Metropolici Dyrrachion wobec naturalnych katastrof i kryzysu Bizancjum w XIII w.
Jarosław Dudek
Uniwersytet Zielonogórski ,Abstrakt
W XIII w. biskupi Dyrrachion (Dyrrachion) stanęli wobec wielu problemów politycznych i religijnych. Musieli również stawić czoło spowodowanej siłami natury katastrofy (trzęsienie ziemi i tsunami), jaka dotknęła miasto w 1271 r., potem porzucone przez biskupa Niketasa (Niketas) i zdobyte przez łacinników. Historyk Jerzy Pachymeres (Georgios Pachymeres) opisał przebieg kataklizmu i jego następstwa uwzględniając krytykę polityki kościelnej cesarza Michała VIII Paleologa (Michael VIII Paleologos). Z kolei dla św. Serapiona (Serapion) z dalekiej Rusi los mieszkańców Dyrrachion, podobnie jak pogranicznego Przemyśla był konsekwencją moralnego upadku wywołanego bliskimi kontaktami z łacinnikami. Mimo opinii o wpływie katolików w Dyrrachion poparcie cesarza z Konstantynopola zapewniało ochronę prawosławnej organizacji kościelną w tej części zachodnich Bałkanów.
Słowa kluczowe:
Bizancjum, Ruś, Dürres, Dyrrachion, Albania, biskup, trzęsienie ziemi, tsunami, Kościół katolicki, Kościół prawosławny, Georgius Pachymeres, św. Serapion, konfliktBibliografia
Demetrii Chomateni ponemata diaphora, ed. G. Prinzing, Berlin-New York 2002. (Crossref)
Georgii Pachymeris relationes historicas, ed. A. Failler, V. Laurent, Paris 1984-1999.
Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji. Unikatowy zabytek piśmiennictwa staroruskiego i jego polski przekład, red. i przekł. Z.A. Brzozowska, I.N. Petrov, Łódź 2019.
Les listes de préséance byzantines des IXe et Xe siècles, introduction, texte, traduction et commentaire par N. Oikonomidès, Paris 1972.
Loenertz R.J, Lettre de Georges Bardanes metropolite de Corcyre, au Patriarche oequmenique Germain II, 1226-1227 c., „Epeteris Hetaireias Byzantinon Spoudon” 33 (1964) s. 87-118.
Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitane, texte critique, introduction et notes J. Darrouzès, Paris 1981.
Slovo blažennogo Serapiona o maloverj’e, w: „Slova” Serapiona Vladimirskogo, podg. teksta, perevod i komm. V.V. Kolesova, Pamjatniki Literatury Drevnej Rusi, XIII vek, Moskva 1981, s. 452-455.
Tāpkova-Zaimova V., Un manuscript inconnu de la Vie de St. Jean-Vladimer, Études balkaniques 6 (1967) s. 179-188.
Vasiljevskij V., Epirotica saeculi XIII, “Vizantijskij Vremennik” 3 (1896) 233-299.
Angold M., Church and society in Byzantium under the Comneni. 1081-1261, Cambridge 1995. (Crossref)
Bartlett R., Tworzenie Europy. Podbój, kolonizacja i przemiany kulturowe. 950-1350, przekł. G. Waluga, Poznań 2003.
Berschin W., Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, przekł. K. Liman, Gniezno 2003.
Bonarek J., Sytuacja Cesarstwa Bizantyńskiego w przededniu IV krucjaty, w: IV Krucjata. Historia. Reperkusje. Konsekwencje, red. Z.J. Kijas, M. Salamon, Kraków 2005, s. 31-53.
Bonarek J., Czekalski T., Turlej S., Historia Grecji, Kraków 2005.
Božilov I., Bâlgarskata archiepiskopija XI-XII vek. Spisăkt na bălgarskite arciepiskopi, Sofija 2011.
Browning R., The Patriarchal School at Constantinople in the Twelfth Century, “Byzantion” 32 (1962) s. 167-202, 33 (1963) s. 11-40.
Buschhausen H. & H., Die Marienkirchen von Apollonia in Albanien. Byzantiner, Normannen und Serben im Kampf um die Via Egnatia, Wien 1976.
Darrouès J., Les résponses cannoniques de Jean de Kitros, REB 31 (1973) 319-334. (Crossref)
Dąbrowska M., Łacinniczki nad Bosforem. Małżeństwa bizantyńsko-łacińskie w cesarskiej rodzinie Paleologów (XIII-XIV w.), Łódź 1996.
Dölger F., Regesten der Kaiserurkunden des oströmischen Reiches von 565-1453. Teil. 1. Regesten von 565-1025, München-Berlin 1924. (Crossref)
Ducéllier A., La façade maritime de l’Albanie au Moyen Age. Durazzo et Valona du XIe au XVe siècle, Thessaloniki 1981.
Dudek J., Metropolici Dyrrachion od VII do XIII wieku. Próba charakterystyki, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 18 (2011) s. 62-87.
Dudek J., Blaski i cienie „epirockiego separatyzmu” kościelnego w latach 1204-1230, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 12 (2011) z. 2, s. 197-209.
Dudek J., Św. Jan Włodzimierz (?-1016) w życiu i w legendzie. Niefortunny polityk i patron Serbów oraz Albańczyków, w: Kim jesteś człowieku? Funeralia Lednickie. Spotkanie 13, Poznań 2011, s. 223-230.
Dudek J., Biskupi Dyrrachion w strukturach patriarchatu Konstantynopola (VII-X w.), „Vox Patrum” 58 (2012) s. 221-236. (Crossref)
Encyclopedia of the Early Church, t. 1, A-M, ed. A. Di Bernardino, transl. by A. Walford, Cambridge 1992.
Fedalto G., Problemi di cronotassi e di giurisdzione nei vescovadi del Ducato di Durazzo fino alla dominazione occidentale, w: Studi Albanologici, Balcani, Bizantini e Orientali in sonore di Giuseppe Valentini, Firenze 1986, s. 51-64.
Fenczak A.S., Wczesnośredniowieczny Przemyśl w świetle źródeł historycznych, w: Przemyśl wczesnośredniowieczny, Origines Polonorum, t. III, red. E. Sosnowska, Warszawa 2010, s. 39-91.
Flogaus R., Das Concilium Quinisextum (691/692). Neue Erkentnisse über ein umstrittenes Konzil und seine Teilnehmer, ByzZ 102 (2009) z. 1, s. 25-64. (Crossref)
Grumel V., L’annexion de l’Illyricum Oriental, de la Sicile et de la Kalabrie au Patriarchat de Constantinople, RSR 39-40 (1952) s. 191-200.
Hauziński J., Leśny J., Historia Albanii, Wrocław 1993.
Jacoby D., Po IV krucjacie – Cesarstwo Łacińskie Konstantynopola oraz państwa frankijskie, w: Bizancjum 1024-1492, t. 2, przekł. J. Kozłowska, R. Piotrowski, Warszawa 2015, s. 244-261.
Janin J. Dyrrachium, DHGE XIV 1248-1252.
Janiszewski P., Klęski jako demoniczna cecha przydana przez Boga elementom świata fizycznego, „Etyka” 30 (1997) s. 51-63. (Crossref)
Karpozilos A.D., The Ecclesiastical Controversy between the Kingdom of Nicea and the principality of Epiros (1217-1233), Thessalonike 1973.
Kislinger E., Dyrrhachion und die Küsten von Epirus und Dalmatien im frühen Mittelalter – Beobachtungen zur Entwicklung der byzantinischen Oberhoheit, “Millenium” 8 (2011) s. 313-352. (Crossref)
Koder J., „Euromediterraneum” i „Eurazja” w poglądach Bizantyńczyków na przestrzeń i politykę, przekł. K. Ilski, A. Kotłowska, Poznań 2007.
Lalmberz E., Die Bischofslisten des VII. Ökumenischen Konzils (Nicaenum II), München 2004.
Leśny J., Studia nad początkami serbskiej monarchii Nemaniczów (połowa XI – koniec XII wieku), Wrocław-Warszawa-Kraków 1989.
Levin E., Sex and Society in the World of the Orthodox Slavs, 900-1700, New York – London 1989.
Loenertz R.J., Aux origins du despotat d’Epire et de la principaut d’Achaïe, “Byzantion” 43 (1973) s. 360-394.
Longnon J., The Frankish States in Greece, 1204-1311, w: A History of the Crusades. Vol. II, The Later Crusades, 1189-1311, ed. K.M. Setton and al., Madison, Milwauke, and London 1969, s. 235-274. (Crossref)
Miraj L.F., Dyrrachion in the Early Christian and Byzantine Period, Tiranë 2013.
Morrisson C., Despotat Epiru i Cesarstwo Tesaloniki, w: Świat Bizancjum, t. 3. Bizancjum i jego sąsiedzi 1204-1453, red. A. Laiou, C. Morrisson, przekł. A. Graboń, Kraków 2013, s. 343-355.
Mullet M., Theophylact of Ochrid. Reading the letters of a Byzantine archishop, Alderhost 1997.
Nallbani E., Transformations et continuité dans l’ouest des Balkans: le cas de la civilisation de Komani (VI-IX siècles), w: L’Illyrie méridionale et l’Epire dans l’Antiquité. IV. Actes du IV colloque internationale de Grenoble, 10-12 octobre 2002, ed. P. Cabannes, J.-L. Lamboley, Paris 2004, s. 481-490.
Neville L., Guide to Byzantine historical writing, Cambridge 2016.
Nicol D., The Despotate of Epiros, Oxford 1957.
Nicol D.M., Refugees, Mixed Population and Local Patriotism in Epiros and Western Macedonia after the Fourth Crusade, w: XVe Congrès International d’Études Byzantines, Rapports et co-raports, Athènes 1976, s. 3-33.
Nicol D.M., The Despotate of Epiros 1267-1479. A contribution to the history of Greece in the middle ages, Cambridge 1984.
Nicol D.M., Byzantium and Venice. A study in diplomatic and cultural relations, Cambridge 1988. (Crossref)
Ohme H., Das Concillium Quinisextum und seine Bischofsliste. Studien zum Konstantinopeler Konzil von 692, Berlin – New York 1990. (Crossref)
The Oxford Dictionary of Byzantium, vol. 1-3, ed. A. Kazhdan et al. New York – Oxford 1991.
Patlagean E., Chrześcijaństwo greckie: rozpad cesarstwa i panowanie łacińskie (1204-1274), w: Historia chrześcijaństwa. t. 5, Ekspansja Kościoła rzymskiego 1054-1274, red. A. Vauchez, Warszawa 2001, s. 552-579.
Parisse M., Martin J.-M., Ekspansja Kościoła rzymskiego. Południowe Włochy i Sycylia, w: Historia chrześcijaństwa. t. 5. Ekspansja Kościoła rzymskiego 1054-1274, red. A. Vauchez, Warszawa 2001, s. 249-254.
Pavlov A., Komu prinadležat’ kanoničeskie otvety, avtorom kotorych’ sčitalsja Joann, episkop kritstki (XIII veka)?, „Vizantijskij Vremennik” 1 (1894) 491-502.
Pentek Z., Cesarstwo Łacińskie 1204-1261. Kolonialne państwo krzyżowców czy Neobizancjum?, Poznań 2004.
Podskalsky G., Chrześcijaństwo i literatura liturgiczna na Rusi Kijowskiej (988-1237), przekł. J. Zychowicz, Kraków 2000.
Prinzing G., A Quasi Patriarch in the State of Epiros: the Autocephalous Archbishop of „Boulgaria” (Ochrid) Demetrios Chomatenos, „Zbornik radova Vizantološkog Instituta” 41 (2004) s. 165-182. (Crossref)
Prosopographische Lexikon der Palaiologenzeit, ed. E. Trapp, Wien 1996.
Saradi H., Aspects of early Byzantine urbanism in Albania, w: The Medieval Albanians. Oi Albanoi sto Mesaiwna, Athens/Aqhna 1998, s. 81-124.
Scheliha von W., Nicht-chronialische Schriftquellen der Rus’ zur Geschichte der “Slavia Asiatica” im 13. und 14. Jahrhundert, w: Geschichte der Slavia Asiatica. Quellenkundliche Probleme, herausgebeben von. Ch. Lübke, I. Milftakhova, W. von Scheliha, Leipzig 2013, s. 88-147.
Słownik starożytności słowiańskich, t. 8, cz. 1, Suplementy i indeksy, Wrocław-Warszawa 1991.
Sophocles E.A., Greek Lexicon of the Roman and Byzantine Periods, Hildesheim-Zurich-New York 1992.
Stavridou-Zafraka A., The Political Ideology of the State of Epiros, w: Urbs Capta. The Fourth Crusade and its Consequences/ La IVe Croisade et ses consequences, ed. A. Laiou, Paris 2005, s. 311-325.
Stavridou-Zafraka A., The Relations between Secular and Religious Authorities in the State of Epiros after 1204, w: Church and society in late Byzantium, ed. D.G. Angelov, Kalamazoo 2009, s. 11-24.
Stiernon L., Les origins du Despotat d’Epire. A propos d’un livre recent, REB 17 (1959) s. 90-126. (Crossref)
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
