
de Labriolle P. Ch., La crise montaniste, Paris 1913.
Mattei P., L’ecclésiologie de saint Cyprien. Structures et situation historique, „Connaissance des Pères de l’Église” 96 (2004), 15-27.
Mattei P., Les frontières de l’Église selon la première tradition africaine (Tertullien, Cyprien, Anonyme De rebaptismate), „Revue des Sciences Religieuses” 81 (2007), 27-47. (Crossref)
Misiarczyk L., Sprusiński P., Warunki powrotu lapsi do wspólnoty kościelnej według Cypriana z Kartaginy, „Studia Płockie” 40 (2012), 27-48.
Myszor W., Zagadnienie herezji w listach św. Cypriana, „Studia Theologica Varsaviensia” 9 (1971) nr 1, 147-190.
Pastuszko M., Dzieci jako podmiot chrztu, „Prawo Kanoniczne: Kwartalnik prawno-historyczny” 22 (1979), z. 1-2, 93-129. (Crossref)
Pietras H., Jeden chrzest na odpuszczenie grzechów - próba zrozumienia świadectw patrystycznych, w: J. Naumowicz (red.), Kościół, świat i zbawienie we wczesnym chrześcijaństwie, Warszawa 2004, 179-193.
Powell L. D., Tertullianists and Cataphrygians, „Vigiliae Christianae” 29 (1975) nr 1, 33-54. (Crossref)
Rives J. B., The Decree of Decius and the religion of empire, „Journal of Roman Studies” 89 (1999), 135-154. (Crossref)
Roldanus J., No Easy Reconciliation: St. Cyprian on Conditions for Re-integration of the Lapsed, „Journal of Theology for Southern Africa” 92 (1995), 23-31.
Shuve K., Cyprian of Carthage’s Writings from the Rebaptism Controversy: Two Revisionary Proposals Reconsidered, „Journal of Theological Studies” 61 (2010) nr 2, 627-643. (Crossref)
Słomka J., Chrzest i pokuta w Kościele starożytnym. Antologia tekstów I-III w., Kraków 2004.
Słomka J., Nowe proroctwo. Historia i doktryna montanizmu, Katowice 2007.
Sroka S., Nauka św. Cypriana o miłosierdziu chrześcijańskim, Tarnów 1939.
Szram M., Nowacjanie, w: Encyklopedia Katolicka. t. 14. Lublin 2010, k. 26.
Taylor J. H., St. Cyprian and the reconciliation of apostates, „Theological Studies” 3 (1942), nr 1, 27-46. (Crossref)
Wysocki M., Przebaczenie w pismach św. Cypriana z Kartaginy, „Verbum Vitae” 18 (2010), 187-211. (Crossref)
Wysocki M., Model doskonałego chrześcijanina w pismach św. Cypriana z Kartaginy,"Vox Patrum" 55 (2010), 699-720. (Crossref)
Wysocki M., Eschatologiczna nagroda w pismach św. Cypriana, ”Roczniki Historii Kościoła” 56 (2009) t. 1, 33-48.
Zmire P., Recherches sur la collégialité épiscopale dans l'Église d'Afrique, „Recherches Augustiniennes” 1 (1971), 3-72. (Crossref)
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa https://orcid.org/0000-0001-9998-8554
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
