The Translation of the Septuagint by Rev. Prof. Remigiusz Popowski. History, Editions, Significance and an Analysis of Translation Strategy and Techniques
Monika Szela-Badzińska
Pontifical Faculty of Theology in Wroclaw , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-8882-1978
Abstract
Newer and newer Bible translations from original languages tend to appear regularly. Their authors pursue a plethora of strategies, from interlinear to philological to dynamic ones, taking as the source text not only the Hebrew, but also the Greek canon. Since the 1980s, the books of the Greek Bible have been translated into German, English, Italian, Spanish and French; ten years ago, this group was complemented by the Polish rendering made by Rev. Prof. Remigiusz Popowski. Though enthusiastically received, the text was not much researched. This article is intended to make up for this paucity and present the Polish text of the Septuagint from the perspective of its bibliological process and that of descriptive translation studies: a brief account of its historical background, the author of the translation, a record of editions and the significance for the Polish biblical milieu is followed by a closer analysis and exemplification of strategies and techniques adopted by the author.
Keywords:
Bible translations, Septuagint, translation studies, translation strategies, translation techniquesReferences
“LXX Bibliography (2012 –),” https://williamaross.com/septuagint-bibliography-2012-onward/ [access: 25.04.2022].
Apostolic Bible Polyglot, https://apostolicbible.com/ [access: 19.01.2022].
Baker, M., In Other Words. A Coursebook on Translation (London: Routledge 1992). (Crossref)
Baker, M. (ed.), The Routledge Encyclopedia of Translation Studies (London: Routledge 1998).
La Bibbia dei Settanta. I. Pentateuco (ed. P. Lucca). II. Libri storici (ed. P.G. Borbone) ; III. Libri poetici (ed. C. Martone). IV. Profeti (ed. L.R. Ubigli) (Brescia: Morcelliana 2012–2019)
La Bible d’Alexandrie (Paris: Cerf 1986–[2023]) I–IX.1, XI.2, XII, XVII, XVIII, XX.1, XXIII.1.3–12, XXV.2.
Brenton, L.C.L. (trans.), The Early Church Bible. A Reader’s Edition of the Septuagint and New Testament (2018) [Kindle Edition].
Brenton, L.C.L. (trans.), The Septuagint Version of the Old Testament and Apocrypha. Thoroughly Reviewed to Remove Typographical and Transcriptional Errors (2017) [Kindle Edition].
Brenton, L.C.L. (trans.), The Septuagint Version of the Old Testament and Apocrypha. With an English Translation and with Various Readings and Critical Notes (2020) [Kindle Edition].
Brooke, A.E. – McLean, N. – Thackery, H.StJ. (eds.), The Old Testament in Greek According to the Text of Codex Vaticanus, Supplemented from Other Uncial Manuscripts, with a Critical Apparatus Containing the Variants of the Chief Ancient Authorities for the Text of the Septuagint (Cambridge: Cambridge University Press 1906, 2010) https://doi.org/10.1017/CBO9780511706455. (Crossref)
Budzisz, A., “Curriculum Vitae ks. prof. dra hab. Remigiusza Popowskiego SDB,” Roczniki Humanistyczne 54–55/3 (2006–2007) 5–12, http://www.kul.edu.pl/files/409/public/RH54-55z3/RH_54-55z3_01-Popowski_Biog.pdf [access: 20.05.2021].
Budzisz, A., “Ks. prof. R. Popowski,” Przegląd Uniwersytecki 18/6 (2006) 13, http://www.kul.lublin.pl/files/66/przeglad/PU_06_comp_www.pdf [access: 20.05.2021].
Chrostowski, W., “‘Gdy Bóg przemówił po grecku’. Septuaginta jako świadectwo gruntownej transpozycji językowej,” Poradnik Językowy 734 (2016) 60–70, http://www.poradnikjezykowy.uw.edu.pl/wydania/poradnik_jezykowy.734.2016.05.pdf [access: 11.01.2024].
Chrostowski, W., “Przedmowa redaktora naukowego ‘Prymasowskiej Serii Biblijnej’,” Biblia pierwszego Kościoła (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2016) XIII–XVI.
Elliger, K. – Rudolph, W. (eds.), Biblia Hebraica Stuttgartensia, 5 ed. (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 1997) https://www.academic-bible.com/en/online-bibles/biblia-hebraica-stuttgartensia-bhs/read-the-bible-text/ [access: 12.12.2021].
Fawcett, P., Translation and Language. Linguistic Theories Explained (Manchester: Saint Jerome 2003).
Fernández Marcos, N. – Spottorno Díaz-Caro, M.V. (eds.), La Biblia griega – Septuaginta (Biblioteca de estudios bíblicos 125–128; Salamanca: Sígueme 2008–[2021]) I–IV.
Fernández Marcos, N. – Spottorno Díaz-Caro, M.V. – Cañas Reíllo, J.M. (eds.), La Biblia griega – Septuaginta. Nuevo Testamento (Biblioteca de estudios bíblicos 129; Salamanca: Sígueme 2020).
Gomola, A., “Przekład biblijny jako kolebka przekładoznawstwa: Septuaginta w perspektywie zwrotu kulturowego w przekładzie,” Perspektywy na przekład (ed. M. Piotrowska) (Kraków: Wydawnictwo UJ 2021) 37–61.
Hatim, B. – Munday, J., Translation. An Advanced Resource Book for Students (London – New York: Routledge 2019). (Crossref)
Hejwowski, K., Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2004).
Jędrzejewski, S., “Septuaginta – Biblia helleńskiego judaizmu,” Ruch Biblijny i Liturgiczny 58/4 (2005) 245–262. (Crossref)
Jędrzejewski, S., “The Septuagint in the Documents of the Pontifical Biblical Commission After the Promulgation of the Motu Proprio Sedula Cura,” Seminare 38/4 (2017) 11–23, https://doi.org/10.21852/sem.2017.4.01. (Crossref)
Jobes, K.H. – Silva, M., Invitation to the Septuagint (Grand Rapids, MI: Baker Academic 2000).
Karrer, M. – Kraus, W. (eds.), Septuaginta Deutsch. Das griechische Alte Testament in deutscher Übersetzung (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaf 2009).
La Déaut, R., “Septuaginta – Biblia zapoznana,” Ruch Biblijny i Liturgiczny 37/6 (1984) 454–470. (Crossref)
Łabuda, P., “Septuaginta – pragnienie poznania Biblii,” Tarnowskie Studia Teologiczne 35/1 (2016) 161–176, https://czasopisma.upjp2.edu.pl/tarnowskiestudiateologiczne/article/view/1721 [access: 11.01.2024]. (Crossref)
Majewski, M., Jak przekłady zmieniają Biblię. O przekładach i przekładaniu Pisma Świętego raz jeszcze, 2 ed. (Kraków [s.n.]: 2019).
McEnery, T. – Wilson, A., Corpus Linguistics (Edinburgh: Edinburgh University Press 1996).
Mielcarek, K., “Ku nowej koncepcji natchnienia LXX,” Roczniki Teologiczne 48/1 (2001) 5–25.
Munday, J., Introducing Translation Studies. Theories and Applications (London: Routledge 2001).
Newmark, P., A Textbook of Translation (New York: Prentice Hall 1988).
Palumbo, G., Key Terms in Translation Studies (New York: Continuum) 2009.
Penner, K.M. (ed.), The Lexham English Septuagint. A New Translation (Bellingham, WA: Lexham Press 2019).
Pietersma, A. – Wright, B.G. (trans.), A New English Translation of the Septuagint (Oxford: Oxford University Press 2007) http://ccat.sas.upenn.edu/nets/edition/ [access: 19.01.2022].
Pietkiewicz, R., Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim. I. Od początku do 1683 roku (Poznań: Pallottinum 2016).
Pietkiewicz, R., In Search of “the Genuine Word of God.” Reception of the West-European Christian Hebraism in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Renaissance (Refo500 Academic Studies 73; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 2020). (Crossref)
Piotrowski, T., “Językoznawstwo korpusowe – wstęp do problematyki,” Językoznawstwo w Polsce. Stan i perspektywy (ed. S. Gajda (Opole: PAN – Uniwersytet Opolski 2003) 143–154.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, 3 ed. (Poznań – Warszawa: Pallottinum 1980).
Popowski, R. – Wojciechowski, M., Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, z kodami Stronga i Popowskiego oraz pełną transliteracją greckiego tekstu (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2014).
Popowski, R. (trans.), Biblia pierwszego Kościoła (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2017).
Popowski, R. (trans.), Ilustrowana Biblia pierwszego Kościoła (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2021).
Popowski, R., “Perypetie z leksyką Septuaginty,” Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae 18 (2008) 183–195.
Popowski, R. (trans.), Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2013); ed. 3 (2017) (= LXXPop).
Popowski, R. (trans.), Septuaginta, czyli Grecka Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami żydowskimi oraz onomastykonem, 2 ed. (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2014).
Popowski, R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, 4 ed. (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2006).
Popowski, R., “Wstęp,” Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami, 3 ed. (trans. R. Popowski) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2017) XIII–XXIV.
Przyszychowska, M., “Czy ojcowie Kościoła znali Biblię Tysiąclecia?,” http://teologia.deon.pl/czy-ojcowie-kosciola-znali-biblie tysiaclecia/ [access: 15.03.2022].
Przyszychowska, M., “Polska Septuaginta – prawdziwa Biblia Tysiąclecia (a nawet dwóch tysiącleci),” http://teologia.deon.pl/polska-septuaginta-prawdziwa-biblia-tysiaclecia-a-nawet-dwoch-tysiacleci/ [access: 15.03.2022].
Przyszychowska, M., “Wstęp,” Grzegorz z Nyssy, O tytułach Psalmów (trans., ed. M. Przyszychowska) (Źródła Myśli Teologicznej 72; Kraków: WAM 2014) 5–9.
Rahlfs, A. – Hanhart, R. (eds.), Septuaginta. Id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes edidit Alfred Rahlfs. Editio altera, quam recognovit et emendavit Robert Hanhart. Duo volumina in uno (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2006) (= LXXRahlfs).
Rambiert-Kwaśniewska, A., “Problem of the Translation of Toponyms in the Septuagint Based on the Example of ‘Wool of Miletus’ (Ez 27:18),” Wrocławski Przegląd Teologiczny 28/2 (2020) 31–48.
Rambiert-Kwaśniewska, A., review of Michael Timothy Law, When God Spoke Greek. The Septuagint and the Making of the Christian Bible (Oxford – New York: Oxford University Press 2013), The Biblical Annals 8/3 (2018) 461–467. (Crossref)
Rosik, M., “New Translations of the Bible and Biblical Commentaries in Poland,” The Biblical Annals 9/4 (2019) 783–788.
Salij, J., review of Septuaginta, czyli grecka Biblia Starego Testamentu z księgami deuterokanonicznymi, apokryfami żydowskimi oraz onomastykonem. Przełożył, przypisami i wstępami opatrzył oraz opracował onomastykon ks. Remigiusz Popowski SDB, wydanie 3 zmodyfikowane, Prymasowska Seria Biblijna, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2014, ss. 1804, Collectanea Theologica 84/4 (2014) 233–237. (Crossref)
Salvesen, A.G., “Introduction,” The Oxford Handbook of the Septuagint (eds. A.G. Salvesen – T.M. Law) (Oxford: Oxford University Press 2021) 1–10. (Crossref)
Salvesen, A.G. – Law, T.M. (eds.), The Oxford Handbook of the Septuagint (Oxford: Oxford University Press 2021). (Crossref)
Second Vatican Council, The Dogmatic Constitution on Divine Revelation Dei Verbum (1965).
The Septuagint, https://www.septuagint.bible/home [access: 09.02.2022].
Swete, H.B., An Introduction to the Old Testament in Greek (Cambridge: Cambridge University Press 1914) https://www.ccel.org/ccel/s/swete/greekot/cache/greekot.pdf [access: 27.11.2021].
Szela, M., Przekład Septuaginty Remigiusza Popowskiego na język polski i jego znaczenie dla kultury biblijnej w Polsce (MA Thesis; Pontifical Faculty of Theology in Wrocław; Wrocław 2022).
Szumotalska, D. – Wilk, M., “Najlepsze przekłady Pisma Świętego. Biblista radzi, jak czytać Słowo Boże,” https://pl.aleteia.org/2018/11/15/biblista-poleca-najlepsze-przeklady-pisma-swietego-i-radzi-jak-samemu-zglebiac-slowo/ [access: 15.03.2022].
Toloni, G., “An Almost Unknown Translation of the Greek Bible into Italian,” Bulletin of the International Organization for Septuagint and Cognate Studies 36 (2003) 93–101.
Tov, E., Textual Criticism of the Hebrew Bible (Minneapolis, MN – Assen: Fortress – Royal Van Gorcum 2007).
Tronina, A. (trans.), Psałterz Biblii greckiej (Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1996).
Tronina, A., “Septuaginta – wydanie drugie, poprawione i uzupełnione Biblii,” http://teologia.deon.pl/septuaginta-wydanie-drugie-poprawione-i-uzupelnione-biblii/ [access: 19.03.2021].
Vinay, J.-P. – Darbelnet, J., Comparative Stylistics of French and English. A Methodology for Translation (Amsterdam: Benjamins 1995). (Crossref)
Wacławik P., “Od Wydawcy,” Ilustrowana Biblia pierwszego Kościoła (trans. R. Popowski) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2021) 9–10.
Wacławik, P., “Od Wydawcy,” Biblia pierwszego Kościoła (trans. R. Popowski) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2017) XI–XII.
Wojciechowski, M. (trans., ed.), Grecko-polski Stary Testament – Księgi Greckie. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi i indeksem form podstawowych (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2008).
Wróbel, M.S., “Conference Report: Biblical Studies in Poland in the Context of Current Tendencies. SBL Meeting, Berlin, 7–11 of August, 2017,” The Biblical Annals 9/4 (2019) 781–830. Wulfila Bible, http://www.wulfila.be/ [access: 17.03.2022]. (Crossref)
Pontifical Faculty of Theology in Wroclaw https://orcid.org/0000-0001-8882-1978
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- Pursuant to the Act on Copyright and Related Rights of February 4, 1994, the Author of the publication grants to the Publisher of the journal „The Biblical Annals” e a non-exclusive and royalty-free license to use the Work submitted for publication, without time and territorial restrictions in the following fields of use:
a) record the Work and copy it by means of any technique (including printing and electronic recording) on all known data carriers (including IT, electronic and polygraphic), and in all IT systems (in particular those available online);
b) enter the Work into computer memory, disseminate the Work and its copies, as well as market the Work and its copies;
c) publicly perform, replay, display and screen the Work, as well as lend, rent and lease the Work and its copies;
d) make available, market and disseminate the Work and its copies via IT networks, and in particular via the Internet, including the promotion or advertising of the Work, the journal or the Publisher. - The Author shall further grant his/her consent for the Publisher to use and dispose of derivative works.
- The Publisher may sublicense the work.
- Third parties may use the articles and other materials containing the Works, or developed on the basis of the Works in line with the model Creative Commons Attribution 4.0 International (also referred to as CC BY 4.0).
