Kształtowanie się obrazu Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych (III-VII w.)
Tomasz Skibiński
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5509-0865
Abstrakt
Celem artykułu jest prezentacja dynamiki rozwoju obrazu plemienia Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych. W analizie zostały wykorzystane źródła rzymskie i bizantyjskie z okresu III-VII w. Temat został zrealizowany w punktach omawiających trzy zasadnicze elementy ich postrzegania i prezentacji: cechy związane z prowadzonymi walkami (waleczność, okrucieństwo oraz posługiwanie się mieczem, jako szczególna taktyka walki); pokrewieństwo Gepidów z Gotami; ociężałość ich charakteru, powolność ruchów i pieszy styl walki (w odróżnieniu od walki konnej innych ludów). Artykuł przedstawia zarówno wymienione zasadnicze elementy obrazu plemienia, jaki i przemiany jego postrzegania oraz rozwój obrazu, który stopniowo wzbogacał się o nowe elementy czerpane z różnych tradycji.
Słowa kluczowe:
Gepidowie, barbarzyńcy, Jordanes, Prokopiusz z CezareiBibliografia
Cassiodorus Senator, Variarum libri XII, tł. A. Kołtunowska – R. Sawa, Synody i kolekcje praw, t. 11,Kraków 2017.
Chronicon paschale, t. 1-2,ed. L. Dindorf, CSHB, Bonn 1832. (Crossref)
Ennodius, Panegyricus dictus clementissimo regi Theoderico, w: Magno Felice Ennodio, Panegirico del clementissimo re Teoderico (opusc. 1), ed. S. Rota, Roma 2002, s. 189-230.
Etymologicon magnum seu magnum grammaticae penu, ed. F. Sylburg, Lipsiae 1866.
Hieronymus, Epistulae, tł. J. Czuj, Hieronim ze Strydonu, Listy IV (116-130), opr. H. Pietras, ŹMT 63, Kraków 2011.
Histoire Auguste, t. 5/2-3, ed. F. Paschoud, Paris 2002-2011.
Ioannes Malalas, Chronographia, ed. L. Dindorf, CSHB, Bonn 1821.
Iordanes, Getica, w: Iordanis Romana et Getica, ed. Th. Mommsen, MGH AA 5, 1, Berolini 1882, s. 53-138, tł. E. Zwolski, Jordanes, O pochodzeniu i czynach Gotów, w: E. Zwolski, Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli scytyjska Europa, Lublin 1984, s. 89-146.
Iordanes, Romana, w: Iordanis Romana et Getica, ed. Th. Mommsen, MGH AA 5, 1, Berolini 1882, s. 1-52.
Isidorus Hispalensis, Etymologiae, w: Isidore de Séville, Étymologies Livre IX. Les langues et les groupes sociaux,éd. M.Reydellet, Paris 1984.
Panegyricus III (11). Eiusdem magistri Mamertini genethliacus Maximiani Augusti (Treviri 291 d.C.), w: Panegirici Latini, ed. D. Lassandro – G. Micunco, Torino 2013, s. 78-99.
Panegyricus IV (8). Incerti Panegyricus dictus Constantino Caesari (Treviri 297 d.C.), w: Panegirici Latini, ed. D. Lassandro – G. Micunco, Torino 2013, s. 100-124.
Procopius Caesariensis, De bellis, w:Procopius, History of the Wars, t. 1-5, ed. H.B. Dewing, LCL, Cambridge 1961-1962, tł. D. Brodka, Prokopiusz z Cezarei, Historia wojen, t. 1-2, Kraków 2013-2015.
Salvianus Massiliensis, De gubernatione Dei, w: Salvien de Marseille, Oeuvres, t. 2, ed. G. Lagarrigue, SCh 220, Paris 1975.
Sidonius Apollinaris, Carmina, w: Sidoine Apollinaire, t. 1, ed. A. Loyen, Paris 2003.
Zosimus, Historia Nova, ed. L. Mendelssohn, BT, Lipsiae 1887.
Barbero A., Barbari. Imigrati, profughi, importati nell’Impero romano, Bari 2006.
Brodka D., Die Wanderung der Hunnen, Vandalen, West- und Ostgoten – Prokopios von Kaisereia und seine Quellen, „Millennium. Jahrbuch zu Kultur und Geschichte des ersten Jahrtausends n. Chr.” 10 (2013) s. 13-38. (Crossref)
Bystrický P., Longobardsko-gepidské nepriatel’stvov case Justiniánovej vojny proti Gótom, „Byzantinoslovaca” 6 (2017) s. 31-47.
Çetinkaya H., An Epitaph of a Gepid King at Vefa Kilise Camii in Istanbul, REB 67 (2009) s. 225-229. (Crossref)
Demougeot E., La formation de l’Europe et les invasions Barbares. Des origines germaniques à l’avènement de Dioclétien, Paris 1969.
Goffart W., Barbarian Tides. The Migration Age and the Later Roman Empire, Philadelphia 2006. (Crossref)
Goffart W., Rome’s Fall and After, London – Ronceverte 1989.
Harper K.,The Fate of Rome. Climate, Disease, and the End of an Empire, Princeton 2017. (Crossref)
Kiss A.P., Gepiden im heutigen Bulgarien?,„Studia Hungaro-Bulgarica. Sumen-Szeged” 3 (2014) s. 19-34.
Lippold A., Historia Augusta, w: RAC 15, 687-723.
Magomedov B.,Gepids in the 3rd-5th centuries AD,„Ancient West & East” 2/1 (2003) s. 146-156. (Crossref)
Mathisen R.W., Violent Behavior and the Construction of Barbarian Identity in Late Antiquity, w: Violence in Late Antiquity. Perceptions and Practices,ed. H.A. Drake, London – New York 2016, s. 27-35.
Pandura M., „Ardarici gladius”. Historia Królestwa Gepidów (454-567), „Slavia Antiqua” 45 (2004) s. 55-88.
Pandura M., Origo Gepidarum, w: Origines mundi, gentium et civitatum, red. S. Rosik – P. Wiszewski, Wrocław 2001, s. 96-102.
Paschoud F. ,Commentaire de la Vita Probi, w: Histoire Auguste, t. 5/2, ed. F. Paschoud, Paris 2002, s. 43-168.
Paschoud F., Commentaire de la Vita Claudii, w: Histoire Auguste, t. IV/3, ed. F. Paschoud, Paris 2011, s. 243-342.
Pohl W., Die Gepiden und die Gentes an der mittleren Donau nach dem Zerfall des Attilareiches, w: Die Völker an der mittleren und unteren Donau im fünften und sechsten Jahrhundert, red. H. Wolfram – F. Daim, Wien 1980, s. 240-272.
Pohl W., Telling the Difference. Signs of Ethnic Identity, w: From Roman Provinces to Medieval Kingdoms, ed. T.F.X. Noble, New York 2006, s. 120-167. (Crossref)
Prostko-Prostyński J., Adolf Lippold. Historia Augusta, Reallexikon für Antike und Christentum, 15, 1990, coll. 689-723, „Studia Źródłoznawcze” 36 (1997) s. 131-132.
Rácz Z. – Vida T., Germánok keletről és nyugatról: A gepidák és langobardok régészete – Germanen von Osten und Westen: Die Archäologie der Gepiden und Langobarden, w: 7000 év története: Fejezetek Magyarország régészetéből – 7000 Jahre Geschichte: Einblicke in die Archäologie Ungarns, ed. O. Heinrich-Tamáska – D. Winger, Remshalden 2018, s. 189-210.
Rota S., Commento, w: Magno Felice Ennodio, Panegirico del clementissimo re Teoderico (opusc. 1), ed. S. Rota, Roma 2002, s. 231-428.
Sarantis A., War and Diplomacy in Pannonia and the Northwest Balkans during the Reign of Justinian. The Gepid Threat and Imperial Responses,DOP 63 (2009) s. 15-40.
Słownik łacińsko-polski, t. 4, red. M. Plezia, Warszawa 1999.
Wilczyński M., Exercitus barbarorum. Organizacja i działania wojsk ludów germańskich osiadłych w V i VI wieku w basenie Morza Śródziemnego, "Vox Patrum" 63 (2015) s. 287-305. (Crossref)
Wolfram H., Storia dei Goti, Roma 1985.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego https://orcid.org/0000-0001-5509-0865
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
