Młody, czyli mniej radziecki. Wokół figury wyobcowania w kinematografii pierestrojki

Jakub SADOWSKI

Zespół Wykładowców Języka Rosyjskiego, Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Jagielloński, ul. Reymonta 4, 33-332 Kraków , Polska

Abstrakt

Kultura kinematograficzna ZSRR okresu pierestrojki, bardzo wyraźnie powiązana z procesami społeczno-politycznymi, jest też znakomitym reprezentantem modelu kulturowego lat 1986-1990. Modelowi temu zawdzięcza swój wysoce publicystyczny charakter i katalog podejmowanych w jej obrębie tematów. Należą do nich patologie – nomenklaturowe, gospodarcze i społeczne, rozmaite oblicza buntu młodzieżowego, oblicza subkultur. Należy do nich kwestia zinstytucjonalizowanej przemocy (choćby w wojsku), wreszcie – cała gama tematów rozliczeniowych: terror stalinowski, tożsamość indywidualna i społeczna w realiach totalitarnych. Kultura kinematograficzna pierestrojki – to także platforma nowych rozwiązań estetycznych, w tym między innymi platforma poszukiwania języka opisu szeregu zjawisk, pozostających dotąd poza oficjalnym dyskursem publicznym ze względu na obecność mechanizmu cenzury i powiązanie estetyki z planem ideologicznym. Elementem filmowych opowieści, w którym spotykają się nowe tematy i nowa estetyka, jest figura wyobcowania. W niniejszym tekście autor omawia kinematograficzne oblicza wyobcowania w jego wymiarze międzypokoleniowym.

Słowa kluczowe:

kino ZSRR, totalitaryzm, pierestrojka, cenzura, ideologia, wyobcowanie, alienacja, tożsamość indywidualna, tożsamość społeczna