Model kobiety w "Vita S. Pauli monachi Thebaei" św. Hieronima
Bazyli Degórski
Papieski Uniwersytet św. Tomasza z Akwinu "Angelicum", Rzym , Włochyhttps://orcid.org/0000-0003-1997-2769
Abstrakt
W starożytnym piśmiennictwie monastycznym postaci kobiece jawią się raczej rzadko i to w sposób ściśle zamierzony przez autorów. Z zasady obecność kobiety nie jest tu miłe widziana; chyba że mamy tu do czynienia z jakąś grzesznicą, którą należy nawrócić na drogę cnoty, względnie z niewiastami pobożnymi, które proszą mnicha o cud lub zachęcają do bogobojności. Typem jest tu figura siostry ascety, a to zgodnie z wzorcem podanym przez Vita S. Antonii św. Atanazego Aleksandryjskiego. Św. Hieronim w Vita S. Pauli Primi Eremitae monachi Thebaei, w swym pierwszym i młodzieńczym dziele, postępuje właśnie za tym klasycznym kanonem zapoczątkowanym przez Atanazjańskie dzieło. Później jednak, w Vita S. Hilarionis (i jeszcze bardziej w Vita S. Malchi monachi captivi), Hieronim odejdzie on niego i wprowadzi weń innowację zakotwiczoną w jego własne, bogate życie mnisze. W Vita S. Pauli Primi Eremitae monachi Thebaei kobieta ukazana została poprzez trzy negatywne postaci: ladacznica – narzędzie torturowania męczennika; królowa Kleopatra – rozwiązła poganka wiodąca życie moralnie naganne; siostra samego św. Pawła Tebańskiego – krucha moralnie, niewolniczo poddana okrutnemu i zachłannemu mężowi, kobieta bez wyrazistej osobowości. Kobiety są tu więc zawsze przedstawione jako “zło”, które jawi się w życiu mnicha-ascety. Czy wówczas, gdy jest to kusicielka do złego (napastująca męczennika ladacznica), czy wtedy, gdy jawi się jako postać historyczna (Kleopatra), czy jako członek rodziny (siostra św. Pawła), należy zawsze unikać jej obecności.
Słowa kluczowe:
Hieronim, monastycyzm, Paweł z Teb, kobietaBibliografia
APULEIUS LUCIUS MADAURENSIS, Metamorphoses sive asinus aureus, in: http://www.thelatinlibrary.com/apuleius.html (consultato il 4 XI 2019).
CICERO MARCUS TULLIUS, De divinatione, in: M. TULLI CICERONIS, Scripta quae manserunt omnia, ed. W. Ax, fasc. 46: De divinatione. De fato. Timaeus, Stuttgart 1977.
CICERO MARCUS TULLIUS, In C. Verrem, actio secunda, in: http://www.thelatinlibrary.com/cicero/ver.shtml (consultato il 4 XI 2019).
CICERO MARCUS TULLIUS, Pro Aulo Cluentio Habito, in: https://la.wikisource.org/wiki/Pro_Aulo_Cluentio_Habito (consultato il 4 XI 2019).
DIOGENES LAERTIUS, Vitae philosophorum, ed. T. Dorandi, Diogenes Laertius. Lives of Eminent Philosophers, Cambridge Classical Texts and Commentaries 50, Cambridge 2013.
FLORUS PUBLIUS ANNIUS, Epitome rerum Romanarum, sive epitome de Tito Livio bellorum omnium annorum, in: VELLEIUS PATERCULUS ET FLORUS, Histoire romaine: traduction nouvelle, ed. P. Hainsselin – H. Watelet, Paris 1931 (testo latino e traduzione francese).
SALLUSTIUS GAIUS CRISPUS, De Catilinae coniuratione, in: SALLUSTIO, De Catilinae coniuratione, ed. E. Malcovati, Scrittori latini commentati, Torino 19714.
SENECA LUCIUS ANNAEUS, Phoenissae (Thebais), in: L. ANNAEI SENECAE, Tragoediae, ed. O. Zwierlein, Oxford Classical Texts, Oxford 1986. (Crossref)
VALERIUS MAXIMUS, Factorum ac dictorum memorabilium libri, ed. J. Briscoe, Valerii Maximi facta et dicta memorabilia, I-II, Stuttgart 1998. (Crossref)
VERGILIUS PUBLIUS MARO, Aeneidos, in: VIRGILE, Énéide, ed. J. Perret, Les Belles Lettres, Paris 1977.
VERGILIUS PUBLIUS MARO, Georgica, in: P. VERGILIUS MARO, Bucolica et Georgica, ed. G.B Conte – S. Ottaviano, Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana (Bibliotheca Teubneriana 2011), Berlin 2013. (Crossref)
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, De institutione virginis, PL 16, 319-348.
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, De virginibus, ad Marcellinam sororem, libri tres, PL 16, 197-232.
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, De virginitate, PL 16, 279-316.
AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Exhortatio virginitatis, PL 16, 351-380.
ATHANASIUS ALEXANDRINUS, Vita S. Antonii, PG 26, 837-976; ed. M.G.J.M. Bartelink, SCh 400, Paris 2004.
CYPRIANUS CARTHAGINENSIS, De habitu virginum, PL 4, 440-464.
CYPRIANUS CARTHAGINENSIS, Epistulae, PL 4, 191-438.
HIERONYMUS STRIDONENSIS, Adversus Helvidium de perpetua virginitate Beatae Mariae Virginis, PL 23, 193-21.
HIERONYMUS STRIDONENSIS, Epistulae, ed I. Hilberg, CSEL 54-56, Vindobonae 1910-1918.
HIERONYMUS STRIDONENSIS, Vita S. Pauli Primi Eremitae, Monachi Thebaei, in: Hieronymi historica et hagiographica. Vita Beati Pauli monachi Thebaei. Vita Hilarionis. Vita Malchi monachi captivi. Epistula praefatoria in Chronicis Eusebii Caesariensis. Chronicorum Eusebii Caesariensis continuatio. De viris inlustribus. In Regulae S. Pachomii versionem praefatio || Girolamo. Opere storiche e agiografiche. Vita di san Paolo, eremita di Tebe. Vita di Ilarione. Vita di Malco, l’eremita prigioniero. Prefazione alla traduzione delle Cronache di Eusebio di Cesarea. Continuazione delle Cronache di Eusebio di Cesarea. Gli uomini illustri. Prefazione alla traduzione della Regola di Pacomio, Hieronymi opera 15 || Opere di Girolamo 15, ed. B. Degórski, Roma 2014, 72-115.
HIERONYMUS STRIDONENSIS, Vita S. Hilarionis, in: Hieronymi historica et hagiographica, 116-181.
HIERONYMUS STRIDONENSIS, Vita S. Malchi monachi captivi, in: Hieronymi historica et hagiographica, 182-207.
JOHANNES CHRYSOSTOMUS, Contra eos qui subintroductas habeant virgines; Quod regulares feminae viris cohabitare non debeant, PG 47, 495-532; edizione critica in: SAINT JEAN CHRYSOSTOME, Les cohabitations suspectes. Comment observer la virginité, par J. Dumortier, Nouvelle collection de textes et documents, Paris 1955.
TERTULLIANUS CARTHAGINENSIS, Apologeticum, ed. E. Dekkers, CCL 1, Turnholti 1954, 85-171.
TERTULLIANUS CARTHAGINENSIS, De exhortatione castitatis, PL 2, 913-930.
TERTULLIANUS CARTHAGINENSIS, Liber ad amicum philosophum, CCL 2, 1336.
ACHELIS H., Virgines Subintroductae. Ein Beitrag zum VII Kapitel des I. Korintherbriefs, Leipzig 1902.
CIARLO D., Giovanni Crisostomo. Le coabitazioni, Collana di Testi Patristici 254, Roma 2018.
DEGÓRSKI B., Gli epiloghi delle Vitae monastiche del IV secolo: fra retorica e teologia, in: La narrativa cristiana antica: codici narrativi, strutture formali e schemi retorici. XXIII Incontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma, 5-7 maggio 1994, Istituto Patristico “Augustinianum”, SEA 50, Roma 1995, 193-209.
DEGÓRSKI B., Epilogi “Żywotów” mnichów IV wieku – retoryka i teologia, DPa 7 (1994) 105-121.
DEGÓRSKI B., Św. Hieronim. Listy do Eustochium. Listy 22, 31, 108, ŹM 33, Tyniec – Kraków 2004.
DEGÓRSKI B., La natura del deserto nelle Vitae di san Girolamo, in: La cultura scientifico-naturalistica nei Padri della Chiesa (I-V sec.). XXXV Incontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma, 4-6 maggio 2006, SEA 101, Roma 2007, 549-578.
DEGÓRSKI B., Zakończenia Hieronimowych Vitae Patrum: Pauli, Hilarionis et Malchi – klucz do właściwego zrozumienia całości tych dzieł, DPa 23 (2014) 5-22.
GIANNARELLI E., La tipologia femminile nella biografia e nell’autobiografia cristiana del IV secolo, Studi Storici 127, Roma 1980.
HAMBLENNE P., Traces de biographies grecques «païennes» dans la «Vita Pauli» de Jérôme?, in: Cristianesimo Latino e cultura Greca sino al sec. IV. XXI Incontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma, 7-9 maggio 1992, SEA 42, Roma 1993, 211-234.
LABRIOLLE P. DE, Vie de Paul de Thèbes et Vie d’Hilarion, par saint Jérôme, Science et Religion. Études pour le temps présent 436, Paris 1907.
LIZZI R., Monaci, mendicanti e donne nella geografia monastica di alcune regioni orientali, “Atti dell’Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti” 140 (1981-1982) 341-355.
MIRRI L., La vita ascetica femminile in san Girolamo [Tesi dottorale presso la Facoltà Teologica della Pontificia Università S. Tommaso d’Aquino], Roma 1992.
MIRRI L., La dolcezza nella lotta. Donne e ascesi secondo Girolamo, Comunità di Bose – Magnano 1996.
SUSO F., ’Aggelikoj b…oj. Aschendorffsche Velargsbuchhandlung, Münster Westfalen 1964.
TIBILETTI C., Un opuscolo perduto di Tertulliano: Ad amicum philosophum, Torino 1961.
WEINGARTEN G.W.H., Der Ursprung des Mönchtums im nachconstantinischen Zeitalter, ZKG 1 (1877) 1-35 e 545-574.
Papieski Uniwersytet św. Tomasza z Akwinu "Angelicum", Rzym https://orcid.org/0000-0003-1997-2769
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
