The Ecumenical Bible in Polish on the Background of Some Ecumenical Biblical Translation Project
Krzysztof Jan Wojtyra
Pontifical Faculty of Theology in Wrocław , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-8013-3756
Abstract
The author shows the peculiarities of the ecumenical translation of the Bible into Polish against the background of the most important ecumenical translation projects into other languages. The aim of the research was to present the features of Polish inter-confessional translation. The author presented the history of earlier inter-Christian translations of the Bible into Polish, the team-committee method in the work on the translation of the Bible and its impact on ecumenism and the achieved effect. The research followed a historical method based on use of introductions to ecumenical Bibles in foreign languages and on never published archives from the Bible Society in Poland. Another group of sources are recension and papers on the ecumenical Bible. The results of the studies carried out similarities and differences between the foreign ecumenical translations and the Polish edition; the specificity of the polish biblical style of the ecumenical Bible; the reasons for such a late appearance of the Polish ecumenical Bible.
Keywords:
Polish translations of the Bible, ecumenism, the Bible Society in Poland, ecumenic translations of the BibleReferences
Dokumenty archiwalne – Archiwum Towarzystwa Biblijnego w Polsce (TBwP)
Komisja tłumaczeniowa NTWsp –1972–03-27 27 (nagranie audio), kaseta 1, str. 2, 02:08-03:40.
List od bp. Romaniuka do TBwP z dnia 12 grudnia 1994 roku.
List od bp. Romaniuka do TBwP z dnia 14 września 1994 roku.
List od bp. Romaniuka do TBwP z dnia 5 grudnia 1995 roku.
List od Millera Milloy’a do TBwP z dnia 11 października 2001 roku.
List od TBwP do Cezarego Gmyza z dnia 1 grudnia 1993 roku.
Paul Ellingworth, Report on a Visit to Warsaw, 23–27 February 1972. (Crossref)
Protokół z posiedzenia Podzespołu ds. Nowego Testamentu z dnia 23 stycznia 1996 roku.
Z protokołu z posiedzenia Podkomisji Biblijnej KEP i Komitetu Redakcji Biblii Tysiąclecia z dnia 13 września
Protokół z zebrania poświęconego przygotowaniu edycji ekumenicznej Pisma św. z 10 maja 1994 roku.
Teksty biblijne
Biblia ekumeniczna w języku polskim (w układzie chronologicznym)
Ewangelia św. Mateusza. Przekład ekumeniczny (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 1997).
Ewangelia św. Marka. Przekład ekumeniczny (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 1997).
Ewangelia według św. Łukasza. Il Vangelo secondo Luca. Das Evangelium nach Lukas. The Gospel according to Luke. El Evangelio según San Lucas. Évangile selon Luc. Евангелие от Луки. Przekład ekumeniczny na język współczesny (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2000).
Il Vangelo Secondo Marco. The Gospel According to Mark. El Evangelio Segun San Marc. Evangile Selon Marc. Ewangelia według św. Marka Traduzione interconfessionale in lingua corrente. Interconfessional common language translation (Roma: Società Biblica Britannica & Forestiera 2000).
Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych, wyd. 2 (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2001).
Pieśń nad Pieśniami (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2003).
Księga Psalmów. Przekład ekumeniczny z języka hebrajskiego (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2003).
Pismo Święte Nowego Testamentu. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2001)
Pismo Święte Starego Testamentu. III. Księgi dydaktyczne. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2008).
Pismo Święte Starego Testamentu. V. Księgi deuterokanoniczne. Przekład ekumeniczny z języka greckiego (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2011).
Pismo Święte Starego Testamentu. I. Pięcioksiąg. Przekład ekumeniczny z języka hebrajskiego (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2016).
Pismo Święte Starego Testamentu. II. Księgi historyczne. Przekład ekumeniczny z języka hebrajskiego (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2016).
Pismo Święte Starego Testamentu. IV. Księgi prorockie. Przekład ekumeniczny z języka hebrajskiego (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2016).
Biblia Ekumeniczna to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu bez ksiąg deuterokanonicznych. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2017).
Biblia Ekumeniczna to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z księgami deuterokanonicznymi. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2017).
Pozostałe przekłady Biblii
Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z apokryfami. Nowy przekład z języków hebrajskiego i greckiego (Warszawa: Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne 1990).
Dobra Wiadomość o ratunku w Chrystusie. Nowy przekład dynamiczny (Warszawa: NPD 2021).
Nowy Testament. Ekumeniczny przekład przyjaciół (Warszawa: Tomaszewski 2012).
Nowy Testament. Nowy przekład z języka greckiego na współczesny język polski (Warszawa: Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne 1991).
Il Nuovo Testamento per uomini del nostro tempo. I. Matteo, Marco, Luca, Givanni (Torino: Elle Di Ci 1972).
Il Nuovo Testamento per uomini del nostro tempo. II. Atti degli apostoli; Lettere; Apocalisse (Torino: Elle Di Ci 1972).
La Parola del Signore. Il Nuovo Testamento interconfessionale in lingua corrente (Torino: Elle Di Ci 1978).
Seisho. Shin Kyōdōyaku [Biblia. Nowy wspólny przekład] (Tokyo: Nihon Seisho Kyōkai 1987).
Seisho Kyōkai Kyōdōyaku Seisho [Biblia. Wspólny przekład Japońskiego Towarzystwa Biblijnego] (Tokyo: Nihon Seisho Kyōkai 2018).
Wstępy do wydań Biblii w przekładzie na języki obce
„An die Leser dieser Ausgabe”, Einheitsübersetzung der Heiligen Schrift. Das Alte Testament (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 1985) 5–8.
„Avant-propos à l‘édition”, La Bible TOB. notes intégrales, traduction oecuménique (Paris: Cerf – Villiers-le-Bel: Bibli’O 2011) 13–16.
Coggan, D., „Preface”, The Revised English Bible. With the Apocrypha (Oxford: Oxford University Press – Cambridge: Cambridge University Press 1989) vii–ix.
Ebor, D., „Preface”, The New English Bible with the Apocrypha (Oxford: Oxford University Press – Cambridge: Cambridge University Press 1970) v–vii.
„Introduction”, The Holy Bible. Revised Standard Version Containing the Old and New Testaments. Catholic Edition (Camden, NJ: Nelson 1966) v–ix.
Metzger, B.M., „To the Reader”, Holy Bible NRSV. New Revised Standard Version, Catholic Edition, Anglicized Texts (New York: HarperCollins 2007) xi–xv.
„Nachwort”, Die Gute Nachricht. Das Neue Testament in heutigem Deutsch (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 1971) 585–586.
„Nachwort”, Die Gute Nachricht. Das Neue Testament in heutigem Deutsch (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 1976) 585–586.
„Nota editorial”, Nuevo Testamento. Versión ecuménica (Barcelona: Herder 1972) 7–9.
„Préface des éditeurs”, La Bible TOB. Notes intégrales, traduction oecuménique (Paris: Cerf – Villiers-le-Bel: Bibli’O 2011) 11.
„Preface”, Holy Bible NRSV. New Revised Standard Version, Catholic Edition, Anglicized Texts (New York: HarperCollins 2007) ix–x.
„Prefazione”, La Bibbia concordata. Tradotta dai testi originali con introduzioni e note a cura della Società Biblica Italiana (Milano: Mondadori 1969).
„Presentacion”, La Biblia interconfessional. Nuevo Testamento (Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos – La Casa de la Biblia – Sociedades Biblicas Unidas 1978) xi–xiv.
„Presentació dels editors”, La Bíblia. Bíblia valenciana traducción interconfessional (Castelló: Saó 1996) 9.
„Presentació”, La Bíblia catalana. Traducció interconfessional (Barcelona: Associació Bíblica de Catalunya – Claret – Societats Bíbliques Unides 1993) 8.
„Présentation de la Traduction OEcuménique de la Bible”, Traduction OEcuménique de la Bible comprenant l’Ancien et le Nouveau Testament (Paris: Alliance Biblique Universalle – Cerf 1982) 5–6.
„Présentation de la Traduction OEcuménique de la Bible”, Traduction OEcuménique de la Bible, Nouveau Testament. Edition intégrale (Paris: Cerf 1972) 7–11.
„Presentazione”, Parola del Signore. La Bibbia. Traduzione interconfessionale in lingua corrente (Torinio – Roma: Elle Di Ci – Alleanza Biblica Universale 1985) 7.
„Słowo wstępne redakcji naukowej”, Biblia Ekumeniczna to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z księgami deuterokanonicznymi. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce 2017) 15–18.
„Vorwort”, Gute Nachricht für Sie. NT 68. Die Berichte, Briefe und Zeugnisse des Neuen Testaments in heutigem Deutsch (Stuttgart: Bibelanstalt 1967).
Studia
Abbott, W.M., „Un passo avanti nel campo biblico interconfessionale”, La Civiltà Cattolica 128/1 (1977) 49–55.
Auwers, J.-M., rec. „La Bible: Notes intégrales – Traduction oecuménique. 11e édition”, Ephemerides Theologicae Lovanienses 88/1 (2012) 179–180.
Banak, J., „Początki i krótka historia ekumenicznego przekładu Biblii”, Kamieniem węgielnym jest Chrystus (Ef 2, 20). Księga pamiątkowa dla uczczenia 75 rocznicy urodzin ks. bp Kazimierza Romaniuka Ordynariusza Warszawsko-Praskiego (red. P. Klimek) (Warszawa: Apostolicum 2002) 16–27.
Baranowski, M., „Przygotowanie tłumaczenia Księgi Izajasza do PBE. Przebieg prac i jej wyzwania na przykładzie wybranych tekstów (Iz 1, 10-20; 25, 6-9; 40, 1-11; 52, 7-10)”, Biblia ekumeniczna – jedność w chrześcijańskiej różnorodności (red. P.A. Leszczynśki – S. Szenwald (Gorzów Wielkopolski: Wojewódzka i Miejska
Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta 2021) 63–73.
Bardski, K., „Ekumeniczny przekład Pisma Świętego i projekt Edycji Św. Pawła. Metodyka i dylematy współczesnych tłumaczeń Biblii”, Żywe jest słowo Boże i skuteczne. Księga pamiątkowa dla ks. prof. Bernarda Wodeckiego SVD w 50. rocznicę święceń kapłańskich (red. W. Chrostowski) (Warszawa: Vocatio 2001) 63–71.
Binek, P., „Dwie Ewangelie synoptyczne w przekładzie ekumenicznym”, Rozprawy Komisji Językowej [Wrocławskie Towarzystwo Naukowe] 25 (1999) 67–77.
Budniak, J. – Kijas, Z.J., „Praktyczne formy działalności ekumenicznej w Polsce”, Encyklopedia ekumenizmu w Polsce (1964-2014) (red. J. Budniak et al.) (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II 2016) 105–119. (Crossref)
Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina dei Sacramenti, „Liturgiam authenticam. De usu linguarum popularium in libris liturgiae romanae edendis”, Acta Apostolicae Sedis 92 (2001) 685–726 (= Liturgiam authenticam).
Culshaw, W.J., „The French Ecumenical Translation”, Bible Translator 18/3 (1967) 101–103. (Crossref)
Czajkowski, M., „Ekumeniczna Biblia niemiecka”, Więź 24/7-8 (1981) 127–138.
Czajkowski, M., „Z rozmów o posłudze słowa. Niekatolickie ewangelie?”, Collectanea Theologica 41/2 (1971) 131–134.
Deutschen Bischofskonferenz, Pressemitteilung. Pressebericht des Vorsitzenden der Deutschen Bischofskonferenz, Kardinal
Karl Lehmann, im Anschluss an die Herbst-Vollversammlung in Fulda vom 22. bis 25. September 2003 (26.09.2003), https://www.dbk.de/presse/aktuelles/meldung/pressebericht-des-vorsitzenden-der-deutschenbischofskonferenz-kardinal-karl-lehmann-im-anschluss-2 [dostęp: 20.12.2021].
„Directives concernant la coopération interconfessionnalle dans la traduction de la Bible”, Service d’Information 5 (1968) 24–28.
„Direttive per la cooperazione interconfessionale nella traduzione della Bibbia”, Il Regno 1 (1988) 8–12.
Długosz-Kurczabowa, K., „Charakterystyka językowa ekumenicznego przekładu Ewangelii św. Mateusza”, Przegląd Humanistyczny 42/4 (1998) 65–96.
„Ecumenical Bible in Current English”, The New York Times Oct. 3, (1989) 21.
Eigennamen: Vergleich der Schreibweisen, https://www.bibelindex.de/de/names/variants?BaseTranslation=-de_lr [dostęp: 20.12.2021].
Galizzi, M., „Notizatio”, Parole di Vita 20 (1975) 478–480. (Crossref)
Galizzi, M., „La traduzione interconfessionale del NT é in vendita”, Parole di Vita 21 (1976) 395–400.
Galizzi, M., „Una nuova traduzione del Nuovo Testamento”, Parole di Vita 19 (1974) 318–320.
Główny Urząd Statystyczny, Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018 (2019), https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5500/5/2/1/wyznania_religijne_w_polsce_2015-2018.pdf [dostęp: 20.12.2021].
„Guiding Principles for Interconfessional Cooperation in Translating the Bible”, Bible Translator 19/3 (1968) 101–110. (Crossref)
Hartmann, C.P., Was Bibelübersetzungen so schwer macht (12.03.2019), https://www.katholisch.de/artikel/20969-was-bibeluebersetzungen-so-schwer-macht [dostęp: 20.12.2021].
Iwamoto, I., „Publication of the Japan Bible Society Interconfessional Version”, Journal of Biblical Text Research 44 (2019) 284–302. (Crossref)
Kita, M., „Księgo – dobrze, że jesteś”, Więź 61/2 (2018) 228–235.
Koziara, S., „Ekumeniczny przekład Nowego Testamentu (2001) w świetle tradycji polszczyzny biblijnej (zagadnienia wybrane)”, Język religijny dawniej i dziś (red. S. Mikołajczak – T. Węcławski) (Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne 2005) II, 282–292.
Lange, J. (red.), Ökumenisches Verzeichnis der biblischen Eigennamen nach den Loccumer Richtlinien (Stuttgart: Katholische Bibelanstalt 1971).
Langevin, P.-É., „Le Nouveau Testament De la traduction oecuménique de la Bible”, Laval théologique et philosophique 29/3 (1973) 257–272. (Crossref)
Majewski, M., Jak przekłady zmieniają sens Biblii. O teorii i praktyce tłumaczenia Pisma Świętego, wyd. 2 (Kraków: [s.l.] 2019) https://www.academia.edu/5331176/Jak_przek%C 5%82ady_zmieniaj%C 4%85_Bibli%C4%99._O_t%C 5%82umaczeniu_Pisma_%C 5%9Awi%C 4%99tego_raz_jeszcze [dostęp: 20.12.2021].
Omanson, R.L., „Confessional and interconfessional Bible translation in the 19th and 20th centuries”, Übersetzung. Ein internationales Handbuch zur Übersetzungsforschung (red. H. Kittel) (Handbücher zur Sprachund Kommunikationswissenschaft 26/3; Berlin – Boston, MA: De Gruyter 2011) III, 2405–2408.
Pietkiewicz, R., Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim. V. Biblia Tysiąclecia (1965-2015) (Poznań: Pallottinum 2015).
Pietkiewicz. R., „Dwie metody zespołowego przekładu Biblii. Na przykładzie Biblii Tysiąclecia (1965) i Biblii warszawskiej (1975)”, Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 64/1 (2022) 27–96.
Piusa XII, Encyklika Divino afflante Spiritu (1943).
Platajs, M., „Polskie przekłady Biblii w działalności Towarzystwa Biblijnego w Polsce”, Biblia ekumeniczna – jedność w chrześcijańskiej różnorodności (red. P.A. Leszczyński – S. Szenwald) (Gorzów Wielkopolski: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta 2021) 55–62.
Reymond, P., „Vers une traduction franҫaise oecuménique de la Bible”, Hebräische Wortforschung (Vetus Testamentum, Supplements 16; Leiden: Brill 1967) 231–243. (Crossref)
Schneider, B., „Bible Translations”, Handbook of Christianity in Japan (ed. M.R. Mullins) (Handbook of Oriental Studies; Leiden: Brill 2003) X, 205–225. (Crossref)
Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie (Poznań: Pallottinum 2002).
Szczepińska, B., „Ewangelie wielekroć tłumaczone. Polskie przekłady Ewangelii ostatniego półwiecza”, Od liryki do retoryki. W kręgu słowa, literatury i kultury. Prace ofiarowane Profesorom Jadwidze i Edmundowi Kotarskim (red. I. Kadulska – R. Grześkowiak) (Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2004) 385–413.
Szczepińska, B., „O słownictwie polskiego przekładu ekumenicznego Ewangelii św. Mateusza”, Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego (red. B. Kreja) (Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1999) 223–252.
Uricchio, N., rec. „Bibbia TOB (Traduction Oecumenique de la Bible), Antico Testamento. Vol. 1: Pentateuco e Libri Profetici”, La Civiltà Cattolica 132/4 (1981) 94.
Vetter, C., Pressemitteilungen. Evangelische Beteiligung an der “Einheitsübersetzung” der Bibel nicht mehr möglich. Rat der EKD bedauert Entwicklung (08.09.2005), https://www.ekd.de/presse/pm 163_2005_einheitsuebersetzung.html [dostęp: 20.12.2021].
„Wytyczne do współpracy międzywyznaniowej w tłumaczeniu Biblii”, Studia i Dokumenty Ekumeniczne 7/2 (1989) 77–87.
Zonker, N., David hat jetzt rote Haare (29.04.2016), https://www.katholisch.de/artikel/8825-david-hat-jetztrote-haare [dostęp: 20.12.2021].
Pontifical Faculty of Theology in Wrocław https://orcid.org/0000-0002-8013-3756
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- Pursuant to the Act on Copyright and Related Rights of February 4, 1994, the Author of the publication grants to the Publisher of the journal „The Biblical Annals” e a non-exclusive and royalty-free license to use the Work submitted for publication, without time and territorial restrictions in the following fields of use:
a) record the Work and copy it by means of any technique (including printing and electronic recording) on all known data carriers (including IT, electronic and polygraphic), and in all IT systems (in particular those available online);
b) enter the Work into computer memory, disseminate the Work and its copies, as well as market the Work and its copies;
c) publicly perform, replay, display and screen the Work, as well as lend, rent and lease the Work and its copies;
d) make available, market and disseminate the Work and its copies via IT networks, and in particular via the Internet, including the promotion or advertising of the Work, the journal or the Publisher. - The Author shall further grant his/her consent for the Publisher to use and dispose of derivative works.
- The Publisher may sublicense the work.
- Third parties may use the articles and other materials containing the Works, or developed on the basis of the Works in line with the model Creative Commons Attribution 4.0 International (also referred to as CC BY 4.0).
