Cesarzowa Eudoksja w świetle "Historii kościelnych" piątego wieku
Abstrakt
Na ogół zasadniczą rolę w sporze Jana Chryzostoma z dworem cesarskim przypisuje się cesarzowej Eudoksji, winiąc ją za jego wygnanie. W jaki sposób postępowanie cesarzowej oceniali piszący w pierwszej połowie V wieku autorzy Historii kościelnych? Pierwszy z nich, Filostorgiusz wyraźnie zasugerował, że chociaż początkowo status Eudoksji na dworze cesarskim nie był silny z powodu jej barbarzyńskiego pochodzenia, cesarzowa używająca swej kobiecości, jak potężnej broni, nie tylko potrafiła się obronić, ale także umocniła swoją pozycję w środowisku dworskim, pogrążając przeciwników w całkowitej bezsilności. Jeśli chodzi o Teodoreta, historyk ów odmówił ujawnienia imion winnych tragicznego losu Jana Chryzostoma. Nie przypisywał też umyślnej winy cesarskiej parze, uznając ich przewinienie za nieświadome. Zasugerował jednak, że wpływ Eudoksji na cesarski dwór był tak duży, że gdyby chciała, mogłaby doprowadzić do powrotu Jana z wygnania. W przypadku Sokratesa i Sozomena, obaj historycy, choć różnili się oceną Jana Chryzostoma, wykazali niezwykłą zbieżność poglądów w przypadku cesarzowej Eudoksji. Obaj opisali władczynię z wyraźną powściągliwością, wskazując na jej wielką emocjonalność, ale odpowiedzialność za konflikt z Janem składali na wrogów biskupa, podżegających przeciwko niemu cesarzową.
Słowa kluczowe:
cesarzowa, Eudoksja, Historie kościelne, Jan ChryzostomBibliografia
Ioannes Chrysostomos, Epistula ad Innocentium papam, in: Palladios, Dialogue sur la vie de Jean Chrysostome, t. 2, ed. A.-M. Malingrey – Ph. Leclerque, Paris 1988, p. 68-95.
Ioannes Chrysostomos, In decollationem Iochannis, PG 59, 485-490.
Marcus Diaconus, Vita Porphyrii, transl. H. Grégoire – M.-A. Kugener, Marc le Diacre, Vie de Porphyre évéque de Gaza, Paris 1930.
Martyrius Antiochenus, Oratio funebris in laudem sancti Iohannis Chrysostomi, ed. M. Wallraff – C. Ricci, BHG 871, Spoleto 2007.
Palladius, Dialogus de vita s. Iochannis Chrysostomi, t. 1, ed. A.-M. Malingrey, Sources Chrétiennes 341, Paris 1988.
Philostorgius, Historia ecclesiastica, ed. I. Bidez – F. Winkelmann, Die Griechischen Christlichen Schriftseller 21, Berlin 1981, transl. Philostorgios, Kirchengeschichte, v. 1, ed. B. Bleckmann – M. Stein, Paderborn 2015.
Photius, Bibliotheca, t. 1, ed. R. Henry, Paris 1959.
Socrates, Historia ecclesiastica, ed. G.C. Hansen, Die Griechischen Christlichen Schriftseller, Neue Folge 1, Berlin 1995.
Sozomenus, Historia ecclesiastica, ed. I. Bidez – G.Ch. Hansen, Die Griechischen Christlichen Schriftseller, Neue Folge 4, Berlin 1995.
Theodoretus, Historia ecclesiastica, w: Theodoret, Kirchengeschichte, ed. L. Parmentier – G.Ch. Hansen, Berlin – New York 2009.
Zosimus, Historia nova, t. I-III, ed. F. Paschoud, Paris 1979-2000.
Andrade N., The Processions of John Chrysostom and the Contested Spaces of Constantinople, JECS 18 (2010) p. 161-189. (Crossref)
Argov E.I., Giving the Heretic a Voice: Philostorgius of Borissus and Greek ecclesiastical historiography, “Athenaeum” 89 (2001) p. 497-524.
Aubineau M., Un traité inédit de christologie de Sévérien de Gabala “in Centurionem et contra Manichaeos et Apollinaristas”. Exploitation par Sévère d’Antioche (519) et le synode de latran (649), Cahiers d’Orientalisme 5, Genève 1983, p. 11-24.
Barnes T.D., The Baptism of Theodose II, StPatr 19 (1989) p. 8-12.
Baur Ch., Der heilige Johannes Chrysostomus und seine Zeit, v. 2, Munich 1930.
Bralewski S., Rozbieżności w ocenie Jana Chryzostoma w relacjach Sokratesa i Hermiasza Sozomena, in: Cesarstwo Bizantyńskie. Dzieje, religia, kultura. Studia ofiarowane Profesorowi Waldemarowi Ceranowi przez uczniów na 70-lecie Jego urodzin, ed. P. Krupczyński – M.J. Leszka, Łask – Łódź 2006, p. 9-24.
Brottier L., L’impératrice Eudoxie et ses enfants, RevSR 70 (1996) p. 313-332. (Crossref)
Dagron G., Naissance d’une capitale. Constantinople et ses institutions de 330 à 451, Paris 1974.
Filipczak P., Prefekci Konstantynopola wobec niepokojów społecznych związanych z wygnaniem Jana Chryzostoma (403 i 404 r.), “Acta Universitatis Lodziensis, Follia Historica” 87 (2011) p. 57-62.
Grégoire H. – Kugener M.A., Quand est né l’empereur Théodose II?, “Byzantion” 4 (1927-1928) p. 337-348.
Gregory T.E., Zosimus 5, 23 and the People of Constantinople, “Byzantion” 43 (1973) p. 61-83.
Holum K.G., Theodosian Empress. Women and Imperial Dominion in Late Antiquity, Berkeley – Los Angeles 1982.
Ilski K., Sprowadzenie relikwii Jana Chryzostoma do Konstantynopola, in: Czasy Jana Chryzostoma i jego pasterska pedagogia, ed. N. Widok, Opole 2008, p. 137-152.
Jacobs A.S., Epiphanius of Cyprus: A Cultural Biography of Late Antiquity, Oakland 2016. (Crossref)
Kelly J.N.D., Złote usta. Jan Chryzostom – asceta, kaznodzieja, biskup, transl. K. Krakowczyk, Bydgoszcz 2001.
Leppin H., The Church Historians (I): Socrates, Sozomenus, and Theodoretus, in: Greek and Roman historiography in late antiquity: fourth to sixth century A.D., ed. G. Marasco, Leiden – Boston 2003, p. 219-256. (Crossref)
Leppin H., Von Constantin dem Grossen zu Theodosius II. Das christliche Kaisertum bei den Kirchenhistorikern Socrates, Sozomenus und Theodoret, Göttingen 1996. (Crossref)
Liebeschuetz J.H.W.G., Barbarians and Bishops. Army, Church, and State in the Age of Arcadius and Chrysostom, Oxford 1992.
Liebeschuetz J.H.W.G., The Fall of John Chrysostom, “Notthingam Medieval Studies” 29 (1985) p. 1-31. (Crossref)
Lippold A., Theodosius II, in: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Supplementband XIII, Stuttgart 1973, p. 962-963.
Marasco G., The Church Historians (II): Philostorgius and Gelasius of Cyzicus, in: Greek and Roman historiography in late antiquity: fourth to sixth century A.D., ed. G. Marasco, Leiden – Boston 2003, p. 257-288. (Crossref)
Mayer W., Doing Violence to the Image of an Empress: The Destruction of Eudoxia’s Reputation, in: Violence in Late Antiquity. Perceptions and Practice, ed. H.A. Drake, Aldershot – Burlibgton 2006, p. 205-213.
Milewski I., Jan Chryzostom i jego stronnicy w starciu z patriarchą aleksandryjskim Teofilem, in: Czasy Jana Chryzostoma i jego pasterska pedagogia, ed. N. Widok, Opole 2008 p. 87-114.
Nuffelen P. van, Playing the Ritual Game in Constantinople (379-457), in: Two Romes. Rome and Constantinople in Late Antiquity, ed. L. Grig – G. Kelly, Oxford 2012, p. 181-200.
Nuffelen P. van, Palladius and the Johannite Schism, JEH 64 (2013) p. 1-19. (Crossref)
Nuffelen P. Van, Theophilus against John Chrysostom: the fragments of a lost liber and the reasons for John’s deposition, „Adamantius” 19 (2013) p. 139-155.
Nuffelen P. van, Un héritage de paix et de piété. Étude sur les histoires ecclésiastiques de Socrate et de Sozomène, Leuven – Paris – Dudley 2004.
Ommeslaeghe F. van, Jean Chrysostome en conflict avec l’imperatrice Eudoxie. Le dossier et les origines d’une legende, AnBol 97 (1979) p. 131-159. (Crossref)
Salamon M., Jan Chryzostom i Goci w Konstantynopolu, in: Czasy Jana Chryzostoma i jego pasterska pedagogia, ed. N. Widok, Opole 2008, p. 245-266.
Stachura M., Zwolennicy zesłanego biskupa Jana Chryzostoma w oczach rzymskiego wymiaru sprawiedliwości, in: Czasy Jana Chryzostoma i jego pasterska pedagogia, ed. N. Widok, Opole 2008, p. 117-135.
Stebnicka K., Jezabel i Eudoksja. Dwie królowe. Przyczynek do dziejów Jana Chryzostoma z cesarzową Eudoksją, „U schyłku starożytności” 8 (2009) p. 149-173.
Synek E.M., Frauen als Akteurinnen von Kirchengeschichte. Eine Case-Study zu Sturz und Rehabilitation des Johannes Chrysostomus, „Ostkirchliche Studien” 64 (2015) p. 148-169.
The Prosopography of the Later Roman Empire, v. 1, ed. A.H.M. Jones – J.R. Martindale – J. Morris, Cambridge 1971.
Tiersch C., Johannes Chrysostomus in Konstantinopel (398–404). Weltsicht und Wirken eines Bischofs in der Hauptstadt des Oströmischen Reiches, Tübingen 2002.
Urbainczyk T., Observations on the Differences between the Church Histories of Socrates and Sozomen, „Historia” 46 (1997) p. 355-373.
Wallraf M., Le conflit de Jean Chrysostome avec la cour chez les historiens ecclésiastique grecs, in: L’Historiographie de l’Église des premiers siècles, ed. B. Pouderon – Y.-M. Duval, Paris 2001, p. 361-370.
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
