Zasada wewnętrzności w myśli świętego Augustyna
Piotr Turzyński
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3493-5184
Abstrakt
Artykuł prezentuje miejsce zasady wewnętrzności w myśli św. Augustyna. Zapożyczył on ją ze starożytnej myśli filozoficznej i uczynił swoją tak, że stała się fundamentalna dla jego filozofii. Zasada znajduje swoje zastosowania w retoryce i teorii znaku, ale także w metafizyce i teorii poznania. Staje się metodą odkrywania głębszych pokładów bytu. Jest ważna w antropologii i tu jest sposobem dotarcia do Boga, który jest głębszy niż to co w człowieku najgłębsze i wyższy od tego co w człowieku najwyższe. Artykuł pokazuje drogę augustyńskiego doświadczenia estetycznego, w którym przechodzi się do rzeczy cielesnych do niecielesnych i ostatecznie ku pięknu źródłowemu. Zasada wewnętrzności ma swoje zastosowanie w chrystologii, gdzie w cierpiącym Chrystusie każe szukać ukrytej chwały i niezmiennego bóstwa.
Słowa kluczowe:
Augustyn z Hippony, wewnętrzność, retoryka, estetyka teologiczna, chrystologiaBibliografia
Augustinus, Confessiones: CSEL 33/1; tłum. J. Kubiak, Wyznania, Warszawa 1987.
Augustinus, Contra academicos: CC 29, 3–61; tłum. K. Augustyniak, Przeciw akademikom, w: Św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, 57–150.
Augustinus, De beata vita: CC 29, 65–85; tłum. A. Świderkówna, O życiu szczęśliwym, w: Św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, 15–50.
Augustinus, De civitate Dei: CC 47, 1–314 (księgi 1–10), CC 48, 321–866 (księgi 11–22); tłum. Ks. W. Kubicki, Państwo Boże, Kęty 1998.
Augustinus, De doctrina cristiana: CC 32, 1–167; tłum. J. Sulowski, O nauce chrześcijańskiej, Warszawa 1989.
Augustinus, De libero arbitrio: CC 29, 211–321; tłum. A. Trombala, O wolnej woli, w: Św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, 493–650.
Augustinus, De magistro: CC 29, 157−203; tłum. J. Modrzejewski, O nauczycielu, w: Św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, 433–486.
Augustinus, De musica: PL 32, 1081–1194; tłum. L. Witkowski, Traktat o muzyce, Lublin 1999.
Augustinus, De natura boni: CSEL 25/2, 853–889; tłum. M. Maykowska, O naturze dobra, w: Św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, 829–864.
Augustinus, De natura et gratia: CSEL 60, 231–299.
Augustinus, De ordine: CSEL 63, 121–185; tłum. J. Modrzejewski, O porządku, w: Św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, 155–233.
Augustinus, De sancta virginitate: CSEL 41, 233–302; tłum. P. Nehring, O świętym dziewictwie, ŹM 27, Kraków 2002, 271–348.
Augustinus, De Trinitate: CC 50, 25–380 (księgi 1–12), CC 50/A, 381–535 (księgi 13–15); tłum. M. Stokowska, O Trójcy Świętej, Kraków 1996.
Augustinus, De vera religione: CC 32, 187–260; tłum. J. Ptaszyński, O prawdziwej wierze, w: Św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999, 733–818.
Augustinus, Enarrationes in Psalmos: CC 38, 1–616 (1–50); CC 39, 623–1417 (51–100); CC 40, 1425–2196 (101–150); tłum. J. Sulowski, Objaśnienia Psalmów, PSP 37 (Ps 1–36) PSP 38 (Ps 37–57), PSP 39 (Ps 58–77), PSP 40 (Ps 78–102), PSP 41 (Ps 103–123), PSP 42, z. 1 (Ps 124–150), Warszawa 1986.
Augustinus, In epistulam Iohannis tractatus: CSEL 25, 193–248; tłum. W. Kania, Homilie na Pierwszy List św. Jana, PSP 15, cz. 2, Warszawa 1977, 381–502.
Augustinus, Retractationes: CSEL 36, 1–204; tłum. J. Sulowski, Sprostowania, PSP 22, Warszawa 1979, 181–287.
Augustinus, Sermones: PL 38, 23–1484; PL 39, 1493–1638; PLS 2; tłum. W. Eborowicz, Wybór kazań, Poznań 1936; tłum. J. Jaworski, Wybór mów, PSP 12, Warszawa 1973; tłum. M. Saks, S. Rączka, Mowa XVI, Vox Patrum 10(1986) 345–348; tłum. F. Małaszyński, Mowa 104. Traktat o Marcie i Marii, które oznaczają dwa rodzaje życia, w: Homo meditans, II vol., Kontemplacja i działanie, red. W. Słomka, Lublin 1984, 175–180; tłum. W. Eborowicz, Mowa 221. O Świętej Nocy, w: Kazania i homilie na święta Pańskie i Maryjne, red. L. Gładyszewski, Lublin 1976, 189–187.
Balthasar von H. U., Chwała. Estetyka teologiczna. 2. Modele teologiczne. Część 1. Od Ireneusza do Bonawentury, Kraków 2007.
Balthasar von H. U., Chwała. Estetyka teologiczna. 3/2. Teologia. Część 2. Nowy Testament, Kraków 2010.
Bartnik Cz. S., Personalizm, Lublin 2000.
Bavel van T. -J., Recherches sur la christologie de saint Augustin: l'humain et le divin dans le Christ d'après saint Augustin, Fribourg 1954.
Cary Ph., Interiorità, w: A. D. Fitzgerald (red.), Agostino. Dizionario enciclopedico, red. włoski L. Alici, A. Pieretti, Roma 2007, 844-846.
Chapman E., Saint Augustine’s Philosophy of Beauty, New York − London 1939.
Cipriani N., Retorica, w: A. D. Fitzgerald (red.), Agostino. Dizionario enciclopedico, red. włoski L. Alici, A. Pieretti, Roma 2007, 1204.
Curtone E. J., Sacramenti, w: , A. D. Fitzgerald (red.), Agostino. Dizionario enciclopedico, red. włoski L. Alici, A. Pieretti, Roma 2007, 1232-1240.
Doull J. A., Qui es la sapientia augustiniana, AugM 36 (1991) 81−88.
Duffy S. J., Antropologia, w: A. D. Fitzgerald (red.), Agostino. Dizionario enciclopedico, red. włoski L. Alici, A. Pieretti, Roma 2007, 202-215.
Fontanier J. -M., La beauté selon Saint Augustin, Rennes 2008.
Galati L., Cristo la Via nel pensiero di S. Agostino, Roma, 1956.
Harrison C., Beauty and Revelation in Thought of Saint Augustine, Oxford 1992. (Crossref)
Klauza K., Teokalia. Piękno Boga. Prolegomena do estetyki teologicznej, Lublin 2008.
Kowalczyk S., Człowiek i Bóg w nauce św. Augustyna, Warszawa 1987.
Madec G., Christus, scientia et sapientia nostra. Le principe de cohérence de la doctrine augustinienne, RAug 10 (1975) 77−85. (Crossref)
Madec G., La Patrie et la voie. Le Christ dans la vie et la pensée de Saint Augustin, Paris 1989
Mortara Garavelli B., Manuale di retorica, Milano 1988.
Patout Burns J. J., Variations on a dualist theme: Augustine on the body and the soul, w: Interpreting tradition (the art of theological reflection), pod red. J. Kopas, California 1984, 13-26.
Ratzinger J., Presentazione, w: J. Tscholl, Dio e il bello in sant’Agostino, Milano 1996, 5-7.
Ratzinger J., W drodze do Jezusa Chrystusa, Kraków 2004.
Szymik J., Theologia Benedicta, t. 1, Katowice 2010.
Tatarkiewicz W., Historia estetyki, t. I, Warszawa 2009.
Trapè A., Introduzione, w: Sant’Agostino, La Trinià, NBA IV (1973), VII-LXV.
Trapè A., Sant’Agostino, w: A. di Berardino (red.), Patrologia, t. 3, Marietti 1978, 323–434.
Tscholl J., Dio e il bello in sant’Agostino, Milano 1996.
Verwilghen A., Christologie et spiritualité selon saint Augustin. L'hymne aux Philippiens, Paris 1985. (Crossref)
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-3493-5184
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
