Maryja jako hetmanka na podstawie hymnu Akatyst
Józef Grzywaczewski
Wydział Teologiczny, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4464-5145
Abstrakt
We wstępie do hymnu Akatyst znajduje się wyrażenie „Waleczna Hetmanka” odnoszące się do Maryi. Możliwe, że zostało ono wprowadzone w czasie oblężenia Konstantynopola (626), ale nie jest czymś obcym w całości hymnu. Maryja została tak określona na podstawie Rdz 3, 14 orasz Ap 12, 1-18. Egzegeza patrystyczna ukazuje Maryję nie tylko jako pełną łaski, ale i pełną mocy, czyli pomagającą ludziom w trudnościach nadprzyrodzonych i doczesnych. Mieszkańcy Konstantynopola mieli świadomość, że są obywatelami miasta chrześcijańskiego, a zagraża im pogaństwo. Modlili się do Maryi o odwrócenie grożącej klęski militarnej.
Słowa kluczowe:
Akatyst, Maryja, Konstantynopol, obrona, zwycięstwoBibliografia
Andreas Caesariensis, Commentarii in Apocalypsin, w: Studien zur Geschichte des griechischen Apokalypse-Textes, ed. J. Schmidt, Münchener Theologische Studien 1, München 1955, s. 1-268.
Augustinus, Sermones, PL 38/39.
Caesarius Arelatensis, Expositio in Apocalypsin, w: Caesarii Arelatensis opera omnia, t. 2, ed. G. Morin, Mardessous 1942, s. 210-277, tł. A. Strzelecka, Cezary z Arles, Wykład Objawienia św. Jana, w: Cezary z Arles, Pisma dogmatyczne i egzegetyczne, POK 29, Poznań 2004, s. 93-191.
Cyrillus Hierosolymitanus, Catecheses ad illuminandos, PG 33, 725-770, tł. W. Kania, Cyryl Jerozolimski, Katechezy, PSP 9, Warszawa 1973.
Ephraem Syrus, De Sanctissimae Dei Genitricis Virginis Mariae laudibus, w: S. Patris Ephraem Syri Opera omnia, t. 3, ed. J. Assemanus, Romae 1746, s. 575-577, tł. W. Kania, Św. Efrem Syryjczyk, Ku chwale Bożej Rodzicielki Dziewicy Maryi, w: Teksty o Matce Bożej. Ojcowie Kościoła Greccy i Syryjscy, t. 1, Niepokalanów 1981, s. 69-72.
Epiphanius, Panarion, PG 42, 9-886.
Germanus Constantinopolitanus, Orationes, PG 98, 221-381.
Hilarius Pictaviensis, De Trinitate, ed. J. Doignon et al., SCh 443, 448, 462, Paris 1999‐2001, tł. E. Stanula, Św. Hilary z Poitiers, O Trójcy Świętej, PSP 69, Warszawa 2005.
Hymnos Acathistos, w: G.G. Meersseman, Der Hymnos Akathistos im Abendland, Freiburg 1958, s. 100-127 (tekst grecki i łaciński, wydanie krytyczne), tł. L.M. Peltomaa, The Image of the Virgin Mary in the Akathistos Hymn, Leiden – Boston – Köln 2001 (tekst grecki, s. 2-20); E. Toniolo, Akathistos. Inno alla Madre di Dio. Edizione metrica. Mistagogia, Commento al testo, Roma 2017, s. 54-77 (tekst grecki w układzie metrycznym, wydanie krytyczne); C.A. Trypanis, Fourteen Early Byzantine Cantica, Wiener Byzantinische Studien 5, Wien 1968, s. 17-39 (tekst grecki i angielski, wydanie krytyczne); M. Bednarz, w: Antologia patrystyczna, red. A. Bober, Kraków 1965, s. 516-530; W. Kania, Teksty o Matce Bożej. Ojcowie Kościoła greccy i łacińscy, Niepokalanów 1981, s. 265-282; Akatyst ku czci Bogurodzicy, red. W. Klinger, Opole 2017.
Irenaeus Lugdunensis, Adversus haereses, ed. A. Rousseau et al., SCh 263, 264, 293, 294, 210, 211, 100*, 100**, 152, 153 , Paris 1965-1982.
Methodius Olympius, Convivium decem virginum, PG 18, 27-220, tł. S. Kalinkowski, Św. Metody z Olimpu, Uczta, PSP 24, Warszawa 1980.
Quotvultdeus, De symbolo, ed. R. Braun, CCL 60, Turnhout 1976.
Victorinus Petaviensus, Scholia in Apocalypsin beati Joannis, PL 5, 317-544.
Sophronius Hierosolymitanus, Homilia in annuntiationem, PG 87, 3217-3288, tł. W. Kania, Św. Sofroniusz, Mowa na Zwiastowanie Bogarodzicy, w: Teksty o Matce Bożej. Ojcowie Kościoła Greccy i Syryjscy, t. 1, Niepokalanów 1981, s. 117-142.
Tertullianus, De carne Christi, PL 2, 751-789, tł. W. Eborowicz, Tertulian, O Ciele Chrystusa, w: Teksty o Matce Bożej. Ojcowie Kościoła Łacińscy, red. W. Kania, Niepokalanów 1981, s. 17-27.
Bartosik G., Próba interpretacji tytułu „Obrończyni wiary”, w: Matka Boża Murkowa Obrończyni Wiary. Ku głębszemu rozumieniu tytułu, red. W. Siwak – W. Janiga, Krosno – Przemyśl 2011, s. 15-40.
Gambero L., Mary and the Fathers of the Church, tł. Th. Buffer, San Francisco 1999.
Gołgowski T., Hagia Sophia, EK VI 473-474.
Giertych J., Tysiąc lat historii polskiego narodu, t. 1, Londyn 1986.
Halecki O., Histoire de Pologne, New York – Montréal 1945.
Haussing H.W., Historia kultury bizantyjskiej, tł. T. Zabłudowski, Warszawa 1969.
Jasiewicz A., Interpretacja „Komentarza do Apokalipsy” Andrzeja z Cezarei, „Biblistica et Patristica Thoruniensia” 5 (2012) s. 170-178. (Crossref)
Jounel P., Le culte des saints, w: L’Église en prière, red. A.G. Martimort, Tournai 1961, s. 766-785.
Kochaniewicz B., Wpływ zwycięstwa pod Lepanto na Liturgię Kościoła zachodniego, „Salvatoris Mater” 5/1 (2003) s. 206-219.
Morrisson C., La continuité de l’Empire Romain en Orient, w: Le monde byzantin, t. 1, red. C. Morrison, Paris 2004, s. 3-48.
Nikolaou Th., Akathistos Hymnos, w: Marienlexikon, red. R. Bäumer – L. Scheffczyk, Regensburg 1988.
Nowak T., Obrona klasztoru jasnogórskiego w 1655 roku, w: Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655-1660, t. 2, red. K. Lepszy, Warszawa 1957, s. 181-229.
Płatowska-Sapetowa I., Królowa Korony Polskiej. Od ślubów lwowskich Jana Kazimierza do kard. Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2006.
Rechowicz M., O genezie ślubów lwowskich Jana Kazimierza, „Studia Lubaczowiensia” 1 (1983) s. 9-18.
Starowieyski M., Maria-Eva in traditione Antiochena, Alexandrina et Palestiniensi, Roma 1972.
Tomziński T., Jasnogórska Maryja w życiu i służbie ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, „Studia Claromonatana” 2 (1981) s. 5-45.
Towarek P., „Akathistos” ku czci Bogurodzicy; historia, autorstwo i teologia dzieła, „Studia Elbląskie” 12 (2011) s. 101-111.
Wellesz E., Historia muzyki i hymnografii bizantyjskiej, tł. M. Kaziński, Kraków 2006.
Wojtczak A., Symboliczne inwokacje Litanii loretańskiej. Historia, teologia, kult, Poznań 2016.
Wygralak P., Pastoralne przesłanie komentarza św. Cezarego z Arles do Apokalipsy, „Vox Patrum” 67 (2017) s. 716-726. (Crossref)
Wydział Teologiczny, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego https://orcid.org/0000-0003-4464-5145
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
