Kitab Futuh el-Sham (Pseudo-) Muhammada ibn Umar al-Waqidi’ego jako źródło do studium bitwy nad rzeką Jarmuk (636)
Andrii Matvieiev
Katolicki Uniwersytet Lubelski JPII , PolskaAbstrakt
Artykuł przedstawia przebieg bitwy nad rzeką Jarmuk, do której doszło 20 sierpnia 636 roku pomiędzy wojskami bizantyńskimi pod dowództwem Vahana i siłami kalifatu, którymi dowodził Khalіd іbn al-Walid. Podstawę źródłową niniejszych analiz stanowi kitab, którego autorem jest z (Pseudo-) al-Waqidi. Nie chodzi o analizę czysto wojskowego aspektu tego starcia, lecz o jego interpretację w tradycji islamskiej na początku IX w. Jednym z nosicielem tej tradycji jest właśnie (Pseudo-) al-Waqidi. Starcie nad Jarmuk było nie tylko klęską militarną Cesarstwa Bizantyńskiego, lecz przegraną która przesądziła o dalszych losach Syrii i Palestyny. Przeszły one bowiem pod panowanie kalifatu i już nigdy nie powróciły do cesarstwa. (Pseudo-) al-Waqidi interpretując to wydarzenie podkreśla, że był to przełom w tworzeniu nowego porządku w tej części świata. Co więcej, ów nowy ład powstał dzięki męstwu muzułmańskich wojowników i ich żon. Podkreślenie roli kobiet w tym zwycięstwie jest szczególnie godne uwagi, ponieważ w islamie nie eksponuje się zwykle ich znaczenia. (Pseudo-) al-Waqidi podkreśla również, że w bitwie nad Jarmuk Bóg chrześcijan nie wsparł skutecznie swych wyznawców. Uczynił to natomiast Allah, czego efektem była klęska wojsk cesarskich. Walka nad Jarmuk toczyła się więc zdaniem (Pseudo-) al-Waqidi’ego na dwóch płaszczyznach: ludzkiej i nadprzyrodzonej. Wyznawcy Allaha odnieśli w niej zwycięstwo, które było nie tylko zwycięstwem nad chrześcijanami, lecz także nad ich wiarą. W tym sensie analizowane tutaj dzieło jest ważnym świadkiem powstania imperialnej tradycji muzułmańskiej, która łączy w sobie interpretację historyczną i religijną
Słowa kluczowe:
Jarmuk, Vahan, cesarz Herakliusz, kalif ʻUmar ibn al-Khattab, Khalіd іbn al-Walid, Palestyna, SyriaBibliografia
Al-Baladhuri, The Origins of the Islamic State, t. 1, ed. Ph. Hitti, New York 1916.
Al-Basrі, Futuh ash-Sham, ed. W.N. Lees, Calcutta 1853-1854.
Al-Dhahbi, Mizan al-I’tidal fi Naqd al-Rijal, t. 3, Hyderabad 1953.
Al-Waqidi, The Conquest of Syria commonly ascribed to Muhammad al-Waqidi, t. 1, ed. W. Nassau Lees, Calcutta 1854.
Doctrіna Іacobі nuper baptіzatі, tł. V. Deroche, Parіs 1991.
Ibn Hajr al-ʾAsqalani, Tahdhib al-Tahdhib, t. 9, Hyderabad 1967.
Imam Al-Waqidi, Futuh el-Sham, tł. A. Abdullach, Moskwa 2010.
Koran, tł. i kom. J. Bielawski, Warszawa 1986.
Feofan Ispovednik, Hronografia, tł. V.I. Obolenskij, Moskva 1976.
Аkram A., Rytsar pustyni. Khalid ibn al-Walid. Krušenije imperij, Sankt-Petersburg 2009.
Belaev E., Sovetskaja istoricheskaya enciklopedia, red. E. Zhukov, Moskwa 1962.
Bolshakov O., Istorija Halifata, t. 2, Moskwa 1989.
Bolshakov Rozhdenije i razvitije islama i musulmanskoj imperiji (VII-VIII ww.), Sankt-Petersburg 2016.
Carr J., Fighting Emperors of Byzantium, Barnsley 2015.
Cecota B., Arabskіe oblężenіa Konstantynopola w VІІ-VІІІ wіeku. Rzeczywіstość і mіt, Byzantina Lodziensia 21, Łódź 2015.
Cook M., Muhammad, New York 1983.
Crone P., Meccan Trade and the Rise of Islam, Princeton 1987.
Danyluk D., Prychyny uspishnyh arabskyh zavojuvan v 30-h rokah VII st. u vizantijskomu napriamі: istoriohrafija pytannia, w: Aktualni problem vitchyznianoji ta vsesvitnioji istoriji, vyp. 19, Kharkiv 2016.
Dictionary of Islam, ed. T.P. Hughes, New-Delhi 1978.
Sourdel D. – Sourdel J., Dictionnaire historique de l’islam, Paris 1996.
Duri A.A., The Rise of Historical Writing among the Arabs, ed. I.I. Conrad, Princeton 1983. (Crossref)
Dziekan M., Symbolika arabsko-muzulmańska, Warszawa 1997.
The Encyclopaedia of Islam, t. 11, Leiden 2002.
Faizer R.S., The Issue of Authenticity Regarding the Traditions of al-Wāqidī as established in his Kitāb al-Maghāzi, „Journal of Near Eastern Studies” 58/2 (1999) s. 97-106. (Crossref)
Glubb J., The Great Arab Conquests, Englewood Cliffs 1964.
Gregory T., Hіstorіa Bіzancjum, tł. J. Hunіa, Kraków 2008.
Gibb H.A.R. – Kramers J.H., Shorter Encyklopaedia of Islam, Leiden 1995.
Hadzhson M., Istorija Islama. Islamskaja civilizacija ot rozhdenija do nashyh dnej, tł. А. Gordijenko, Sankt-Peterburg 2017.
Hіttі Ph., Dzіeje Arabów, tł. W. Dembski, Warszawa 1969.
Hudari M., Zhyzneopisanije pravednyh Halifov, Moskva 2009.
Kaegi W., Byzantium and the Early Islamic Conquests, Cambridge 2005.
Kennedy H., Wіelkіe arabskіe podboje. Jak ekspansja іslamu zmіenіła śwіat, tł. M. Wilk, Warszawa 2011.
Kukhareva E., Simvolika cveta w etnicheskoj kartine mira arabov, Moskwa 2019.
Kulakovskij J., Istorija Vizantiji, t. 2, Sankt-Peterburg 1996.
Lecker M., The Death of the Prophet Muhammad’s Father: Did Wāqidī Invent Some of the Evidence?, „Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft” 145 (1995) s. 9-27.
McAllister S., The sword and shield of God: Byzantine strategy and tactics under Heraclius during the last Persian war and first Arab war, Stillwater 2005.
Nassau Lees W., The Conquest of Syria commonly ascribed to Muhammad al-Wāqidī, t. 1, Calcutta 1854.
Nіcolle D., Yarmuk AD 636. The Muslіm conquest of Syrіa, Peterborough 2006.
Oman C., Thestory of the Byzantine Empire, New York 1892.
O’Shea S., Sea of Faith, New York 2006.
Ostrogskij G, Istorija Vizantii, Moskwa 2011.
Popov A., Polnaja istorija islama i arabskih zavojevanij v odnoj knige, Moskwa 2009.
Rosenthal F., A History of Muslim Historiography, Leiden 1968.
Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, tł. J. Schwakopf, Warszawa 1987.
Ryniewicz Z., Leksykon bitew świata, Warszawa 2004.
Sawa R., Sergiusz I, Sergios, EK XVIII 45.
Sezgin F., Geschichte des arabischen Schrifttums, t. 1, Veröffentlichungen des Instituts für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften 10, Leiden 1967.
Treagold W., A History of the Byzantine State and Society, Stanford 1997. (Crossref)
Treagold W., Bіzancjum і jego armіa 284-1081, tł. M. Grabska-Ryńska, Wodzіsław Śląskі 2011.
Zaman S., Yarmouk – The Necessity of Studying the Battle in Early Medieval Military Historiography, „Journal of Military and Strategic Studies” 16/2 (2015) s. 160-178.
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
