Fear – an aspect of Byzantine psychological warfare
Łukasz Różycki
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu , PolandAbstract
Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób strach oddziaływał na starożytnych żołnierzy. W badaniach wykorzystano metody stosowane w nowej historii wojskowości oraz elementy warsztatu psychologii społecznej, zwłaszcza jej części traktującej o zachowaniach zbiorowych. W celu dokonania analizy, autor wykorzystał traktat wojskowy z końca VI w. – Ars militaris oraz inne teksty źródłowe, pełniące funkcję pomocniczą. Dzięki zastosowaniu źródła spisanego przez autora będącego praktykiem, udało się uchwycić elementy późnorzymskiej sztuki wojennej, które dziś określamy mianem wojny psychologicznej. Autor artykułu postawił hipotezę, że starożytni dowódcy świadomie wykorzystywali strach jako pożyteczne narzędzie motywujące własnych żołnierzy oraz demotywujące wojska przeciwnika; w zakończeniu podkreślił jednak, że dalsze badania nad tym zagadnieniem są konieczne, a wyniki należy interpretować bardzo ostrożnie w przypadku stosowania nowoczesnego kotekstu.
Keywords:
Roman army, military psychology, fear, ars militarisReferences
Altheide D.L., Creating Fear News and the Construction of Crisis, New York 2002
Ambüh R., Prisoners of War in the Hundred Years War: Ransom Culture in the Late Middle Ages, Cambridge 2013 (Crossref)
Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri
Aussaresses F., L’auteur de Stratégicon, REA 8 (1906) 23-40 (Crossref)
Baley S., Wprowadzenie do psychologii społecznej, Warszawa 1959
Besala J., Miłość i strach. Dzieje uczuć kobiet i mężczyzn. Cywilizacje starożytne, Poznań 2010
Bloom H. – Man P. de – Derrida J. – Hartman G.H. – Miller J.H., Deconstruction & Criticism, New York 1979
Borkowski J., Podstawy psychologii społecznej, Warszawa 2003
Brand C., Roman Military Law, San Antonio 1968 (Crossref)
Bray J., Essai Sur Le Droit Penal Militaire Des Romains: Droit International de L’Occupation Militaire en Temps de Guerre, Whitefish 2009
Dabbs J. – Leventhal H., Effects of varying the recommendations in a fear-arousing com-munication, “Journal of Personality and Social Psychology” 4 (1966) 525-531 (Crossref)
Doliński D. – Nawart R., Fear-then-relief procedure for producing compliance: Beware when the danger is over, “Journal of Experimental Social Psychology” 34 (1998) fasc. 1, 27-51 (Crossref)
Doyle R.C., The Enemy in Our Hands: America’s Treatment of Enemy Prisoners of War from the Revolution to the War on Terror, Washington 2010
Flavius Tiberius Mauricius, Ars militaris, in: Das Strategikon des Maurikios, ed. G.T. Dennis, transl. E. Gamillscheg, Wien 1981
Freshfield E.H., Roman Law in the Later Roman Empire Military Discipline of the Emperor Maurice c. A.D. 590 from the Strategikon, Cambridge 1947
Goldsworthy A.K., The Roman Army at War 100 BC-AD 200, Oxford 1996
Greatrex G. – Elton H. – Burgess R., Urbicius’ Epitedeuma: An edition, translation and commentary, ByZ 98 (2005) (Crossref)
Hansen H.M., The Battle Exhortation in Ancient Historiography. Fact or Fiction?, „Historia” 42 (1993) fasc. 2, 161-180
Hanson D., The Western Way of War: Infantry Battle in Classical Greece, New York 1987
Hartmann E. – Sunde T. – Kristensen W. – Martinussen M., Psychological Measures as Predictors of Military Training Performance, “Journal of Personality Assessment” 80 (2003) fasc. 1, 87-98 (Crossref)
James W., The Moral Equivalent of War, in: The Works of William James – Essays in Religion and Morality, ed. F. Burkhardt, Cambridge 1982, 162-173
Kaegi Jr. W.E., Some Thoughts on Byzantine Military Strategy, in: Byzantine Warfare, ed. J. Haldon, Aldershot 2007
Keegan J., The Face of Battle, London 1976
Kennedy C. – Zillmer E., Military Psychology Clinical and Operational Applications, New York 2006
Kiesler C.A. – Kiesler S.B., Conformity, Boston 1969
Konieczny S., Panika wojenna, Warszawa 1969
Konieczny S., Strach i odwaga w działaniach bojowych, Warszawa 1964
Kotowska A., Zwierzęta w kulturze literackiej Bizantyńczyków, Poznań 2013
Krammer A., Prisoners of War: A Reference Handbook, Washington 2008
Kuleczka G., Studia nad rzymskim wojskowym prawem karnym, Poznań 1974
Leo Sapiens, Tactica
Leventhal H. – Watts J. – Pagano C.F., Effects of fear and instructions on how to cope with danger, “Journal of Personality and Social Psychology” 6 (1967) fasc. 3, 313-321 (Crossref)
Luttwak E.N., The Grand Strategy of the Byzantine Empire, Harvard 2009 (Crossref)
Łuć I., Boni et Mali Milites Romani relacje między żołnierzami wojsk rzymskich w okresie wczesnego cesarstwa, Kraków 2010
MacMullen R., The Legion as a Society, “Historia” 22 (1984) fasc. 4, 440-456
Marshall S.L.A., Men against Fire, New York 1947
Maurice’s Strategikon: Handbook of Byzantine Military Strategy, transl. G.T. Dennis, Philadelphia 1984
Mauricius, Ars militaris, ed. Dennis
Melchior A., Caesar in Vietnam: did Roman Soldiers Suffer from Post-Traumatic Stress Disorder?, “Greece & Rome” 58 (2011) fasc. 2, 209-223 (Crossref)
Miedzińska B., Podstawy psychologii, Jelenia Góra 2010
Mieszkowski J., Fear of a Safe Place, in: Fear Across the Disciplines, ed. J. Plamper – B. Lazier, Pittsburgh 2012
Ministerstwo Obrony Narodowej. Centralna Komisja Regulaminowa, Instrukcja walki bagnetem, Wielka Brytania 1943
Ministerstwo Spraw Wojskowych, Instrukcja walki bagnetem (tymczasowa), Warszawa 1928
Nowacki G., Organizacja i prowadzenie działań psychologicznych w wybranych państwach, Toruń 2004
Ohman A., The Biology of Fear: Evolutionary, Neutral and Psychological Perspectives, in: Fear Across the Disci¬plines, ed. J. Plamper – B. Lazier, Pittsburgh 2012, 35-51
Onasandros, Strategikos
Phang S.E., Roman Military Service: Ideologies of Discipline in the Late Republic and Early Principate, Cambridge 2008 (Crossref)
Picq C.A. du, Études sur le combat, Paris 1868
Pieter J., Strach i odwaga, Warszawa 1971
Stachura M., Wrogowie porządku rzymskiego studium zjawiska agresji językowej w Kodeksie Teodozjusza, Nowelach Postteodozjańskich i Konstytucjach Sirmondiańskich, Kraków 2010
Syvanne I., The Age of Hippotoxotai Art of War in Roman Military Revival and Disaster (491-636), Tampere 2004
Theophylactus Simocatta, Historia
Turlej S., Upadek granicy cesarstwa na Dunaju, in: Barbarzyńcy u bram Imperium, ed. S. Turlej, Kraków 2007, 185-246
U.S. Army Hand-To-Hand Combat, New York 2012
Whitby M., The Emperor Maurice and his Historian Theophylact Simocatta on Persian and Balkan Warfare, Oxford 1988
Wiita J., The Ethnika in Byzantine Military Treatises, University of Minesota 1977
Wohlstetter A., The Delicate Balance of Terror, “Foreign Affairs” 37 (1959) fasc. 2, 211- 234 (Crossref)
Wojnowski M., Religia a wojskowość bizantyńska w świetle traktatów wojskowych IX-XI wieku, “Przegląd Historyczny” 100 (2009) nr 2, 199-205
Zástĕrová B., Les Avares et les Slaves dans la Tactique de Maurice, Praha 1971
Zawadzki M. – Barska M., Skamienieć ze strachu czy popchnąć do działania? (Nad)używanie strachu w perswazji, in: Spotkania z psychologią społeczną, ed. B. Danieluk – K. Stasiuk, Lublin 2009, 34-46
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
License
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
