Jan Kochanowski’s Psalter – a Source of Polish Poetry and Mirror of the Human Mind
Abstrakt
The article deals with Jan Kochanowski’s Psałterz Dawidów [David’s Psalter], published in 1579. This paraphrase of the biblical Psalter, intensely lyrical in its spirit, was inspired by George Buchanan’s Latin poetic paraphrase of the Psalms, which is strongly Horatianising. Kochanowski’s work can be seen as a presentation of humanist piety. That is to say that the borders between secular and sacred spaces, or even between Judeo-Christian and Pagan traditions, may seem blurred. The Psalter is also interconfessional (or “doctrinally neutral”) and acts as a universal mirror reflecting the human mind. The author analyses three of Kochanowski’s Psalms to demonstrate the intellectual and emotional space of his Psalter and its polyphonic structure: 1 (Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum), 19 (Caeli enarrant gloriam Dei) and 91 (Qui habitat in adiutorio Altissimi), displaying some interplays of ideas and different approaches to paraphrasing applied by the poet.
Słowa kluczowe:
Jan Kochanowski, poetic psalm paraphrase, Polish Renaissance, Bible translationBibliografia
Abramowska, J., “Poeta zgody – Jan Kochanowski,” Pisarze staropolscy. Sylwetki (ed. S. Grzeszczuk) (Warszawa: Wiedza Powszechna 1997) II, 71–147.
Bałuk-Ulewiczowa, T., “A Brief Essay on Translation (To Those Who Do Not Believe in the Art of Archaism in Translation),” J. Kochanowski, Kto mi dał skrzydła. Who Hath Bewinged Me (trans. T. Bałuk-Ulewiczowa) (Kraków: Collegium Columbinum 2000) 104–109.
Borowski, A., “General Theory of Translation in Old Polish Literary Culture,” Traduzione e rielaborazione nelle letterature di Polonia, Ucraina e Russia XVI–XVIII secolo (eds. G. Brogi Bercoff – M. Di Salvo – L. Marinelli) (Alessandria: Edizioni dell’Orso 1999) 23–38.
Bruchnalski, W., “Jan Kochanowski (1530–1584)” [trans. W. Chwalewik], The Slavonic and East European Review 9/25 (1930) 56–78.
Buchanan, G., Psalmorum Davidis Paraphrasis Poetica, nunc primum edita […] ([Geneva]: Apud Henricum Stephanum et eius fratrem Robertum 1565/1566).
Buchanan, G., Paraphrasis Psalmorum Davidis Poetica (Glasgow: Gillies 1790).
Buszewicz, E., “Psałterz Dawidów,” Lektury polonistyczne. Jan Kochanowski (ed. A. Gorzkowski) (Kraków: Universitas 2001) 17–66.
Calvin, J., Writings of Pastoral Piety (ed., trans. E.A. McKee) (New York – Mahwah, NJ: Paulist Press 2001).
Calvinus, I., In Librum Psalmorum Commentarius (Geneva: Estienne 1557).
Cochanovius, I., Elegiarum libri IV, eiusdem Foricoenia sive Epigrammatum libellus (Kraków: Drukarnia Łazarzowa 1584).
Davies, N., Heart of Europe. A Short History of Poland (Oxford – New York: Oxford University Press 1984).
Davies, N., God’s Playground. A History of Poland. I. The Origins to 1795 (Oxford – New York: Oxford University Press 2005).
Estienne, H., Davidis psalmi aliquot Latino carmine expressi a quatuor illustribus poetis ([Parisiis]: Stephanus 1556).
Ford, P., “‘Poeta sui saeculi facile princeps’: George Buchanan’s Poetic Achievement,” George Buchanan. Poet and Dramatist (eds. P. Ford – R.P.H. Green) (Swansea: Classical Press of Wales 2009) 3–17. (Crossref)
Giergielewicz, M., Introduction to Polish Versification (Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press 1970). (Crossref)
Green, R., “Classical Voices in Buchanan’s Hexameter Psalm Paraphrases,” Renaissance Studies 18/1 [Special Issue: The Renaissance in the Celtic Countries] (2004) 55–89. (Crossref)
Green, R., “George Buchanan’s Psalm Paraphrases in a European Context,” Scotland in Europe (eds. R.D.S. Jack – T. Hubbard) (Amsterdam: Rodopi 2006) 25–38. (Crossref)
Green, R., “The Heavens are Telling: A Psalm-Paraphrase-Poem Analysed,” George Buchanan. Poet and Dramatist (eds. P. Ford – R.P.H. Green) (Swansea: Classical Press of Wales 2009) 75–93. (Crossref)
Green, R., “Poetic Psalm Paraphrases: Two Versions of Psalm 1 Compared,” Acta Conventus Neo-Latini Budapestinensis. Proceedings of the Thirteenth International Congress of Neo-Latin Studies, Budapest, 6–12 August 2006 (Tempe: Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies 2010) 261–270.
Gruchała, J., “Introduction (The First Edition and Text),” J. Lubelczyk, Psałterz i kancjonał z melodiami drukowany w 1558 roku. Polish Psalter and Hymnbook with Melodies, Printed in 1558 (eds. J. Gruchała – P. Poźniak) (Kraków: Musica Iagellonica 2010) 37–52.
Hessus, E., Psalterium Davidis Carmine Redditum (Leipzig: Steinman 1571).
Horace, Odes I. Carpe diem. Text, Translation and Commentary (ed., trans. D. West) (Oxford: Clarendon 1995).
Kapuścińska, A., “Ad Fontes Fidei et Litterae: In Psalmum Quinquagesimum Paraphrasis Stanislai Hosii Carmine Conscripta,” Pietas Humanistica. Neo-Latin Religious Poetry in Poland in European Context (ed. P. Urbański) (Frankfurt am Main: Lang 2006) 51–62.
Karpiński, A., “Renaissance,” Ten Centuries of Polish Literature (trans. D. Sax) (Warszawa: IBL PAN 2004) 26–66.
Kochanowski, J., Psałterz Dawidów (Warszawa: PAX 1985).
Kochanowski, J., Kto mi dał skrzydła. Who Hath Bewinged Me (trans. by T. Bałuk-Ulewiczowa) (Kraków: Collegium Columbinum 2000).
Lubelczyk, J., Psałterz i kancjonał z melodiami drukowany w 1558 roku. Polish Psalter and Hymnbook with Melodies, Printed in 1558 (eds. J. Gruchała – P. Poźniak) (Kraków: Musica Iagellonica 2010).
Meller, K., “Wstęp [Introduction]”, J. Kochanowski, Psałterz Dawidów (Kraków: Universitas 1997).
Pelc, J., Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1980).
Pietkiewicz, R., “Edycje pojedynczych psalmów i ich zbiorów w renesansowej Rzeczpospolitej,” Patrzmy na Jezusa, który nam w wierze przewodzi. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Jana Łacha w 85. rocznicę urodzin (eds. W. Chrostowski – B. Strzałkowska) (Warszawa: Stowarzyszenie Biblistów Polskich 2012) 510–523.
Sanders, B., “Towards a Re-evaluation of the Sources of Jan Kochanowski’s Psałterz Dawidów. The Role of Jean Calvin’s In Librum Psalmorum Commentarius,” Forum for Modern Language Studies 35/4 (1999) 436–445. (Crossref)
Sęp-Sarzyński, M., Rytmy albo Wiersze polskie (ed. P. Buchwald-Pelcowa) (Warszawa: Czytelnik 1978 [reprinted from 1601 Kraków edition]).
Ulewicz, T., “The European Significance of Jan Kochanowski: From the Renaissance to the Romantics”, T. Ulewicz, Kochanowski. Świadomość słowiańska. Oddziaływanie europejskie (trans. T. Bałuk-Ulewiczowa) (Kraków: Collegium Columbinum 2006).
Welsh, D., “Kochanowski’s ‘Songs of the City of God (1579)’,” The Polish Review 18/3 (1973) 44–51.
Ziomek, J., “Wstęp [Introduction],” J. Kochanowski, Psałterz Dawidów (Wrocław: Ossolineum) 1960 (I– CLXXVIII).
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-6919-9105
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
