Egzorcyzm w Apokryfie Księgi Rodzaju (1Q20ar) na tle demonologii Starego i Nowego Testamentu
Wojciech Kardyś
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu , Polskahttps://orcid.org/0009-0000-5657-2241
Abstrakt
W Apokryfie Księgi Rodzaju (1Q20ar) pojawia się opowiadanie zawierające opis egzorcyzmu (kol. 20). Poproszono Abrahama, aby uwolnił faraona nękanego przez „ducha zarazy”. Tenże, stając się egzorcystą, sprawił, że demon został przegnany. Celem artykułu jest pokazanie tego opowiadania na tle biblijnych tekstów demonologicznych. Po ukazaniu postaci złego ducha i jego aktywności w 1Q20ar omówione zostało zagadnienie obecności demonów w Piśmie św. (zły duch szkodzący faraonowi najbardziej przypomina „ducha kłamstwa” z 1 Krl 22,19-22 oraz szatana Księgi Hioba). Opisany jest również przebieg egzorcyzmu w apokryfie i środki zastosowane przez Abrahama, a następnie przegląd egzorcyzmów w Starym i Nowym Testamencie. Okazuje się, że opowiadanie o wypędzeniu demona w 1Q20ar odbiega od tego, jaki znamy z Księgi Tobiasza, oraz od opisów obecnych w Ewangeliach. W podsumowaniu dochodzimy do przekonania, że mimo pewnych podobieństw w tym zakresie opowiadanie w 1Q20ar zachowuje swój oryginalny i nieporównywalny charakter. Być może stanowi swoisty pomost między „powściągliwą” demonologią Starego Testamentu a bardziej rozwiniętą nauką o złych duchach w Nowym Testamencie.
Słowa kluczowe:
apokryfy, Qumran, zły duch, demon, demonologia, egzorcyzmBibliografia
Alexander, P.S., „Magic and Magical Texts”, Encyclopedia of the Dead Sea Scrolls (red. L.H. Schiffman – J.C. VanderKam) (New York: Oxford University Press 2000) I, 502–504.
Bernstein, M.J., Reading and Re-Reading Scripture at Qumran (Studies on the Texts of the Desert of Judah 107; Leiden – Boston: Brill 2013) I. (Crossref)
Brooke, G.J., „Aramaic Traditions from the Qumran Caves and the Palestinian Sources for Part of Luke’s Special Material”, Vision, Narrative, and Wisdom in the Aramaic Texts from Qumran. Essays from the Copenhagen Symposium, 14–15 August, 2017 (red. M. Bundvad – K. Siegismund) (Leiden – Boston: Brill 2020) 203–220. (Crossref)
Caquot, A., „r[;G” g`ar”, Theological Dictionary of the Old Testament (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1979) III, 49–53.
Docherty, S., „Abraham in Rewritten Scripture”, Abraham in Jewish and Early Christian Literature (red. S.A. Adams – Z. Domoney-Lyttle) (Library of Second Temple Studies 93; London et al.: Clark 2019) 59–74. (Crossref)
Dunn, J.D.G. – Twelftree, G.H., „Demon-Possession and Exorcism in the New Testament”, Churchman 94 (1980) 210–225.
Ego, B., „The Figure of Abraham in the Genesis Apocryphon’s Re-narration of Gen 12:10–20”, Qumran Cave 1 Revisited. Texts from Cave 1 Sixty Years After Their Discovery. Proceedings of the Sixth Meeting of the IOQS in Ljubljana (red. D.K. Falk et al.) (Studies on the Texts of the Desert of Judah 91; Leiden: Brill 2010) 233–246. (Crossref)
Falk, D.K., The Parabiblical Texts. Strategies for Extending the Scriptures among the Dead Sea Scrolls (Library of Second Temple Studies 63; London: Clark 2007).
Fitzmyer, J.A., The Genesis Apocryphon of Qumran Cave 1 (1Q20). A Commentary (Biblica et Orientalia 18B; Roma: Pontificio Istituto Biblico 2004).
Fröhlich, I., „Medicine and Magic in Genesis Apocryphon. Ideas on Human Conception and Its Hindrances”, Revue de Qumran 25/2 (2011) 177–198.
García Martínez, F. – Tigchelaar, E.J.C., The Dead Sea Scrolls. Study Edition (Leiden – New York – Köln: Brill 1999). (Crossref)
Greene, M.G., Sectually Transmitted Demons. Categorizing the Apotropaic Dead Sea Scrolls (Dys. McMaster University; Hamilton 2022).
Hauw, A., The Function of Exorcism Stories in Mark’s Gospel (Eugene, OR: Wipf & Stock 2019).
Joosten, J., „The Verb r[g ‘to Exorcize’ in Qumran Aramaic and Beyond”, Dead Sea Discoveries. Aramaic Literature and Language in the Dead Sea Scrolls 21/3 (2014) 347–355. (Crossref)
Kardyś, W., Szatan w Starym Testamencie oraz w judaizmie Drugiej Świątyni (Studia Biblica Lublinensia 12; Lublin: Wydawnictwo KUL 2015).
Kardyś, W., „The Figure of Satan (!jf) in Qumran Literature”, The Qumran Chronicle 25 (2017) 127–150.
Klein, R.W., 1 Samuel (Word Biblical Commentary 10; Dallas, TX: Nelson 1983).
Klutz, T., The Exorcism Stories in Luke – Acts. A Sociostylistic Reading (Society for New Testament Studies Monograph Series 120; New York: Cambridge University Press 2004). (Crossref)
Koehler, L. – Baumgartner, W. – Stamm, J.J., Wielki słownik hebrajsko–polski i aramejsko–polski Starego Testamentu (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2008) I–II (= KBL).
Kondracki, A., „Księga Jubileuszów”, Apokryfy Starego Testamentu (red. R. Rubinkiewicz) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 1999) 262–342.
Łach, J., Księgi Samuela. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu 4.1; Poznań – Warszawa: Pallottinum 1973).
Machiela, D.A., The Dead Sea Genesis Apocryphon. A New Text and Translation with Introduction and Special Treatment of Columns 13–17 (Studies on the Texts of the Desert of Judah 79; Leiden – Boston: Brill 2009). (Crossref)
Machiela, D.A., “Genesis Apocryphon (1QapGen)”, Encyclopedia of the Bible and Its Reception (red. H.-J. Klauck et al.) (Berlin: de Gruyter 2014) IX, 1143–1147.
Macintosh, A.A., „A Consideration of Hebrew r[g”, Vetus Testamentum 19 (1963) 471–479. (Crossref)
Mackay, T.W., „Abraham in Egypt. A Collation of Evidence for the Case of the Missing Wife”, Brigham Young University 10/4 (1970) 429–440.
McCarter, P.K., I Samuel (Anchor Bible 8; New York: Doubleday 1980).
McCarter, P.K., „Evil Spirit of God”, Dictionary of Deities and Demons in the Bible, wyd. 2 (red. K. van der Toorn – B. Becking – P.W. van der Horst) (Leiden – Boston – Köln: Brill 1999) 319–320.
Mędala, S. , Wprowadzenie do literatury międzytestamentalnej (Kraków: Enigma Press 1994).
Muchowski, P., Komentarze do rękopisów znad Morza Martwego (Biblioteka Zwojów. Tło Nowego Testamentu 7; Kraków: Enigma Press 2000).
Muchowski, P., Rękopisy znad Morza Martwego. Qumran – Wadi Murabba`at – Masada (Biblioteka Zwojów. Tło Nowego Testamentu 5; Kraków: Enigma Press 1996).
Münnich, M., Obraz Jahwe jako władcy choroby w Biblii Hebrajskiej na tle bóstw bliskowschodnich (Lublin: Wydawnictwo KUL 2004).
Parchem, M., „Księga Rodzaju 12–50 w Qumran. Interpretacja opowiadań o patriarchach w wybranych tekstach z Pustyni Judzkiej”, Collectanea Theologica 88/4 (2018) 139–162. (Crossref)
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu [Biblia Tysiąclecia], wyd. 5 (red. A. Jankowski – L.R. Stachowiak – K. Romaniuk) (Poznań: Pallottinum 2000) (= BT5).
Proctor, T.W., Rulers of the Air. Demonic Bodies and the Making of the Ancient Christian Cosmos (Dys. University of North Carolina; Chapel Hill, NC 2017).
Rac, E., ‘Thy Kingdom Come.’ A Theological Analysis of the Methodology of Exorcisms in the Gospel According to Luke (Dys. Edinburgh Theological Seminary; Edinburgh 2019).
Reif, S.C., „A Note on r[g”, Vetus Testamentum 21 (1971) 241–244. (Crossref)
van Ruiten, J., Abraham in the Book of Jubilees. The Rewriting of Genesis 11:26–25:10 in the Book of Jubilees 11:14– 23:8 (Leiden – Boston: Brill 2012).
Sorensen, E., Possession and Exorcism in the New Testament and Early Christianity (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 2.157; Tübingen: Mohr Siebeck 2002).
Stefaniak, L. „Apokryf aramejski Księgi Rodzaju”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 10 (1957) 445–451. (Crossref)
Tengström, S. – Fabry, H.-J., „x;Wr rûaH”, Theological Dictionary of the Old Testament (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2004) XIII, 365–402.
Tronina, A., Wokół Biblii w Qumran. Od targumu (11Q10) do midraszu (1Q20) (Biblioteka Zwojów. Tło Nowego Testamentu 15; Kraków: Enigma Press 2012).
Twelftree, G.H., Jesus the Exorcist. A History of Religious Study (Dys. University of Nottingham; Nottingham 1981).
White Crawford, S., „The Rewritten Bible at Qumran”, The Bible and the Dead Sea Scrolls. The Princeton Symposium on the Dead Sea Scrolls (red. J.H. Charlesworth) (Waco, TX: Baylor University Press 2006) 131–147.
Wise, M.O., „Healing”, Encyclopedia of the Dead Sea Scrolls (red. L.H. Schiffman – J.C. VanderKam) (New York: Oxford University Press 2000) I, 336–338.
Wojciechowski, M., „Healing or Exorcisms? Evil Spirits as Impersonal Powers in Gospels”, Biblica et Patristica Thoruniensia 7/4 (2014) 65–76. (Crossref)
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu https://orcid.org/0009-0000-5657-2241
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
