Iluzja postępu? O filozoficznym sensie zwrotu cyfrowego w humanistyce

Natalia STENCEL

Katedra Historii Literatury Polskiej XX Wieku, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 16-18, 30-007 Kraków , Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest opisanie zjawiska tak zwanego zwrotu cyfrowego w humanistyce w kontekście paradygmatu nauk humanistycznych oraz w odniesieniu do znaczenia pojęcia postępu w przypadku różnych dziedzin nauki.

Oparciem dla diagnoz krytycznych wobec założeń zwrotu cyfrowego są między innymi poglądy Hansa G. Gadamera, Wilhelma Diltheya, Thomasa Kuhna i Leszka Kołakowskiego, którzy podejmowali problematykę statusu nauk humanistycznych, ich specyfiki oraz wyodrębnienia ich zadań. W toku analiz postawione zostaje pytanie o samą definicję „cyfryzacji” humanistyki, a także o to, co decyduje o „digitalnym” charakterze badań. Projekt zwrotu cyfrowego – w świetle tych rozważań – wydaje się nawiązywać do tezy o potrzebie wszechogarniającej harmonii i obiektywizacji w badaniach naukowych, która to potrzeba jest rezultatem dominującego statusu nauk ścisłych.

„Cyfryzacja” humanistyki zostaje również przedstawiona w świetle konsekwencji, jakie mogą przynieść tendencje takie, jak automatyzacja procesu interpretacji oraz detronizacja tekstu na rzecz obrazu. Kluczowym zagadnieniem pozostaje przy tym rozumienie pojęcia postępu w ścisłym odniesieniu do paradygmatu nauk humanistycznych.

Słowa kluczowe:

iluzja postępu, paradygmat, humanistyka cyfrowa