Heretycki szał czy recepcja cesarskiego prawodawstwa w polityce religijnej królów wandalskich? Codex Theodosianus XVI a Edictum Hunirici
Marek Wilczyński
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-0792-9395
Abstrakt
Wiedzy o polityce religijnej królów wandalskich dostarczają wyłącznie wrogie Wandalom źródła, pisane przez wyznawców nicejskiej ortodoksji. Źródła proweniencji ariańskiej z tego okresu nawet jeżeli istniały nie zachowały się. Zachowane źródła koncentrują się na drastycznych często formach prześladowań i narzucania siłą herezji ariańskiej. Powodem bezwzględności wandalskich monarchów miała być, zdaniem autorów źródeł, dzikość barbarzyńców i fanatyczny szał typowy dla heretyków. Porównanie prawodawstwa cesarskiego z działaniami Wandalów, a szczególnie z jedynym zachowanym aktem prawnym jakim jest Edykt Huneryka pozwala ukazać działania te w innym aspekcie. Wandalscy królowie dość wiernie przejmowali i naśladowali metody zwalczania herezji zalecane w prawodawstwie rzymskim. Wiedzy o tym prawodawstwie dostarczać mogli zarówno rzymscy urzędnicy administracji królewskiej, jak i rzymskie środowiska ariańskie współpracujące z Wandalami. Król Huneryk w swoim edykcie bezpośrednio wskazuje prawa wydawane przez cesarzy jako podstawę wydanych przez niego regulacji prawnych skierowanych przeciw wyznawcom nicejskiej ortodoksji. Dokładniejsza analiza występujących podobieństw może być ważnym przyczynkiem do badań nad szerokim wykorzystywaniem rzymskiej administracji i prawa w królestwach barbarzyński na terenach zachodniego cesarstwa rzymskiego.
Słowa kluczowe:
polityka religijna, królestwo Wandalów w Afryce, prześladowania religijne, romanizacjaBibliografia
Chronica Gallica, Gallische Chroniken, ed. J.-M. Kötter – C. Scardino, Paderborn 2017.
Codicis Theodosiani, Liber sextus decimus, Synodi et collectiones legum 7, opr. M. Ożóg – M. Wójcik, tł. A. Caba, Kraków 2014.
Hydatius, Chronica, Chronik des Hydatius, Fortführung der spanischen Epitome, ed. J.-M. Kötter – C. Scardino, Paderborn 2019.
Isidorus Hispalensis, Historia de regibus Gothorum, Wandalorum et Sevorum, MGH Auctores Antiquissimi 11, ed. T. Mommsen, Berolini 1894.
Laterculus Regum Vandalorum et Alanorum, ed. M. Becker – J.-M. Kötter, Paderborn 2016.
Paulus Orosius, Historiarum adversus paganos libri VII, Histoires (Contre les Païens), t. 3/7, ed. M.P.A. Lindet, Paris 1991.
Procopius Caesariensis, De bello Vandalico I-II, w: Procopii Caesariensis opera omnia, t. 1, ed. J. Haury, Lipsiae 1952, s. 305-572.
Prosper Tiro, Chronica, ed. M. Becker – J.-M. Kötter, Paderborn 2016.
Victor Vitensis, Historia persecutionis Africanae provinciae sub Geiserico et Hunirico regibus Wandalorum, MGH, Auctores Antiquissimi III/1, ed. C. Halm, Berolini 1879.
Bralewski S., Symmachia cesarstwa rzymskiego z Bogiem chrześcijan, t. 1, Łódź 2018.
Castritius H., Die Vandalen. Etappen einer Spurensuche,Stuttgart 2007.
Howe T., Vandalen, Barbaren und Arianer bei Victor von Vita, Frankfurt am Main 2007.
Keunitschvon R., Die Münzprägung der Vandalischen Könige, w: Erben des Imperiums in Nordafrika. Das Königreich der Vandalen, red. C. Hattler, Karlsruhe 2009, s. 218-219.
Meier M., Geschichte der Völkerwanderung. Europa, Asien und Afrika von 3. bis zum 8. Jahrhundert n. Chr., München 2019. (Crossref)
Merrills A. – Miles R., The Vandals, Chichester 2010. (Crossref)
Modéran Y., Les Vandales et l’Empire Romain, Arles 2014.
Spychała D., Cesarze rzymscy a arianizm, od Konstantyna Wielkiego do Teodozjusza Wielkiego (312-395), Poznań 2007.
Stachura M., Heretycy, schizmatycy i manichejczycy wobec cesarstwa rzymskiego (lata 324-428, wschodnia część imperium), Kraków 2000.
Steinacher R., Die Vadalen. Aufstieg und Fall eines Barbarenreiches, Stuttgart 2016.
Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 2005.
Vössing K., Das Königreich der Vandalen. Geiserichs Herrschaft und das Imperium Romanum, Darmstadt 2014.
Vössing K., Victor von Vita. Kirchenkampf und Verfolgung unter den Vandalen in Africa. Herausgegeben, eingeleitet und übersetzt von Konrad Vössing, Darmstadt 2011.
Wilczyński M., Gejzeryk i „czwarta wojna punicka”, Oświęcim 2016.
Wilczyński M., Królestwo Swebów – regnum in extremitate mundi, Kraków 2011.
Wilczyński M., Polityka wyznaniowa jako ważny element polityki wewnętrznej i zewnętrznej władców wandalskich i swebskich. Próba porównania, w: Rzymianie i barbarzyńcy. Religia – polityka – kultura, red. T. Wolińska – M. Ożóg – K. Kollinger, Rzeszów 2019, s. 149-167.
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-0792-9395
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
