Si vis pacem, para bellum - wizja rzymskiej armii i sztuki wojennej w świetle "Epitome rei militaris" Wegecjusza
Ireneusz Łuć
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6388-2616
Abstrakt
Zacytowana w tytule sentencja "Si vis pacem, para bellum" dobrze pasuje do myśli dzieła Wegecjusza "Epitome rei militaris". Traktat ten był adresowany zarówno do rzymskich dowódców, jak i do oficerów niższego szczebla, a nawet do szeregowych żołnierzy. Starał się w nim przekazać podstawową wiedzę wojskową, która miała podnosić w armii ducha walki. "Epitome rei militaris" mówi nie tylko o rekrutacji i szkoleniu rekrutów. Jednak autor poświęca tym właśnie zagadnieniom wiele miejsca. To zaś dowodzi wagi problemu, z którym borykały się ówczesne legiony. Wegecjusz pragnął zaś, aby jednostki armii cesarskiej były dobrze wyszkolone i skuteczne w działaniu. Wierzył on, że powrót do sprawdzonych sposobów rekrutacji, ćwiczeń i organizacji rzymskich sił zbrojnych wyeliminuje popełniane w jego czasach błędy w wyszkoleniu zarówno oficerów, jak i szeregowych legionistów. To zaś miało stanowić podstawę do odrodzenia rzymskiej potęgi militarnej, która miała się, w jego mniemaniu, stać na powrót postrachem dla wrogów imperium. Niestety przyszłość pokazała, jak ogromna przepaść dzieliła jego sny o odrodzonej potędze od rzeczywistości.
Słowa kluczowe:
Wegecjusz, armia rzymska, służby wojskowa, organizacja sił zbrojnych, rekruci, Publius Vegetius RenatusBibliografia
L’Année Êpigraphique. Revue des publications épigraphiques relatives à l’Antiquité romaine, Paris 1888-.
Allmand CH., The De Re Militari of Vegetius. The Reception, Transmission and Legacy of a Roman Text in the Middle Ages, Cambridge 2011. (Crossref)
Corpus Inscriptionum Latinarum, Berlin 1862-.
Forcellini E., Totius latinitatis lexicon, adiecit J. Bailey, vol. 1-2, Londini 1828.
Marcus Tullius Cicero, Philippics, with transl. by W.C.A. Ker M.A., LCL, Cambridge-London 1957; Cicero, Philippics 3-9, introduction, text, translation, commentary, references and indexes by G. Manuwald, vol. 1-2, Berlin-New York 2012.
The Abinnaeus archive: Papers of a Roman officer in the reign of Constantius II, ed. by H. I. Bell, V. Martin, E. G. Turner, D. van Berchem, Oxford 1962.
Prosopography of the Later Roman Empire, ed. A.H.M. Jones, J.R. Martindale, J. Morris, vol. 1: 260-395 AD, Cambridge 1971; vol. 2: 395-527 AD, Cambridge 1980.
Publius Vegetius Renatus, Digestorum artis mulomedicinae libri, ed. E. Lommatzsch, Lipsiae, Teubner 1903; Digesta Artis Mulomedicinalis, liber primus, introduzione, commentario a cura di V. Ortoleva, Catania 1999.
Publius Vegetius Renatus, Epitoma rei militaris, ed. by M.D. Reeve, Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Oxinii 2004, Epitoma rei militaris, ed. C. Lang, Lipsiae 1885, tłum ang: Vegetius, Epitome of Military Science, transl. with notes and introduction by N.P. Milner, Liverpool 1996, tłum hiszp: Flavio Vegecio Renato, Compendio de técnica militar, ed. de D. Paniagua Aguilar, Cátedra Letras Universales, Madrid 2006. (Crossref)
Zosimus, Historia nova, ed. L. Mendelssohn, Lipsiae 1887.
Atkinson D., Morgan L., The Wellingborough and Nijmegen Marches, w: Roman Military Equipment. The Accoutrements of War. Proceedings of the Third Roman Military Equipment Research Seminar, red . M . Dawson, Oxford 1987 (BAR Intern. Series 336), s. 99-108.
Baini V., Il confine danubiano fra politica amministrativa e strategia militare in età teodosiana, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte”, 57/4 (2008) 453-487.
Barnes T.D. The Date of Vegetius, „Phoenix” 33/3 (1979) 254-257. (Crossref)
Charles M.B., Vegetius in Context. Establishing the Date of the Epitoma Rei Militaris, Stuttgart 2007.
Cromwell R.S., The Rise and Decline of the Late Roman Field Army, Shippensburg 1998.
Dorjahn A.P., Born L.K., Vegetius on the Decay of the Roman Army, „The Classical Journal” 30/3 (1934) 148-158.
Elton H., Sztuka wojenna w rzymskiej Europie 350-425, tłum. Ł. Różycki, Oświęcim 2013.
Goffart W., The Date and Purpose of Vegetius’ De Re Militari, „Traditio” 33 (1977) 65-100 = Idem, Rome's Fall and After, London-Ronceverte 1989. (Crossref)
Gordon C.D., Vegetius and His Proposed Reforms of the Army, w: Polis and imperium. Studies in honour of Edward Togo Salmon, ed. J.A.S. Evans, Toronto 1974, 35-58.
Grosse R., Armia rzymska od cesarza Galiena do początków bizantyjskiej organizacji temowej, Oświęcim 2012.
Haase W., „Si vis pacem, para bellum”. Zur Beurteilung militärischer Stärke in der römischen Kaiserzeit, w: Limes. Akten des XI. Internationalen Limeskongresses, ed. J. Fitz, Budapest 1977, 721-755.
Hebblewhite M., The Emperor and the Army in the Later Roman Empire, AD 235–395, London-New York 2017. (Crossref)
Jones A.H.M., The Later Roman Empire 284-602: A Social, Economic, and Administrative Survey, vol. 1-3, Oxford 1964.
Kajanto I., The Latin Cognomina, Helsinki 1965.
Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich. Dominat, Warszawa 1991.
Kulikowski M., Wojny z Gotami od III wieku do Alaryka, Oświęcim 2015.
Lenski N., Initium mali Romano imperio: Contemporary Reactions to the Battle of Adrianople, „Transactions of the American Philological Association” 127 (1997) 129-168. (Crossref)
Lenski N., Failure of Empire. Valens and the Roman State, Berkeley-Los Angeles-London 2003.
Liebeschuetz J.H.W.G., Barbarians and Bishops Army, Church, and State in the Age of Arcadius and Chrysostom, Oxford 1990.
Łuć I.A., Boni et mali milites Romani. Relacje między żołnierzami wojsk rzymskich w okresie Wczesnego Cesarstwa, Kraków 2010.
Łuć I., Archeologia wojny na wyniszczenie. Wojna galilejska Wespazjana i Tytusa (maj-listopad 67 roku naszej ery), „Ethos” 2 (2018) 229-250.
Łuć I., Od „fortes milites” do „muli Mariani” - fenomen siły fizycznej żołnierzy wojsk rzymskich w okresie republiki rzymskiej, „Res Historica” 46 (2018) 29-54. (Crossref)
MacMullen R., Corruption and the Decline of Rome, New Haven-London 1988.
Nischer E.C., The Army Reforms of Diocletian and Constantine and Their Modifications up to the Time ofthe Notitia Dignitatum, „The Journal of Roman Studies” 13 (1923) 1-55. (Crossref)
Reeve M., The transmission of Vegetius's Epitoma Rei Militaris, „Aevum” 74/1 (2000) 243–354.
Richardot P., Hiérarchie militaire et organisation legionnaire chez Végèce, w: La hiérarchie (Rangordnung) de l'armée romaine sous le haut-empire le Haut-Empire romain. Actes du Congrès de Lyon (15-18 septembre 1994), red. Y. Le Bohec, Paris 1996, 405-427.
Richardot P., La datation du "De Re Militari" de Végèce, „Latomus” 57/1 (1998) 136-147.
Rikk M.B. The Roman Disciplina according to Vegetius, „American Journal of Research, Education and Development” 1 (2016) 29-42.
Shrader Ch.R., A Handlist of extant Manuscripts containing the De Re militari of Flavius Vegetius Renatus, „Scriptorium” 33/2 (1979) 280-305. (Crossref)
Travares W.J.B., Marques Goncalves A.T., Formation of a Roman Soldier in the Fourth Century A.D. and the Foundation of a Military Paideia: Rethinking the Vegetius Epitoma, „Acta Scientiarum. Education” 37/1 (2015) 15-26. (Crossref)
Zuckerman C., Two reforms of the 370s: recruiting soldiers and senators in the divided Empire, „Revue des études byzantines” 56 (1998) 79-139. (Crossref)
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-6388-2616
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
