Bizantyńscy intelektualiści o wojnie i pokoju (Mikołaj Mistyk i Teodor Dafnopates)
Abstrakt
Listy Mikołaja Mistyka i Teodora Dafnopatesa/Romana Lekapena do Symeona, władcy bułgarskiego obracają się wokół spraw wojny i pokoju. Stosunek do wojny, który można w nich odnaleźć jest jednak schematyczny. Wojna jest złem i wiąże się z przelewem krwi, okrucieństwami i grabieżą. Szczególnego znaczenia w tym niezbyt wyraźnym szkicu nabierają odwołania do cierpień, które dotykają mnichów i mniszki. Ten wątek, jak się wydaje, był eksploatowany ze względu na monastyczny etap w życiu bułgarskiego władcy. Odwołując się do osobistych sentymentów Symeona chciano wstrząsnąć nim i w końcu przekonać do zawarcia pokoju. Dla Mikołaja Mistyka i Teodora Dafnopatesa/Romana Lekapena pokój jest dobrem najwyższym i w celu jego zachowania można iść na znaczne ustępstwa. Istnieje jednak granica, której przekraczać nie należy. Tą granicą w przypadku Mikołaja Mistyka jest zachowanie suwerenności. Teodor Dafnopates wskazuje, że tę granicę trzeba postawić w innym miejscu. Musi nią być zachowanie integralności terytorialnej państwa Romajów.
Słowa kluczowe:
Mikołaj Mistyk, Teodor Dafnopates, Roman Lekapen, Symeon I Wielki, Bizancjum, wojna, pokój, intelektualista, listBibliografia
Leo VI, Tactica: Leonis VI Tactica, ed. i tł. G.T. Dennis, CFHB (Series Washingtoniensis) 49, Washington 2010.
Nicolaus I Constantinopolitanus patriarcha, Epistula, Nicolai I Constantinopolitani patriarchae Epistulae, ed. tł. R.J.H. Jenkins – L.G. Westerink, CFHB 6, Washington 1973, tł. A. Brzóstkowska, Mikołaj Mistyk, Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian, Seria grecka 3, wyd. A. Brzóstkowska – W. Swoboda, Warszawa 1995, s. 294-376.
Theodorus Daphnopathes, Epistula: Théodore Daphnopatès, Corréspondance, ed., tł.J. Darrouzès – L.G. Westerink, Paris 978, tł. A. Brzóstkowska, Teodor Dafnopates, Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian, Seria grecka 4: Pisarze z VIII–XII wieku, wyd. A. Brzóstkowska – W. Swoboda, Warszawa 1997, s. 160-180.
Aleksandrov E., Diplomaticheskaja perepiska carja Simeona s imperatorom Romanom Lakapinom, „Palaeobulgarica” 14/2 (1990) s. 16-22.
Angelov D., Metody vizantijjskoj diplomatii v otnoshenijakh s Bolgariejj po danym pisem konstantinopolskogo patiarkha Nikolaja Mistika, „Voprosy Istorii Slavjan” 1 (1963) s. 60-69.
Angelov P., Bylgarskata srednovekovna diplomacija, Sofija 1988.
Angelov P., Religiozni argumenti v korespondencijata na car Simeon, w: Simeonova Bulgarija v istorijata na evropejjskija jugoiztok: 1100 godini ot bitkata pri Akheloj, I, red. А. Nikolov – N. Kynev, Sofija 2018, s. 206-213.
Antonopoulou T., A Textual Source and Its Implications: On Theodore Daphnopates’ Sermon On the Birth of John the Baptist, „Byzantion” 81 (2011) s. 9-17.
Bozhilov I., Car Simeon Veliki: zlatnijat vek na Srednovekovna Bulgarija, Sofija 1983.
Chernoglazov D. Beobachtungen zu den Briefen des Theodoros Daphnopates. Neue Tendenzen in der byzantinischen Literatur des zehnten Jahrhunderts, ByZ 106 (2013) s. 623-644. (Crossref)
Chrysostomides J., Byzantine Concepts of War and Peace, w: War, Peace and World Orders in European History, ed. A.V. Hartmann – B. Heuser, London – New York 2001, s. 91-101.
Dagron G., Kościół i państwo (połowa IX –koniec X wieku), w: Historia chrześcijaństwa. Religia. Kultura. Polityka, t. 4: Biskupi, mnisi i cesarze 610–1054, tł. M. Żurowska et al., red. G. Dagron – P. Riché – A. Vauchez, Warszawa 1999, s. 163-169.
Haldon J., Warfare, State and Society in the Byzantine World, London 1999.
Howard-Johnston J., A short piece of narrative history: war and diplomacy in the Balkans, winter 921/2–spring 924, w: Byzantine Style, Religion and Civilization. In Honour of Sir Steven Runciman, ed. E. Jeffreys, Cambridge 2006, s. 340-360.
Jenkins R.J.H., A Note on the Patriarch Nicholas Mysticus, w: R.J.H. Jenkins, Studies on Byzantine History of the 9th and 10th Centuries, London 1970, s. 145-147.
Kapsalykova K.R., Predstavlenie o vojjne i armii v Vizantii (seredina IX–seredina XI), Ekaterinoburg 2017 (niepublikowana praca doktorska).
Karlin-Hayter P., Le synode à Constantinople de 886 à 912 et le rôle de Nicolas le Mystique dans l’affaire de la tétragamie, JÖB 19 (1970) s. 59-101.
Kazhdan A., A History of Byzantine Literature (850–1000), ed. A.C. Angelidi, Athens 2006.
Kazhdan A., Daphnopates, Theodore, w: The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. A. Kazhdan, New York – Oxford 1991, s. 588.
Leszka M.J, Mikołaj Mistyk, patriarcha Konstantynopola w świetle korespondencji z Symeonem, władcą Bułgarii, „Balcanica Posnaniensia” 18 (2011) s. 23-33.
Leszka M.J., Obraz wojny w Listach Mikołaja Mistyka do Symeona, władcy bułgarskiego, „Slavia Antiqua” 47 (2006) s. 9-16.
Leszka M.J., Stracone złudzenia. Religijny kontekst stosunków bizantyńsko-bułgarskich w latach 863–927, w: Religijna mozaika Bałkanów, red. M. Walczak-Mikołajczakowa, Gniezno 2008, s. 32-39.
Leszka M.J., Symeon I Wielki a Bizancjum. Z dziejów stosunków bułgarsko-bizantyńskich w latach 893–927, Byzantina Lodziensia 15, Łódź 2013. (Crossref)
Ljubarskijj J.N., Zamechanija o Nikolae Mistike v svjazi s izdaniem ego sochinenijj, w: J.N. Ljubarskijj, Vizantijjskie istoriki i pisateli (sbornikstatejj), Sankt-Peterburg1999, s. 55-67.
Malakhov S.N., Koncepcija mira v politicheskojj ideologii Vizantii pervojj poloviny X v. Nikolaj Mistik Feodor Dafnopat, „Antichnaja Drevnost i Srednie Veka” 27 (1995) s. 19-31. (Crossref)
Marinow K., Wojna i pokój w Domu Bożym. Uwagi na temat ideologicznej wymowy dwóch motywów w mowie Na pokój z Bułgarami, w: Piotr I Święty, car bułgarski (ok. 912–969). Maria Lekapena, caryca bułgarska (ok. 912–?963), red. Z.A. Brzozowska – M.J. Leszka – K. Marinow, Kraków 2018, s. 219-244.
Mokhov A.S. – Kapsalykova K.R., Obrazy vojjny v vizantijjskojj istoricheskoj literature X v.: Feodor Dafnopat, „Nauchnye vedomosti Belgorodskogo gosudarstennogo universiteta. Serija Istorija. Politologija” 36 (2015) s. 44-49.
Peace and War in Byzantium. Essays in Honor of George T. Dennis, S.J., ed. T.S. Miller – J. Nesbit, Washington 1995.
Simeonova L., Power in Nicholas Mysticus’ Letters to Symeon of Bulgaria (Notes on the political vocabulary of a tenth century Byzantine statesman), „Byzantinoslavica” 54 (1993) s. 89-94.
Sjuzjumov M., Ob istoricheskom trude Feodora Dafnopata, „Vizantijjskoe obozrenie” 2 (1916) s. 295-302.
Stanković V., Carigradski patrijarsi i carevi makedonske dinastije, Beograd 2003.
Strässle P.M., Krieg und Frieden in Byzanz, „Byzantion” 74 (2004) s. 110-129.
Tougher S., The Reign of Leo VI (886-912). Politics and People, Leiden – New York – Köln 1997. (Crossref)
Trendafilov Kh., Mladostta na car Simeon, Sofija 2010.
Wozniak F.E., The Metaphysics of Byzantine Diplomacy in the Relations of the Byzantines and Bulgarians 880’s – 920’s, GOTR 21 (1976) s. 289-297.
Zlatarski V.N., Pismata na vizantijjski imperator Romana Lakapena do bugarskija car Simeon, „Sbornik narodni umotvorenija, nauka i knizhnina ” 13 (1896) s. 282-322.
Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0003-2643-4520
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
