Stowarzyszenia chrześcijan w Kościele pierwotnym
Robert Kantor
Abstrakt
W naturze człowieka jest zakorzeniona tendencja do zrzeszania się, po to, by osiągnąć wspólne cele. Pośród Rzymian to dążenie było manifestowane już od czasów monarchii i identyfikowało się w zakładaniu stowarzyszeń - collegia. Religia była jednym z fundamentalnych motywów zakładania stowarzyszeń. Stąd nie brakowało religijnych grup (collegia, amicitia, convictus, curia, magisterium, schola, sodalitium, etc.), które dysponowały miejscem sprawowania kultu oraz miały swoją strukturę hierarchiczną. W Imperium Rzymskim nie brakowało także stowarzyszeń pogrzebowych - Collegia tenuiorum. Tenuiores, byli to ludzie dysponujący niewielkimi zasobami ekonomicznymi, którzy zrzeszali się, czcząc jakieś bóstwo i zapewniając sobie w ten sposób godny pochówek. Do stowarzyszeń pogrzebowych zaliczano także Collegia domestica. Należeli do nich niewolnicy i libertyni bogatych rodzin, którzy płacąc miesięczne składki do wspólnej kasy i czcząc bożki larów, zapewniali sobie pochówek we wspólnym miejscu. Collegia chrześcijańskie pojawiają się także jako stowarzyszenia o charakterze religijnym. Nie brak autorów, jak m.in. Wilken, Benko czy De Rossi, którzy uważali, że pierwsze grupy chrześcijańskie imitowały model stowarzyszeń pogrzebowych. Kościół począwszy od III w. posiadał cmentarze i domy, które mógł wykorzystywać dla swoich celów. Większość grup chrześcijańskich w dużej mierze było jednak uzależnionych od osób bogatych, którzy pełnili funkcje patronów. Mówiąc o stowarzyszeniach w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, nie sposób pominąć stowarzyszeń kapłańskich. Pierwsze z nich spotykamy w Jerozolimie. Dzieje Apostolskie opowiadając okoliczności powołania „Siedmiu”, milczą na temat pochodzenia prezbiterów. Ci pojawiają się, kiedy Kościół antiocheński przekazuje im pieniądze dla ofiar głodu, jaki panował wówczas w Judei. Prezbiterzy jawią się jako depozytariusze i administratorzy owej kolekty. Na soborze w Jerozolimie prezbiterzy wykonują także funkcję sędziów rozstrzygających sporne kwestie. Z kolei w epoce po-apostolskiej jawią się oni jako senat Boży i otaczają biskupa. Stowarzyszenia, w jakich zrzeszali się pierwsi chrześcijanie, nie były strukturą nową w znaczeniu oryginalności, nie były czymś wymyślonym przez chrześcijan. Ci jednak dokonując ich adaptacji, nadali im nowy wymiar.
Słowa kluczowe:
grupy religijne, Kościół pierwotny, stowarzyszenia, chrześcijanie, wczesnechrześcijaństwoBibliografia
Bovini G., La propieta ecclesiastica e la condizione giuridica della chiesa in eta precostantiniana, Milano 1949
Cayo Comelio Tdcito, Anales. Obra completa, trąd. C. de Colona, Madrid 1986
Clemens Romanus, Epistoła ad Corinthios, ed. D. Ruiz Bueno, Padres Apostólicos, BAC 65, Madrid 1965
Coli J., Collegia e sodalitates, Bologna 1913
Cumont F., Las religiones orientales y el paganismo romano, Paris 1966
Cyprianus, Epistola, CCL 36, trad.: Cipriano, Cartas, introducción, traducción y notas de M. Luisa Garcla Sanchidridn, Madrid 1998
D’Ercole G., Los colegios presbiterales en los origenes de la Iglesia, „Concilium” 1966, nr 15-17
D’Ors A., En tomo a las raices romanas de la colegialidad, en: Tres estudios históricos sobre la colegialidad episcopal, ed. A. D’Ors - J. Orlandis - A. Hera, Pamplona 1965
D ’Ors A., Epigrafta jurtdica de la Espańa romana, Madrid 1953
De Robertis F.M., Ilfenomeno associativo nel mondo romano. Dai collegi della Repubblica alle corporazioni del Basso Impero, Roma 1981
De Robertis F.M., Storia delle corporazioni e del regime associativo net mondo romano, II, Bari 1973
De Rossi G.B., Roma sotterranea, Roma 1857
Digesta Justiniani Augusti, ed. P. Bonfante - C. Fadda - L. Ferrini - S. Riccobono - V. Scialoia, Mediolani 1960
Duchesne L., Histoire ancienne de l’Eglise, I, Paris 1906
Eusebius, Historia Ecclesiastica, trad. A. Velasco-Delgado, Madrid 1973
Ignatius Antiochenus, Epistola ad Ephesios, ed. BAC 65
Ignatius Antiochenus, Epistola ad Philadephios, ed. BAC 65
Ignatius Antiochenus, Epistola ad Trallianos, ed. BAC 65
Judge E., The social Pattern of Christian groups in the first century, London 1960
Leclercq H., Catacombes, DACL II 2, 2420
Mangas Manjarres J., Esclavos y libertos en la Espańa romana, Salamanca 1971
Marucchi O., Manuale di archeologia cristiana, Roma 933
Meeks W. A., Los primeros cristianos urbanos, Salamanca 1988
Mommsen Th., Die Katacomben Roms, Bd. 1, Berlin 1871
Monti G.M., I „Collegia tenuiorum” e la condizione giuridica dellapropietd ecclesiastica neiprim i tre secoli del cristianesimo, en: Studi in onore di S. Riccobono, III, Bari 1933
Monti G.M., Le corporazioni nell’Evo antico e nell’alto Medio Evo, Bari 1933
Plinius, Epistolae, trad. A. Fontan - A. Moure - A. Casas, Madrid 1995
Polycarpus, Epistoła ad Philippenses, ed. BAC 65
Santero Santurino J. M., Asociaciones populares en Hispania romana, Salamanca 1978
Simón M., Verus Israel. F.tude sur les relations entre chrćtiens et juifs dans l’Empire romain (135-425), Paris 1964
Tertullianus, Ad nationes
Tertullianus, Adversus Marcionem
Tertullianus, Adversus Valentinianos
Tertullianus, Apologeticus
Tertullianus, De carne Christi
Tertullianus, Scorpiace
Waltzing J.P., Etude historiąue sur les corporatiorts professionnelles chez les romains, depuis les origines jusqu’a la chute de l’empire d’Occident, IV, Louvain 1895-1900
Wilken R.L., Collegia, Philosofical Schools, and Theology, en: S. Benko - J.J. O ’Rourke, The Catacombs and the Colosseum, Valley Forge 1971, 268-291
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
