„Zazdrośnik ten bezustannie usiłuje szkodzić tym, którzy szukają Boga”. Wpływ bytów demonicznych na losy jednostek i społeczności w "Historiach" Grzegorza z Tours
Michal Jan Ludewicz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9473-7745
Abstrakt
W „Historiach” Grzegorza z Tours diabeł i inne byty demoniczne pojawiają się pod różnymi nazwami. W historycznym dziele biskupa opisane zostało wiele sposobów oddziaływania złych duchów zarówno na jednostki, jak społeczności (przypadek wspólnoty klasztornej w Poitiers). W inspiracji diabelskiej Grzegorz widział przyczynę prześladowania chrześcijan, występowania herezji, magii, wróżbiarstwa. Kilkukrotnie w dziele uczonego biskupa pojawił się motyw kobiety będącej narzędziem diabła. Zły duch według pasterza z Tours był inspiratorem grzechów, zarówno pierworodnego, jak i innych (pijaństwo, rozboje). Grzegorz szczególnie podkreślał „pomoc” diabła w dokonaniu samobójstwa. Jednak działania diabła, nawet te najbardziej spektakularne, nie przesłaniały biskupowi Tours wszechmocy Bożej. W kilkukrotnie powtarzanym na kartach dzieła wyznaniu wiary Grzegorz dawał wyraz swemu przekonaniu o historycznym zwycięstwie Chrystusa nad diabłem i jego aktualizacji w cudach dokonywanych przez świętych mężów.
Słowa kluczowe:
Grzegorz z Tours, Historie, Galia, cuda, diabeł, szatan, demonyBibliografia
Athanasius, Vita Antonii, Athanase d'`Alexandrie, Vie d'`Antoine, Introduction, Texte Critique, Tradution, Notes, et Index par G. J. M. Basterlink, Sources Chretiennes No 400, Les Editions du CERF, Paris 1994. Tłum. Zofia Brzostowska i inni: Św. Atanazy Aleksandryjski, Żywot świętego Antoniego Pustelnika, w: św. Antonii Pustelnik, Pisma, Warszawa 1987.
Gregorius Turonensis, Historiarum libri X, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores Rerum Merovingicarum, I,1, wyd. 2, fasc. 1-2, ed. B. Krusch, Hannover 1937-1942, fasc. 3, ed. B. Krusch, W. Levison, W. Holtzmann, Hannover 1951. Tłum. K. Liman, T. Richter: Grzegorz z Tours, Historie. Historia Franków, Kraków 2012.
Liber Pontificalis XCVII – CXII (ann. 772-891), tłum. zbiorowe: Księga Pontyfików 97-112 (772-891), Synodi et Collectiones Legum vol. X, Źródła Myśli Teologicznej 75, Kraków 2015.
Breukelaar A.H.B., Historiography and Episcopal Authority in Sixth-Century Gaul. The Histories of Gregory of Tours interpreted in their historical context, Göttingen 1994. (Crossref)
Choda K.C., Facing a Second Death: Narrating and Silencing Hell in the Works of Gregory of Tours, „Graeco-Latina Brunensia” 22/2 (2017) s. 201-216. (Crossref)
Chudzikowska-Wołoszyn M., Pijaństwo frankońskich elit w świetle wybranych źródeł z VI–IX w., w: Oblicza alkoholu w kulturze elit od średniowiecza do współczesności, red. R. Bubczyk – B. Hołub – J. Sołtys, Lublin 2015, s. 13-28.
Dailey E.T., Queens, Consorts, Concubines. Gregory of Tours and Women of the Merovingian Elite, Leiden – Boston 2015.
Danielou J. – Marrou H.I., Historia Kościoła, t. 1, Warszawa 1986.
Fossum J., Simon Magus, w: Dictionary of Deities and Demons in the Bible, red. K. van der Toom – B. Becking – P.W. van der Horst, Leiden – Boston – Köln 1999, s. 779-781.
Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1970.
Heinzelmann M., Gregory of Tours: The Elements of a Biography, w: A Companion to Gregory of Tours, red. A.C. Murray, Leiden – Boston 2015, s. 7-34.
Hen Y., Paganism and Superstitions in the time of Gregory of Tours: Une question mal posée! w: The World of Gregory of Tours, red. K.A. Mitchell – I.N. Wood, Leiden 2002, s. 229-240. (Crossref)
Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.
Mathisen R.W., Ecclesiastical Factionalism and Religious Controversy in Fifth-Century Gaul, Washington 1989.
Nie G. de, Views from a Many-Windowed Tower. Studies of imagination in the works of Gregory of Tours, Amsterdam 1987.
Oberman H.M., Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem, Gdańsk 2004.
Paczkowski M.C., Wczesnochrześcijańska symbolika o charakterze ponerologicznym. Wybrane przykłady, "Vox Patrum" 59 (2013) s. 39-65. (Crossref)
Russell J.B., Satan. The early christian tradition, Ithaca – London 1981.
Studer B., Demon, w: Encyclopedia of Ancient Christianity. Produced by the Institutum Patristicum Augustinianum, t. 1, red. A di Berardino, Westmontt 2014, s. 688-692.
Szram M., Ciało zmartwychwstałe w myśli patrystycznej przełomu II i III wieku, Lublin 2010.
Szram M., Geneza herezji wczesnochrześcijańskich w ujęciu Filastriusza z Brescii, "Vox Patrum" 65 (2016) s. 631-651. (Crossref)
Świdziński J.A., Święci Władcy. Leksykon, Kraków 2010.
The Prosopography of Later Roman Empire A. D. 527-641, t. 3A, red. J.R. Martindale, Cambridge 1992.
The Prosopography of Later Roman Empire A. D. 527-641, t. 3B, red. J.R. Martindale, Cambridge 1992.
Vos N., Demons and the Devil in Ancient and Medieval Christianity: Introduction, Summary, Reflection, w: Demons and the Devil in ancient and medieval Christianity, red. N. Vos – W. Otten, Leiden – Boston 2011, s. 3-36. (Crossref)
Wesołowski P., Geneza i istota postaci Antychrysta we wczesnochrześcijańskiej literaturze łacińskiej, „Seminare. Poszukiwania naukowe” 20 (2004) s. 423-439.
Wiśniewski R., Szatan i jego słudzy. Rola diabła i demonów w łacińskiej literaturze hagiograficznej IV-V wieku, Kraków 2003.
Wiśniewski R., Wieszczący opętani i ich klienci w późnej starożytności, red. E. Wipszycka – T. Derda, Chrześcijaństwo u schyłku starożytności. Studia Źródłoznawcze 5, Kraków 2004, s. 345-370.
Zając R., Przewodnik po niebie, piekle i ich mieszkańcach, Kraków 2014.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin https://orcid.org/0000-0002-9473-7745
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
