Teologia postu w "Hymnach o poście" św. Efrema Syryjczyka
Abstrakt
W literackim dorobku świętego Efrema są biblijne komentarze, pisane prozą polemiczne refutationes i medytacje, dialogi poetyckie, metryczne homilie (memre) oraz hymny (madrasze). Te ostatnie zasługują na szczególną uwagę, gdyż jak się wydaje ten gatunek literacki był ulubionym narzędziem w hermeneutycznym warsztacie Syryjczyka. Adresatami madrasza nie byli mnisi, czy eremici, bowiem syryjskie chrześcijaństwo orientalne w IV wieku skupiało się z wyjątkową intensywnością na pogłębianiu aspektów ascetycznych chrześcijańskiego życia, takich jak: post, czuwanie, modlitwa nieustanna. To duchowe nastawienie dotyczyło wszystkich ochrzczonych, niezależnie czy duchownych, mnichów, czy świeckich. Oprócz przykładów biblijnych drugim źródłem obrazów w pieśniach De ieiunio jest świat natury, który nie istniałby bez woli Stwórcy. W niektórych fragmentach swoich madrasza O poście Efrem buduje harmoniczną kompozycję złożoną z tych dwóch wątków, dopełniając sens tekstu biblijnego za pomocą obrazów zaczerpniętych ze świata natury. Klamrą spinającą bogate teologiczne przesłanie zawarte w zwrotkach dziesięciu liturgicznych pieśni jest Chrystus, jako Słowo otwierające skarbnicę Pisma Świętego, jako Pierworodny Syn Ojca, jako jedyny Sprawiedliwy i wzór nad wzorami dla wszystkich ascetów i poszczących. W praktykowaniu postu liczy się dobra wola, dyscyplina w walce z głodem i pożądaniem oraz umiejętność dzielenia się z innymi. Efrem podkreśla znaczenie czynników motywacyjnych i akcentuje oczyszczające działanie postu.
Słowa kluczowe:
Efrem Syryjczyk, asceza, post, madrasz, Homilia o pościeBibliografia
Acta Judae Thomae, ed. W. Wright: The Hymn of Judas Thomas the Apostle in the country of the Indians, w: Apocryphal Acts of the Apostles, vol. 1: The Syriac Texts, London 1871, ܪܥܕ - ܪܥܛ, tłum. M. Starowieyski: Dzieje Apostoła Judy Tomasza, w: Apokryfy Nowego Testamentu. Apostołowie, część I: Andrzej, Jan, Paweł, Piotr, Tomasz, red. M. Starowieyski, Kraków 2007, 590-695.
Ephraem Syrus, Hymni de iejunio, Des heiligen Ephraem des Syrers Hymnen de Ieiunio, ed. E. Beck CSCO 246, Scriptores Syri 106, Louvain 1964 (tekst syryjski); tłum. niemieckie: E.Beck, Des heiligen Ephraem des Syrers „Hymnen de Ieiunio”, CSCO 247, Scriptores Syri 107, Louvain 1964 (przekład niemiecki).
Ephraem Syrus, Commentarius in Evangelium Concordant, tłum. francuskie L. Leloir: Éphrem de Nisibe, Commentaire de L’Évangile Concordant ou Diatessaron, SCh 121, Paris 1966.
Ephraem Syrus, Hymnus de fide 81 (De Margarita I), ed. E. Beck, CSCO 154, Scriptores Syri 73, Louvain 1955, 248-251, tłum. niemieckie: E. Beck, w: Des Heiligen Ephraem des Syrers „Hymnen de Fide”, CSCO 155, Scriptores Syri 74, Louvain 1955, 211-213.
Sancti Ephraem Syri, Hymni et Sermones II, ed. T.J.Lamy, Mechliniae 1886.
Théodoret de Cyr, Histoire ecclésiastique II, trad. P.Canivet, SCh 501, Paris 2006.
Syriac Bible 63DC, London 1979.
Brock S., A Brief Guide to the Main Editions and Translations of the Works of Ephrem, The Harp 3 (1990) 1-2, 7-29.
Brockelmann C., Lexicon Syriacum, Halis Saxonum² 1928.
El-Khoury N., Hermeneutics in the Works of Ephraim the Syrian, w: IV Symposium Syriacum, OCA 229, Roma 1987, 93-110.
Éphrem le Syrien, Hymnes sur le jeûune, trad. D.Cerbelaud, Bégrolles-en-Mauges 1997, Spiritualité Orientale 69.
Lattke M., Sind Ephraems Madrãsë Hymnen?, Oriens Christianus 73 (1989), 39-43.
Melki J., S. Ephrem le Syrien, un bilan de l’édition critique, Parole de l’Orient 11 (1983), 3-88.
Palmer A., A Lyre without a Voice, the Poetics and the Politics of Ephrem the Syrian, Aram 5 (1993), 371-399.
Palmer A.,The fourth-century Liturgy of Edessa reflected in Ephraim's Madroshe 4 and 5 on Faith, w: The Eucharist in Theology and Philosophy, red. I. Perczel, R. Forrai & G. Geréby. Ancient & Medieval Philosophy 35, Leuven 2005, 319-362.
Palmer A., The Merchant of Nisibis; Saint Ephrem and his Faithful Quest for Union in Numbers, w: ed. J.Den Boeft & A. Hilhorst, Early Christian Poetry; a Collection of Essays, Leiden 1993, 167-233. (Crossref)
Palmer A., Words, Silences, and the Silent Word: Acrosticsand Empty Columns in Saint Ephraem’s Hymns on Faith, Parole de l’Orient 20 (1995), 129-200.
Palmer A., St Ephrem of Syria’s Hymn on Faith 7: an Ode on his Own Name, Sobornost / Eastern Churches Review 17 (1995) 1, 28-40.
Shemunkasho Aho, The Healing of interior and exterior blindness in Ephrem, Studia Patristica XXXV, Leuven 2001, 494-501.
Shepardson C., Anti-Judaism and Christian Orthodoxy: Ephrem's Hymns in Fourth-Century Syria, Washington 2008.
Sochoń J., Hermeneutyka - wstępne rozpoznania, Warszawskie Studia Teologiczne VIII/1995, 219-232.
Stevenson P., Stanzaic Syntax in the Madrashe of Ephrem the Syrian, Brill 2015 (Crossref)
Thesaurus Syriacus, ed. R. Payne Smith, t. 1-2, Oxonii 1879-1901.
Turek P., The 30ᵗʰ Ode of Solomon as the oldest example of the great Syriac poetry and the development of Syriac prosody, Orientalia Christiana Cracoviensia 2 (2010), 109-120. (Crossref)
Uciecha A., Egzegeza biblijna w komentarzach syryjskich Afrahata, Efrema, Iszodada z Merw i Teodora bar Koni. Zarys problematyki, Vox Patrum 67 (2017) 673-688. (Crossref)
Uciecha A., Polemika św. Efrema z manicheizmem w Refutationes, Studia Antiquitatis Christianae. Series Nova 8, Katowice 2009.
Żelazny J., Język symbolu jako charakterystyczny wymiar teologii. Zarys problematyki, Vox Patrum 55 (2010) 799-808. (Crossref)
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-2507-8544
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
