Izaak I Komnen (1007-1060). Wódz, buntownik, cesarz - w poszukiwaniu jego doktryny wojennej?
Abstrakt
Izaak Komnen (1007–1060) był pierwszym przedstawicielem swojej rodziny, który zasiadł na tronie cesarskim w Konstantynopolu. Ten wychowany przez cesarza Bazylego II (976–1025) człowiek, podczas niezwykle krótkiego panowania, próbował naprawić błędy swoich poprzedników, którzy pod koniec dynastii macedońskiej osłabili kraj Rzymian pod względem militarnym. Nie byłoby to możliwe bez edukacji wojskowej, rozszerzonej poprzez doświadczenie empiryczne, które Izaak nabył podczas lat służby na różnych poziomach armii cesarstwa. Czy jest zatem możliwe nakreślenie doktryny wojennej, która kierowała tym człowiekiem na różnych etapach jego służby wojskowej, a której końcem była imperialna purpura? Monety i pieczęcie pozostałe po panowaniu tego basileusa są wyraźnym dowodem na próbę odbudowy prestiżu bizantyńskiej broni i majestatu władzy cesarskiej. Izaak odniósł się w nich do pamięci swojego wielkiego poprzednika i wychowawcy Bazylego II, który w stylu podobnym do wykorzystanego przez Komnena na monetach, jest przedstawiony w stworzonym dla niego menologium. Odzwierciedla to również doktrynę wojenną, której był wierny Izaak Komnen przez całe swoje dorosłe życie. Nie był w żaden sposób twórcą nowego punktu widzenia na bizantyńską armie tamtego okresu, ale raczej kontynuował dzieło Bazylego II, Jana Tzimiskesa i Nicefora II Fokasa. Było to trudne zadanie wobec geopolitycznej pozycji Bizancjum na początku drugiej połowy XI wieku, zwłaszcza z powodu parcia różnego rodzaju koczowników na granice imperium w Europie oraz Azji. Niestety Izaak nie miał dość czasu, aby się wywiązać z założonego sobie zadania
Słowa kluczowe:
Bizancjum, Izaak Komnen, Seldżukowie, Pieczyngowie, wojna, doktryna, cesarz, rebelia, KomnenowieBibliografia
Anna Comnena, Alexias, ed. D.R. Reinsch – A. Kambylis, CFHB 40/1, Berlin 2001. (Crossref)
Antiche cronache di Terra di Barii, ed. G. Cioffari – R.L. Tateo, Bari 1991.
Aristakes Lastivertsi, Historia, ed. R. Bedrosian, New York 1985.
Antiche cronache di Terra di Barii, ed. G. Cioffari – R.L. Tateo, Bari 1991.
Constantinus Manasses, Breviarium chronicum, t. 1-2, ed. O. Lampsidis, Athens 1996.
Ioannes Scylitzes, Synopsis Historiarum, ed. I. Thurn, Berlin – New York 1973.
Ioannes Scylitzes, Epitome Historiarum libri XIII-XVIII, ed. T. Buttner-Wobst, Corpus scriptorum historiae Byzantinae 49, Leipzig 1897.
Matteos Uṛhayetsi, Zhamanakagrut‘iwn-The Chronik of Matthew of Edessa, ed. A.E. Dostourian, New York 1993.
Michael Attaliates, Historia, ed. A. Kaldellis – D. Krallis, London 2012.
Michael Glycas, Annales, ed. I. Bekker, Bonn 1836.
Michael Psellos, Chronographie (976-1077), t. 1-2, ed. E. Renauld, Paris 1928.
Nicephore Bryennios, Historiarum libri quattuor, ed. P. Gautier, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 9, Brussels 1975.
Skylitzes Continuatus, He synecheia tes Chronographias tou Ioannou Skylitse, ed. E.Th. Tsolakes, Thessalonike 1968.
Angold M., The Byzantine Empire 1025-1204. A political history, London 1984.
Bellinger A.R., Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Leo III to Nicephorus III, 717-1081, Washington 1973.
Böhm M., The Military Policy of Isaac Komnenos at the time of battle of Petroe (1057), „Open Political Science” 1 (2018) s. 136-142. (Crossref)
Bonarek J., Bizancjum w dobie bitwy pod Mantzikert, Kraków 2011.
Cheynet J.-Cl., L’iconographie des sceaux des Comnènes, w: Siegel und Siegler: Akten des 8. Internationalen Symposiums für Byzantinische Sigillographie, ed. Cl. Ludwig, Frankfurt a. M. 2005, s. 53-67.
Cheynet J.-Cl., La politique militaire Byzantine de Basile II à Alexis Comnène, ZRVI 29-30 (1991) s. 63-74.
Cheynet J.-Cl., Par St Georges, par St Michel, „Travaux et Mémoires” 14 (2002) s. 115-134.
Cheynet J.-Cl., Pouvoir et contestations à Byzance (963–1210), Paris 1996. (Crossref)
Cutler A. – Brand C.M., Isaac I Komnenos, w: Oxford Dictionary of Byzantium, t. 2, ed. A. Kazhdan, Oxford 1991, s. 1011-1012.
Dudek J., Pęknięte zwierciadło - kryzys i odbudowa wizerunku władcy bizantyńskiego od 1056 do ok. 1095 roku, Zielona Góra 2009.
Grierson P., Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume 3 Leo III to Nicephorus III, 717–1081, t. 1-2, Washington 1973.
Haldon J., Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565-1204, London 2003. (Crossref)
Inoue K., The Rebellion of Isaakios Komnenos and the Provincial Aristocratic Oikoi, „Byzantinoslavica” 54 (1993) s. 268-278.
Kaldellis A., Streams of Gold, Rivers of Blood: The Rise and Fall of Byzantium, 955 A.D. to the First Crusade, Oxford 2017.
Kekaumenos, Sovety i rasskazy Kekavmena: Sočinenie vizantijskogo polkovodca XI veka, ed. G.G. Litavrin, Moscow 2003.
Krsmanović B., Uspon vojnog plemstva u Vizantii XI veka, Beograd 2001.
Lemerle P., Cinq études sur le XIe siècle byzantin, Paris 1977.
Mochov A.S., Vizantijjskaja armija v seredine - vtorojj polovine XI v. po dannym sfragistiki, „Dokument. Arkhiv. Istorija. Sovremennost, Ekaterinburg” 8 (2007) s. 212-218.
Mochov A.S., Voyennaya politika Isaaka I Komnina, „Nauchnyye vedomosti Belgorodskogo gosudarstvennogo universiteta. Ser., Istoriya. Ekonomika. Politologiya, Informatika” 120 (2012) s. 52-60.
Mochov A.S., K voprosu o vizantijskoj voennoj organizacii w period vojny z pečenegami 1046-1053 gg., „Izvestija Uralskogo gosudarstnennogo universiteta” 39 (2005) s. 15-26.
Mochov A.S., Komandnyi sostav vizantijskoi armii v 1055–1057 gg., ADSV 33 (2002) s. 109-122.
Mochov A.S., Komandnyi sostav vizantijskoi armii w pravlenie Konstantina X Duki (1059–1067 gg.), w: Vizantijskoe gosudarstvo w IV–XV vv. Centr i periferia. Tezisy dokladov XV Vserossijskoi naučnoi sessii vizantinistov, Barnaul 1998, s. 24-27.
Nesbitt J.W., Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, t. 6, Washington 2009.
Nezu Y., The Revolt of Isaakios Komnenos: Reconsideration, „Orient” 42 (2006) s. 41-60. (Crossref)
Patterson Ševčenko N, Menologion of Basil II, w: Oxford Dictionary of Byzantium, t. 2, ed. A. Kazhdan, Oxford 1991, s. 1341-1342.
Šandrovskaja V.S., Isaak Komnin – pravitel’ Iverii, „Istoriko-filologičeskij Zurnal” 4 (1983) s. 110-117.
Seibt W., Die Skleroi. Eine prosopographisch-sigillographische Studie, Wien 1976.
Shepard J., Isaac Comnenus Coronation Day, „Byzantinoslavica” 38 (1977) s. 22-31.
Stănescu E., Les réformes d’Isaac Comnène, RESEE 4 (1966) s. 35-69.
Stanković V., Komnini u Carigradu (1057–1185). Evolucija jedne vladarske porodice, Beograd 2006.
Treadgold W., Byzantium and Its Army, 284–1081, Stanford 1995.
Varzos K., I Genealogίa ton Komninón, t. A, Thessaloniki 1984.
Wierzbiński S., U boku bazyleusa. Frankowie i Waregowie w cesarstwie bizantyńskim w XI w., Łódź 2019.
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
